ايران‌شهر يكي از شهرهاي قديمي ايران است كه قبلا« فهره» يا «فهرج» ناميده مي شده و در اوستا به نام «پهله» يا «پهره» نام برده شده است شهرستان ايران‌شهر در قسمت مركزي بلوچستان در فاصله 365 كيلومتري زاهدان واقع شده است.صنعت سوزن دوزي و سكه دوزي كه‌خاص استان سيستان و بلوچستان است در اين منطقه ‌نيزرايج‌است.قالي‌بافي‌، گل‌دوزي، سوزن‌دوزي، پولك‌دوزي، آيينه‌دوزي، سكه‌دوزي،بلوردوزي،دكمه‌دوزي،قاليچه،چادربافي، جواهرسازي و سنج‏سازي و خامه‌دوزي نيز از جمله ديگر صنايع دستي مردم‌اين شهرستان محسوب مي شود. مردم اين منطقه مسلمان و سني مذهبند و به زبان‌هاي فارسي و بلوچي سخن مي گويند. قلعه‌رندان، قلعه بمپور،قلعه قديمي ايران‌شهر، قلعه سرباز، ناحيه بمپور و روستاي چانف مكان‌هاي ديدني و تاريخي ايران‌شهر را تشكيل مي‌دهند.
مكان هاي ديدني و تاريخي
قلعه رندان، قلعه بمپور،قلعه قديمي ايرانشهر، قلعه سرباز، ناحيه بمپور و روستاي چانف مكان‌هاي ديدني و تاريخي ايران‌شهر را تشكيل مي‌دهند.
صنايع و معادن
صنايع ماشيني يا كارخانه اي ايران‌شهر نوپا بوده و سيمان سازي، آجرسازي، موزائيك سازي و كارخانه هاي نان ماشيني را شامل مي‌شود. اقتصاد شهرستان ايران‌شهر بر كشاورزي و صنايع ماشيني استوار شده است و عمده ترين صادرات منطقه را خرما، تره بار و مركبات تشكيل مي‌دهد.
كشاورزي و دام داري
ايران‌شهر به دليل داشتن زمين هاي حاصل‌خيز و رودهاي بمپور دامن و سرباز داراي محصولات كشاورزي گرمسيري است و با وجود وضعيت نامساعد جغرافيايي، كشاورزي فعاليت غالب توليدي در كل شهرستان به حساب مي آيد. بادهاي شديد و باران هاي سيل آسا (كه سبب فرسايش خاك مي شود) و سنگ هاي غير قابل نفوذ كوه هاي منطقه، كار كشاورزان را بسيار مشكل مي كند. از طرف ديگر به دليل كمبود بارندگي و رطوبت نياز به رودخانه، چاه ژرف و نيمه ژرف است. با وجود تمام مشكلات كشاورزي، وجود محصولات متنوعي چون گندم، جو، كنجد، توتون، تنباكو، تره بار، گياهان علوفه اي، بنشن، مركبات، خرما، انار، انجير، انگور، و توت كه از محصولات اين شهرستان هستند، نشان از سخت كوشي و اراده مردم و غلبه بر طبيعت خشن منطقه دارد. در اين منطقه دام‌داري در كنار كشاورزي جريان داشته و به صورت ييلاق و قشلاق كردن اهالي انجام مي شود. واحدهاي دام‌داري بزرگ، در مركز شهرستان تأسيس شده است و فرآورده هاي آن نيازهاي لبني اهالي را تأمين مي نمايد.
