شهرستان چالوس يكي از زيباترين، معروف‌ترين و مهم‌ترين مناطق شمالي كشور است كه طبيعت زيباي آن، جاده‌ي مشهور آن و جاذبه‌هاي متعدد تاريخي و طبيعي آن سبب شده اين منطقه مورد توجه تمام مردم داخلي و گردشگران خارجي باشد. چالوس از مناطق قديمي استان مازندران در جلگه مياني سواحل درياي مازندران واقع شده است. نام اين منطقه در گذشته هاي دور«سالوس» يا «شالوس» بود كه در پيرامون آن دو شهر كوچك ديگر به نام هاي «كبيره» و«كچه» نيز وجود داشته است. بعضي از علماي جغرافيا نويس، چالوس را از آبادي هاي طبرستان دانسته اند. محمد بن اويس – از امراي دوره تسلط خلفاي عرب – به دستور خليفه معتصم به حكم راني چالوس منصوب شد. محمد بن اويس خود در«رويان» (قسمتي از طبرستان) استقرار يافت و پسرش احمد را به حكومت چالوس گمارد. شهرستان چالوس در زمان حمله امير تيمور تخريب شد و سپس تا قرن هاي متمادي به صورت روستايي كوچك درآمد. در دهه اول قرن حاضر(1310) با پشتيباني دولت وقت آرام آرام سازمان يافته و امروزه به شهري زيبا با امكانات فراوان جهانگردي تبديل شده است.
اين شهرستان از شمال به درياي مازندران، از جنوب به رشته كوه البرز، از خاور به نوشهر و از باختر به تنكابن محدود مي شود و مركز آن از نظر جغرافيايي در 51 درجه و 25 دقيقه ي درازاي خاوري و 36 درجه و 39 دقيقه ي پهناي شمالي قرار دارد. با اين كه چالوس درمنطقه اي جلگه اي قرار دارد، در جنوب آن كوه هاي پوشيده از جنگل «فشكور» و «تجك» ديده مي شوند. چالوس يك منطقه‌ي توريستي- كشاورزي است. آب كشاورزي شهرستان چالوس از رودها و چشمه ها تأمين مي شود و محصولات مهم آن برنج و مركبات است كه صادرات‌ اين منطقه را تشكيل مي دهند. ديدني‌هاي متعددي در سرتاسر شهرستان چالوس پراكنده شده‌است. آبشاراكاپل در جنگل‌هاي سردي چال كلاردشت، آبشارهريچان در روستاي هريچان – نزديك گردنه هزارچم، پارك جنگلي چالوس در كيلومتر 7 جاده چالوس – تهران، پارك جنگلي نمك ‌آبرود در چالوس، درياچه ولشت در جنوب باختري چالوس و منطقه كلاردشت، درياچه سد دريوك در روبه‌روي دره ولي آباد هزارچم، كلارتپه در چالوس، مرداب كندوچال در ميان جنگل في ين چالوس و ده‌ها عارضه طبيعي ديگر تنها بخشي از چشم اندازهاي زيباي اين منطقه را تشكيل مي‌دهد. پل چالوس‌بر روي رودخانه چالوس، پل سرخ رود بر روي رودخانه هراز، كاخ اجابت در روستاي اجابت از بخش كلاردشت و كاخ چاي‌خوران در چالوس نيز از جمله مكان‌هاي تاريخي اين منطقه هستند كه نشان از اهميت و قدمت تاريخي اين منطقه دارند. چالوس در تمام فصول سال پذيراي مسافران بي شماري از سرتاسر كشور است ولي در تابستان و بهار مهمانان اين خطه به اوج خود مي‌رسند.

هتل بنياد پهلوي چالوس
كاخ چاي خوران چالوس
رستم قلعه چالوس
پل دوآب چالوس
پل زغال چالوس
عمارت شاه چشمه چالوس
بناي نهار خوران دزدبن چالوس
ملك جوي (كانال) دركلاردشت