مشخصات جغرافيايي
شهرستان ايران‌شهر از نظر جغرافيايي در 60 درجه و 41 دقيقه درازاي خاوري و 27 درجه و 12 دقيقه پهناي شمالي و درقسمت مركزي استان سيستان و بلوچستان واقع شده است. ايران‌شهر از شمال به زاهدان، از باختر به بم و جيرفت، از خاور به سراوان و از جنوب به چابهار محدود شده و در منتهي اليه قسمت خاوري با كشور پاكستان هم مرز است. شهرستان ايران‌شهر در 333 كيلومتري جنوب باختري زاهدان و در مسير راه زاهدان – بندر چابهار در 571 متري از سطح دريا قرار دارد. رود بمپور از 4 كيلومتري جنوب شهرگذشته و پس از 130 كيلومتر به هامون جازموريان مي ريزد. آب و هواي اين شهرستان گرم و خشك بوده و در سرشماري سال 1375 اين شهرستان 295456 نفر جمعيت داشته است. مسيرهاي دسترسي به اين منطقه عبارت اند از:
راه ايران‌شهر _ خاش به سمت شمال خاوري به درازاي 150 كيلومتر
راه ايران‌شهر _ چابهار به سمت جنوب به درازاي 375 كيلومتر
راه آسفالته ايران‌شهر _ بم به سمت شمال باختري به درازاي 372 كيلومتر
هم چنين راهي به سمت جنوب از 18 كيلومتري اين راه امتداد يافته كه ايران‌شهر را به درازاي 385 كيلومتر به چابهار متصل مي كند.
وجه تسميه و پيشينه تاريخي
ايران‌شهر يكي از شهرهاي قديمي ايران است كه قبلا« فهره» يا «فهرج» ناميده مي شده و در اوستا به نام «پهله» يا «پهره» نام برده شده است. معرب اين دو كلمه «فهره» به معناي شهر بزرگ است كه نشان مي دهد اين مكان در قديم يكي از بزرگ ترين شهرهاي بلوچستان و ايران بوده و به همين جهت آن را همواره با پسوند شهر ذكر كرده اند. ايران‌شهر در زمان حمله اسكندر، منطقه اي آباد و سرسبز بود و مورخين ايراني نوشته اند كه اگر آب و علف و خرماي پهرگ به قشون اسكندر نمي رسيد، هيچ كس زنده نمي ماند. در زمان ناصرالدين شاه قاجار، والي بلوچستان به دليل آب و هواي خوب اين منطقه قلعه هايي را در آن بنا كرد. ايران‌شهر با توجه به قدمت تاريخي و گسترش تدريجي به نمونه اي از شهر معاصر تبديل شده است.

عمارات باستاني ايرانشهر به شرح ذيل نام برده ميشوند و به محض كسب و جمع آوري اطلاعات كامل آنها شرح هريك در ادامه خواهد آمد: ساختمان قديمي بهداشت محيط - ساختمان قديمي آموزش و پرورش- دو باب ساختمان باغ كشاورزي

قلعه ها ي ايرانشهر به شرح ذيل نام برده ميشوند و به محض كسب و جمع آوري اطلاعات كامل آنها شرح هريك در ادامه خواهد آمد: قلعه بمپور - قلعه ناصري/دوستمحمد - قلعه سرباز - قلعه سعيد آباد - قلعه محترم آباد - قلعه هريدوك - قلعه ميرمارك - قلعه پير كنار - قلعه سركهوران - قلعه پيپ - قلعه مسكوتان - قلعه اسپكه - قلعه قديمي گوهر پشت - قلعه رندان - قلعه دامن - قلعه ابتر - قلعه آبشار - قلعه افشان - قلعه روستاي لورآپ معروف به هارون - قلعه فيروزآباد راسك - قلعه پيشين - قلعه گوران - قلعه ايرافشان

زيارتگاهها و آرامگاههاي ايرانشهر به شرح ذيل نام برده ميشوند و به محض كسب و جمع آوري اطلاعات كامل آنها شرح هريك در ادامه خواهد آمد: زيارتگاه جناب علي - قبرستان دامن - قبرستان سيه گان - زيارتگاه سلطان خراسان يا قدمگاه حضرت علي - زيارتگاه پادشاه

شهرستان نيك شهر يكي از شهرستان‌هاي استان سيستان و بلوچستان است كه در جنوب اين استان‌قرار گرفته‌است. حاصل‌خيزي منطقه جهت كشت مركبات و موقعيت ويژه جغرافيايي نيك شهر مهم‌ترين عوامل توجه به آن بوده است. اين منطقه به لحاظ نظامي نيز مورد توجه بوده است چنان‌كه آثار يك قلعه در اطراف شهر وجود دارد. در شهرستان نيك شهر نيز مانند ديگر شهرستان‌هاي استان سيستان و بلوچستان صنعت سوزن‌دوزي رواج دارد كه توسط زنان و دختران اين منطقه توليد مي شود.
مكان هاي ديدني و تاريخي
در بالاي دره‌سوخته‌و‌در‌كف‌عريض‌هامون‌جنوب‌باختري‌در نيك‌شهر، ويرانه‌اي از ساختمان مشهور به «چهل‌دختران» قرار‌دارد. اين ساختمان داراي قلعه بلند و مناره‌اي است كه بر روي دروازه‌اي در سمت خاور واقع شده و يكي از ديدني‌هاي اين منطقه را تشكيل مي‌دهد.
كشاورزي و دام داري
آب كشاورزي منطقه از كاريزها تامين مي شود و خرما، برنج، مركبات، تره بار، گندم، جو، گياهان علوفه‌اي، موز، انبه و زيتون از عمده ترين محصولات كشاورزي اين شهرستان به شمار مي‌آيند. خرما و‌ برنج مهم ترين صادرات اين منطقه هستند.
مشخصات جغرافيايي
شهرستان نيك شهر يكي از شهرستان‌هاي استان سيستان و بلوچستان است كه در جنوب اين استان قرار گرفته است. اين شهرستان از شمال به بخش بزمان از جنوب به درياي عمان از خاور به كشور پاكستان و از باختر به استان كرمان محدود مي‌شود . مركز اين شهرستان شهر نيك شهر كه در َ12 °60 طول جغرافيايي و َ13 °26 عرض جغرافيايي و ارتفاع 450 متري از سطح دريا واقع شده است. براساس سرشماري سراسري سال 1375 جمعيت اين شهرستان 148901 نفر برآورد مي‌‌شود.شهرستان نيك‌شهر داراي آب و هواي گرم و خشك بوده و در بلندي 450 متري از سطح دريا ودر 152 كيلومتري شمال باختري چابهار و در مسير راه ايران‌شهر- چابهار واقع شده است. در سال 1375 اين شهرستان 148901 نفر جمعيت داشته است. مسيرهاي دسترسي به اين شهرستان را راهي به سوي شمال خاوري به درازاي 220 كيلومتر تا ايران‌شهر و راهي به سوي جنوب خاوري به درازاي 152 كيلومتر تا چابهار تشكيل مي‌دهد.
وجه تسميه و پيشينه تاريخي
شهرستان نيك شهر يكي از شهرستان‌هاي استان سيستان و بلوچستان است كه در جنوب اين استان‌قرار گرفته‌است. حاصل‌خيزي منطقه جهت كشت مركبات و موقعيت ويژه جغرافيايي نيك شهر مهم‌ترين عوامل توجه به آن بوده است. اين منطقه به لحاظ نظامي نيز مورد توجه بوده است چنان‌كه آثار يك قلعه در اطراف شهر وجود دارد. در شهرستان نيك شهر نيز مانند ديگر شهرستان‌هاي استان سيستان و بلوچستان صنعت سوزن‌دوزي رواج دارد كه توسط زنان و دختران اين منطقه توليد مي شود.

بندر چابهار به سبب قرار گرفتن در نزديكي منطقه استوايي، از تغييرات دماي اندكي در فصول مختلف سال برخوردار است. ‌بندر زيباي چابهار گرچه شايد در نخستين نگاه، ناحيه‌اي محروم وفاقد جاذبه‌هاي گردشگري و پيشينه تاريخي به نظر آيد؛ اما واقعيت آن است كه اين ناحيه داراي بهترين كرانه اقيانوسي كشور و معتدل‌ترين هواي جنوب كشور است.
گل‌فشان‌ها، سواحل صخره‌اي و زيبا، مساجد زيباي محلي، بافت سنتي و زندگي ديدني بلوچ‌ها با كپرهاي خود، درخت انجير معابد و آثار فراوان تاريخي از جمله جاذبه‌هاي توريستي اين بندر زيبا هستند. بر اين اساس و با توجه به محسوس نبودن فصول پاييز و زمستان و باقي ماندن سبزي درختان در اين منطقه، فصول چهارگانه به فصل بهار تشبيه و منطقه به چهار بهار معروف گرديده است. نام چهاربهار رفته‌رفته به صورت چابهار تغيير شكل پيدا كرده است. چابهار جنوبي ترين شهر استان است كه در فاصله 761 كيلومتري زاهدان قرار دارد.