شهرستان باصفا و زيباي تنكابن با جنگل‌هاي معروف دوهزارو سه هزارو ده ها اثر طبيعي چون رودخانه‌ها، آبشارها، چشمه‌ها، دهكده هاي زيباي توريستي و ... منطقه‌شناخته شده‌اي در سرتاسر ايران است. شهرستان تنكابن در باختر استان مازندران و همسايگي شهرستان زيباي رامسر واقع شده و از جاذبه هاي متعدد گردشگري برخوردار است.صنايع دستي علاوه بر تامين اقتصادي مردم؛از مهم ترين جاذبه‌هاي گردشگري اين ناحيه به شمار مي‌آيند. از مهم ترين صنايع دستي تنكابن مي‌توان سبدبافي، جاجيم بافي، گليم بافي، شمد، پارچه هاي كتاني، ظروف چوبي و سفال و‌ بافتن جوراب هاي پشمي را نام برد. كشاورزي و باغ‌داري اساس اقتصاد شهرستان تنكابن را تشكيل مي‌دهد. سواحل زيباي درياي مازندران، جنگل هاي بي شمار و سبز اين شهرستان، درياچه هاي موجود دراين شهرستان، رودخانه ها و چشمه هاي پرشماري كه در مناطق دور ونزديك اين ناحيه پراكنده شده اند، پارك هاي طبيعي متعدد چون پارك محلي خشكه داران و غارهايي چون غار خرم آباد تنها بخشي از ديدني هاي اين شهرستان زيبا را تشكيل مي‌دهند
مكان هاي ديدني و تاريخي
سواحل زيباي درياي مازندران، جنگل هاي بي شمار و سبز اين شهرستان، درياچه هاي موجود دراين شهرستان، رودخانه ها و چشمه هاي پرشماري كه در مناطق دور ونزديك اين ناحيه پراكنده شده اند، پارك هاي طبيعي متعدد چون پارك محلي خشكه داران و غارهايي چون غار خرم آباد تنها بخشي از ديدني هاي اين شهرستان زيبا را تشكيل مي‌دهند.
صنايع و معادن
انواع صنايع مرتبط با كشاورزي و باغ‌داري در شهرستان تنكابن رواج دارد. كارخانه هاي كمپوت و كنسرو سازي، كارخانه هاي چاي و برنج كوبي و... از انواع صنايع اين منطقه هستند كه در ارتباط با پايه هاي اقتصادي اين منطقه برپا شده اند. از معادن اين شهرستان اطلاعات مستندي در دست نيست.
كشاورزي و دام داري
كشاورزي و باغ‌داري اساس اقتصاد شهرستان تنكابن را تشكيل مي‌دهد. آب كشاورزي شهرستان تنكابن از رودها و چشمه تأمين مي‌شود و محصولات كشاورزي آن برنج، گندم، جو، سبزيجات، تره بار، گل گاوزبان، گياهان زينتي، چاي، مركبات، كيوي، فندق، گردو، گلابي، سيب، آلو، آلوچه و انجير هستند.باغ هاي متعدد مركبات در سرتاسر ناحيه تنكابن پراكنده هستند. و انواع مركبات، برنج، چاي و كيوي مهم‌ترين صادرات اين شهرستان را تشكيل مي دهند.
مشخصات جغرافيايي
شهرستان تنكابن يكي از شهرستان هاي استان مازندران از نظر جغرافيايي در 52 درجه و 50 دقيقه‌ي درازاي خاوري و 49 درجه و 36 دقيقه ي پهناي شمالي و 20 متر پايين تر از سطح درياي آزاد قرار دارد. شهر تنكابن درمسير راه رشت – چالوس واقع شده و از شمال به درياي مازندران، از خاور به چالوس، از جنوب به سلسله جبال البرز و از باختر به شهرستان رامسر محدود مي‌شود. براساس آخرين تقسيمات كشوري در سال 1377 مساحت اين شهرستان بالغ بر 989و1 كيلومتر مربع است. براساس آخرين آمار جمعيتي در سال 1375 جمعيت اين شهرستان بالغ بر 030و174 نفر بوده كه از اين رقم بالغ بر 650و33 نفر جمعيت مركز شهرستان تنكابن بوده است.مسيرهاي درسترسي به تنكابن عبارتند از:
راه هاي ارتباطي تنكابن عبارتند از :
راه تنكابن – رامسر به درازاي 20 كيلومتر
راه تنكابن – چالكرود به درازاي 40 كيلومتر
راه تنكابن – شانه تراش به درازاي 43 كيلومتر
وجه تسميه و پيشينه تاريخي
تنكابن پيش از اين جزو گيلان به شمار مي‌آمده وحد خاوري آن به نمك آبرود مي‌رسيده است. «خرم‌آباد» (شهسوار) حاكم نشين نواحي قشلاقي و «دو‌هزار» حاكم نشين ييلاقي آن محسوب مي شد. آثار و اشيايي كه در ناحيه كلاردشت و تپه هاي اطراف آن بر حسب تصادف به دست آمده، نشان مي‌دهند كه اين منطقه در دوره‌هاي گذشته، آباد و از تمدن ويژه‌اي برخوردار بوده است. تنكابن يا شهسوار درگذشته هاي دور «رستمدار» هم خوانده مي شد. پادوسبانان تا زمان شاه عباس اول حكومت محلي اين منطقه را در اختيار داشتند. از دوران صفويه تا سال 1209 هـ . ق كه آغاز سلطنت آقا محمد خان است، اين شهر «فيض» ناميده شد. در دوره قاجاريه اين شهرستان را تنكابن ناميدند. پس از سقوط قاجاريه و با روي كار آمدن پهلوي اول، اين شهر شهسوار و با وقوع انقلاب اسلامي مجددا تنكابن شد. تنكابن امروزي شهري آباد و ديدني است.