اين شهر در زمان‌هاي قديم «بندر تيس» نام داشته و يكي ازمراكز مهم تجاري كرانه هاي درياي عمان به شمار مي‌آمده است.خرابه‌هاي بندر‌تيس، در حال حاضر در9 كيلومتري چابهار امروزي بر جاي مانده است. اقتصاد شهرستان چابهار بر كشاورزي، ماهي‌گيري، دام‌داري و صنايع دستي استوار شده است. اين منطقه هم اكنون به دليل دسترسي به آب‌هاي جنوبي ايران‌ و موقعيت‌خاص منطقه، بازرگاني مهم‌ترين فعاليت‌اقتصادي رايج در اين بندر شده است. مركبات، زيتون، موز، انبه، خرما، ‌نيشكر، صنايع دستي، ماهي و كالاي خارجي از صادرت اين منطقه به شمار مي رود.
چابهارمهم ترين بندر بازرگاني كرانه بلوچستان محسوب مي شود و به واسطه مركزيت داشتن، محل ورود اجناس خارجي از نقاط مختلف و هم چنين از بنادر كوچكي است كه ميان جاسك و گواتر قرار گرفته اند. امام زاده غلام رسولي، مقبره شيخ شميل، روستاي تيس به همراه سواحل زيباي چابهار مهم‌ترين ديدني هاي شهرستان چابهار را تشكيل مي‌دهند.
مكان هاي ديدني و تاريخي
امام زاده غلام رسولي، مقبره شيخ شميل، روستاي تيس به همراه سواحل زيباي چابهار مهم‌ترين ديدني هاي شهرستان چابهار را تشكيل مي‌دهند.
كشاورزي و دام داري
بهترين و مناسب ترين ناحيه جهت كشاورزي و دام‌داري در شهرستان چابهار، جلگه مهم دشت‌ياري است كه از آبرفت هاي رودخانه باهوكلات پوشيده شده است. كشاورزي در اين شهرستان بيش‌تر شامل: كشت گندم، جو، بنشن، و نيز پرورش باغ‌هاي مركبات و خرما است. در جلگه دشت‌ياري علاوه بر توليدات نام‌برده يونجه، تره بار، برنج، انبه، موز، نارگيل، زيتون، مركبات، انار و نيشكر نيز به عمل مي آيد. دام‌داري از جمله مشاغل روستاييان و عشاير منطقه است كه فرآورده‌هاي آن به مقدار كم صادر مي‌شود. شيوه دام‌داري در اين ناحيه بيش‌تر سنتي است و دام‌داران عموما بلوچ هستند. ماهي‌گيري نيز از مشاغل اصلي و اوليه اهالي چابهار است و در سواحل بنادر چابهار و كنارك رواج كامل دارد. اين ناحيه از نظر مقدار ماهي صيد شده از مناطق قابل اهميت كشور به شمار مي رود.
مشخصات جغرافيايي
چابهار از نظر جغرافيايي در 60 درجه و 37 دقيقه درازاي خاوري و 25 درجه و 17 دقيقه پهناي شمالي واقع شده است. اين شهرستان از شمال به شهرستان هاي ايرانشهر و نيك شهر، از سوي خاور به پاكستان، از جنوب به درياي عمان و از باختر به شهرستان جاسك محدود مي گردد. شهرستان چابهار كه مركز آن بندرچابهار است از دو بخش مركزي و دشتياري تشكيل گرديده است. علاوه بر مركز شهرستان چابهار و مركز بخش دشتياري (شهر نگور) شهر كنارك در اين منطقه از اهميت ويژه‌اي برخوردار است.آب‌و هواي چابهار گرم و خشك و تنها در حاشيه ساحلي درياي عمان آب و هوايي گرم و مرطوب دارد. در سرشماري سال 1375، شهرستان چابهار 154.912 نفر جمعيت داشت. مردم منطقه به زبان فارسي با گويش محلي سخن مي گويند. وجود 9/19 درصد از جمعيت شهرستان در مناطق شهري و 1/80 درصد در مناطق روستايي، نمايان‌گر حقايقي آشكار از برتري استقرار جمعيت روستايي نسبت به جمعيت شهري است.راههاي مواصلاتي اين شهر عبارتند از:
1- راه اصلي به سوي شمال خاوري تا سه راه پيشين به درازاي 145 كيلومتر (از پيشين تا زاهدان)
2- راه اصلي به سوي شمال باختري تا كنارك به درازاي 40 كيلومتر
3- راه خاكي فرعي به سوي خاور تا بندر كواتر به درازاي 120 كيلومتر
هم چنين شهرستان چابهار داراي فرودگاهي در فاصله 5/2 كيلومتري شهر مي باشد.
وجه تسميه و پيشينه تاريخي
بندر چابهار به سبب قرار گرفتن در نزديكي منطقه استوايي، از تغييرات دماي اندكي در فصول مختلف سال برخوردار است. بر اين اساس و با توجه به محسوس نبودن فصول پاييز و زمستان و باقي ماندن سبزي درختان در اين منطقه، فصول چهارگانه به فصل بهار تشبيه و منطقه به چهار بهار معروف گرديده است. نام چهار بهار رفته رفته به صورت چابهار تغيير شكل پيدا كرده است. چابهار جنوبي ترين شهر استان است كه در فاصله 761 كيلومتري زاهدان قرار دارد. اين شهر در زمان هاي قديم «بندر تيس» نام داشته و يكي ازمراكز مهم تجاري كرانه هاي درياي عمان به شمار مي آمده است. خرابه هاي بندر تيس، در حال حاضر در9 كيلومتري چابهار امروزي بر جاي مانده است.بندر چابهار در گذشته هاي دور در تجارت خارجي ايران اهميت بسياري داشته، اما از سال 1310 هـ. ق به بعد توجه كمتري به اين منطقه شده است. امروزه اين بندر از نظر سوق الجيشي اهميت ويژه اي دارد. ايجاد اسكله شهيد بهشتي، اتصال اين بندر به شهرهاي داخلي بلوچستان به وسيله راه آسفالته، قرارگرفتن بر كرانه درياي عمان و راه اقيانوس هند، داشتن عمق مناسب آب جهت نزديكي كشتي هاي بزرگ تا حدود 5/1 كيلومتري، وسعت مناسب و زياد جهت تمركز ناوهاي نظامي و مخازن، موقعيت مناسب آن از لحاظ حمل و نقل و ورود كالاها و ماهيگيري، ازجمله موارد مهمي است كه بندر چاه بهار را در رديف يكي از بهترين بنادر كرانه جنوب كشور قرار مي دهد.

از مساجد اين شهر ميتوان از مسجد آل رسول نام برد كه شرح كامل آن در دست تهيه ميباشد.البته مساجد متعدد ديگري در اين شهر وجود دارند كه آنها نيز پس از جمع آوري اطلاعات در اين بخش قيد ميشوند.

آرامگاه ها ، امام زاده ها و زيارتگاه هاي اين شهر به شرح ذيل ميباشند كه بدليل عدم دسترسي به اطلاعات جامع متاسفانه امكان شرح كامل آنها تا اين لحظه ميسر نگرديد ليكن تلاش براي كسب اطلاعات كامل از آنها ادامه دارد كه اميد است هرچه سريعتر به ثمر رسيده و به اطلاع علاقه مندان برسد:
امامزاده سيد غلام رسول - مزار خليفه محمد شاه - معبد تيس

عمارات باستاني اين شهر به شرح ذيل ميباشند كه بدليل عدم دسترسي به اطلاعات جامع متاسفانه امكان شرح كامل آنها تا اين لحظه ميسر نگرديد ليكن تلاش براي كسب اطلاعات كامل از آنها ادامه دارد كه اميد است هرچه سريعتر به ثمر رسيده و به اطلاع علاقه مندان برسد:
ساختمان قديمي پست - ساختمان قديمي فرمانداري - ساختمان قديمي اداره گمرك - ساختمان پيروز گت

قلعه هاي باستاني اين شهر به شرح ذيل ميباشند كه بدليل عدم دسترسي به اطلاعات جامع متاسفانه امكان شرح كامل آنها تا اين لحظه ميسر نگرديد ليكن تلاش براي كسب اطلاعات كامل از آنها ادامه دارد كه اميد است هرچه سريعتر به ثمر رسيده و به اطلاع علاقه مندان برسد:
قلعه تيس - آتشكده تيس - قلعه قديمي تمپي

بندهاي تاريخي اين شهر به شرح ذيل ميباشند كه بدليل عدم دسترسي به اطلاعات جامع متاسفانه امكان شرح كامل آنها تا اين لحظه ميسر نگرديد ليكن تلاش براي كسب اطلاعات كامل از آنها ادامه دارد كه اميد است هرچه سريعتر به ثمر رسيده و به اطلاع علاقه مندان برسد:
بند فيل بند - سدهاي طبيعي

سراوان خاوري ترين شهر استان سيستان و بلوچستان است كه با مركز استان 352 كيلومتر فاصله دارد. بسياري از روستاهاي اطراف سراوان داراي خاك خوبي است كه با بهره برداري از آن كوزه گري و سفال سازي در اين روستاها خاصه در ناحيه كلپورگان رونق يافته است. سوزن دوزي نيز علاوه بر سفال سازي از صنايع دستي منطقه محسوب مي شود. در حوالي سراوان ساخت النگوهاي شيشه‌اي بسيار معمول است. ساخت اين نوع اشياء به مهارت ريز احتياج دارد و اشياء زينتي متنوع مانند انواع حيوانات و شيشه جات ساخته مي شود.
بافت قاليچه هاي بلوچي، در دستگاه‌هاي قالي‌بافي كه به صورت خوابيده قرار مي گيرد انجام مي شود و طبق نظر كارشناسان مربوط بدون شك مي توان با اندك توجهي تعداد آن‌ها را افزايش داد و ساليانه دها هزار مترقالي توليد نمود. روستاي قلعه‌جاني از توابع سيب و سوران در منطقه‌اي دشتي واقع شده است و يكي از ديدني ترين مناطق اين شهرستان به شمار مي آيد.
مكان هاي ديدني و تاريخي
قلعه‌جاني(كوشان‌قديم) واقع‌در روستاي قلعه‌جاني از ديدني‌هاي اين منطقه به شمار مي‌آيد.
كشاورزي و دام داري
كشاورزي در اين شهرستان رواج دارد و گندم، جو،‌ ذرت، تره بار، بنشن،‌ مركبات و خرما از محصولات كشاورزي اين شهرستان است. آب كشاورزي از كاريزها و چاه‌هاي عميق و نيمه عميق تامين مي شود.
مشخصات جغرافيايي
اين شهرستان‌از نظر جغرافيايي در 62 درجه و 20 دقيقه درازاي خاوري و 27 درجه و 22 دقيقه پهناي شمالي قرار گرفته است و آب و هواي آن در تابستان گرم و خشك و در زمستان معتدل است. شهرستان‌سراوان‌درشرق استان سيستان و بلوچستان در 340 كيلومتري جنوب خاوري زاهدان و در مسير راه خاش - كهك ( مرز ايران و پاكستان) قرار گرفته است. اين شهرستان از جنوب و خاور به كشور پاكستان، ازباختر به ايرانشهر و از شمال به شهرستان خاش محدود است.راههاي ارتباطي اين شهر عبارتند از:
1- راه سراوان- خاش به درازاي 155 كيلومتر به سوي شمال باختري
2- راه سراوان- خاش به سوي باختر به درازاي 195 كيلومتر
3- راه سراوان تا مركز پاكستان به سوي جنوب خاوري به درازاي 110 كيلومتر
در سرشماري سال 1375 شهرستان سراوان 172.149 نفر جمعيت داشته است. مردم شهرستان سراوان آريايي نژادند و به زبان فارسي با گويش بلوچي سخن مي گويند.
وجه تسميه و پيشينه تاريخي
پيش از سال 1305 شمسي نام اين محل «شستون» بود كه به تدريج بر وسعت آن افزوده شد و به سراوان معروف‌شد. آثار به دست آمده در سراوان نشان مي دهد كه اين شهرستان سابقه تاريخي و تمدن بسيار كهني دارد.

خاش امروزي در نزديكي شهر قديمي خاش قرار دارد كه تاريخ پيدايش آن به پيش از حكومت نادر مي رسد. خاش به دليل استقرار درحوزه هاي مرتفع نسبت به شهرهاي مجاورقله تفتان از آب و هواي مطلوبي‌برخوردار است و به همين‌دليل موردتوجه بوده است. قدمت اين شهر به دوره افشاريه مي رسد. مهم ترين دليل توجه به اين منطقه در آن دوران-كه نهايتا به تبديل آن به يك شهر منجر شد- ايجاد قلاع نظامي جهت مبارزه با راهزنان منطقه بوده است. پس از قتل نادر هياتي انگليسي مسئول ساخت ابتيه‌اي در منطقه شدند و اين ناحيه به آرامي چهره يك شهر را پيدا كرد. صنعت سوزن دوزي خاص اين منطقه بوده و به عنوان مهم ترين صنعت دستي منطقه به شمار مي رود. اقتصاد شهرستان خاش به ترتيب بر دام‌داري و كشاورزي استواراست و روغن، پشم و كرك ازصادرات اين منطقه است.
كشاورزي و دام داري
كشاورزي در اين ناحيه به دليل شرايط خاص محيطي يعني كمبود آب زراعي و نامناسب بودن زمين ها، پيشرفت چشم‌گيري نداشته و به علت كمبود باران در اين منطقه زراعت ديم به ندرت صورت مي گيرد. عمده ترين فرآورده هاي كشاورزي در خاش شامل خرما، پسته، جاليز، برنج، ذرت، ‌تره بار، نباتات علوفه اي، سيب، انگور، ‌انجير، انار، مركبات، گندم ‌و جو است. دام‌داري از ديرباز در منطقه رايج بوده و به سبب كمبود پوشش گياهي جهت تعليف دام ها، علوفه دستي و زائدات زراعي جبران اين نقيصه را مي نمايند. علاوه بر آن دامنه هاي جنوبي و باختزي كوه تفتان محل مناسبي جهت چراي منطقه به شمار مي روند.
مشخصات جغرافيايي
شهرستان خاش از نظرجغرافيايي در 61 درجه و 12 دقيقه درازاي خاوري و 28 درجه و 13 دقيقه پهناي شمالي در جنوب كوه تفتان واقع شده است. اين منطقه در 1415 متري از سطح دريا و 185 كيلومتري جنوب زاهدان و در مسير زاهدان – ايران‌شهر قرار دارد. آب و هواي اين شهرستان معتدل و متمايل به گرم و خشك است. مسيرهاي دسترسي به خاش عبارت اند از:
1- راه زاهدان – ايران‌شهر (كه شهر خاش در 185 كيلومتري زاهدان و در 148 كيلومتري ايران‌شهر قرار دارد)
2- مسير راه خاش – ميرجاوه به درازاي 110 كيلومتر
3- راه خاش – سراوان به درازاي 155 كيلومتر
جمعيت اين شهرستان در سرشماري سال 1375 تعداد 129569 نفر شمارش شده‌است. مردم شهرستان خاش آريايي نژادند و به زبان فارسي با گويش بلوچي سخن مي گويند.علاوه بر بلوچان، عده اي يزدي نيز در شهرستان خاش به سر مي برند.
وجه تسميه و پيشينه تاريخي
خاش امروزي در نزديكي شهر قديمي خاش قرار دارد كه تاريخ پيدايش آن به پيش از حكومت نادر مي رسد. اين شهر تا قبل از نادرشاه به علت ناامني و آمد و شد راهزنان و ياغيان، چندان اعتبار نداشت. نادر شاه ضمن سركوب راهزنان، اين منطقه را امن كرد و ميرباي خان را به حكومت آن جا فرستاد. ميرباي خان در ميان آبادي قلعه اي ساخت و در عمران و آباداني خاش كوشش كرد. پس از كشته شدن نادرشاه، انگليسي ها زمان را مغتنم شمرده و به منطقه خاش وارد شدند و بناهايي را در آن جا ايجاد كردند. در همين زمان سردار ايدوخان رئيس طايفه ريگي بر آنجا تسلط پيدا كرد و قلعه هاي ديگري به نام هاي حيدرآباد و ناصري بنا نمود. بدين ترتيب، خاش رو به توسعه و آباداني گذاشت و از شكل يك روستا خارج شده و آرام آرام سيماي شهري به خود گرفت.