موزه تاريخ طبيعي خشكه داران
در كيلومتر 30 محور تنكابن به چالوس، حد فاصل عباس آباد و سلمانشهر منطقه حفاظت شده خشكه داران قرار دارد . اين منطقه كه در صد متري دريا قرار دارد به عنوان تنها جنگل جلگه اي و بكر و از آخرين بازمانده هاي اكوسيستم هاي جنگلي شمال ايران است. اين موزه با مسافتي بالغ بر 2600000 متر مربع داراي گونه هاي مختلف جانوري و گياهي است. سازمان حفاظت محيط زيست موزه تاريخ طبيعي خشكه داران را با مجموعه تاكسيدرمي حيوانات شمال ايران در اين منطقه داير نموده است كه با استفاده گروه هاي مختلف گردشگران به ويژه دانش پژوهان مواجه بوده است

امامزاده درويش ماهرو تنكابن
امامزاده ايوب پيغمبر تنكابن
امامزاده ابوالقاسم تنكابن
امامزاده سيد ابوالحسن المويد بالله تنكابن
امامزاده قاسم تنكابن
بقعه سيد ابوجعفر ثائري ابيض تنكابن

ساختمان شهرباني تنكابن
ساختمان شهرداري تنكابن تنكابن
ساختمان ژاندارمري تنكابن
ساختمان حاج خليلي تنكابن
نهارخوران اميراسعد تنكابن
راه مالرو تنكابن
فرهادجوي تنكابن

قلعه نوشاه تنكابن
قلعه كتي تنكابن
قلعه هاله كله تنكابن
قلعه بهكله تنكابن
قلعه سياورز خرم آباد تنكابن
قلعه رودپشت تنكابن
قلعه رودپشت تنكابن
قلعه لشكرك تنكابن
قلعه هلوكله تنكابن
پل قلعه گردن تنكابن
قلعه تنكا تنكابن

پل لپاسر تنكابن
پل حسن كلايه تنكابن
پل قلعه گردن تنكابن
پل چشمه كيله

رامسر را عروس شهرهاي ايران لقب داده‌اند و اين شهر مركز شهرستان رامسر است. شهرستان توريستي رامسر در دامنه‌هاي جنگل و كرانه‌هاي درياي مازندران در فضايي رويايي و سرسبز واقع شده و از قديمي‌ترين و زيباترين نواحي شمال كشور و استان مازندران به شمار مي‌رود. رامسر تلاقي زيبايي هاست ودر مركز ثقل زيبايي‌هاي شگفت انگيز طبيعي واقع شده و عظمت الهي را به رخ بندگان خدا مي كشد. سابقه و پيشينه‌ي رامسر را در برخي منابع و متون تاريخي، حدود ده‌ ‌قرن آورده شده است. خاندان هاي بزرگي كه بيش تر آن ها از سادات بودند در شهر رامسر مي زيستنه‌اند. رامسر پيش از سال 1310 هـ . ش دهي آباد به نام «سخت سر» بود. از اين سال به بعد تغييرات مهمي در آن صورت گرفت و هم اكنون از ديدگاه مسافران و جهانگردان خارجي اين شهر تاريخي از بهترين‌ و معروف‌ترين گردشگاه هاي شمالي ايران به شمار مي آيد.
شهرستان رامسر باختري‌ترين استان مازندران و دروازه ورودي به گيلان بوده و مركز آن از نظر جغرافيايي در 39 درجه و 50 دقيقه‌ ي درازاي خاوري و 55 درجه و 36 دقيقه‌ي پهناي شمالي قرار دارد. رامسر كه در منتهي اليه باختر استان مازندران واقع است از شمال به درياي مازندران، از جنوب به بلندي‌هاي البرز مياني، از باختر به شهرستان رودسر (گيلان) و از خاور به شهرستان تنكابن محدود مي‌شود و در مسير راه اصلي چالوس – رشت قرار دارد. ارتفاع آن 20 متر از سطح درياي آزاد پايين‌تر و آب و هواي آن نسبتا معتدل و مرطوب است. آب كشاورزي رامسر از چشمه و رود تأمين مي‌شود و محصولات مهم كشاورزي آن برنج، ‌گندم، بنشن، تره بار، گياهان‌علوفه اي، مركبات، سيب، به، گردو، فندق و كيوي هستند. حصيربافي، سبدبافي سفال، ظروف و مجسمه‌هاي‌چوبي، تافته‌بافي، گليم، جاجيم بافي و دست‌بافت ها از مهم ترين صنايع دستي رامسراست. آبشار ايج يا ده‌قلو در روستاي ايج اشكور، آبشار ازارك درسنگ پشته رامسر، آبشار چار در درجنت رودبار، آبشار ريش براز و چشمه هاي جواهرده، كتالم و سادات محله از معروف ترين ديدني هاي‌ شهرستان رامسر به شمار مي‌آيند. با اين وجود شهرستان رامسر از چشم اندازهاي بسيار بديع و زيبايي برخوردار است و ستايش گردشگران از اين همه عظمت و زيبايي نقطه‌ي مشترك اظهار نظر همه بازديدكنندگان اين خطه است. مسيرهاي دسترسي از اين منطقه به اطراف عبارتند از :
رامسر– تنكابن به درازاي 20 كيلومتر با جهت شمال باختري – جنوب خاوري
رامسر– چابكسر به درازاي 5 كيلومتر با جهت جنوب خاوري – شمال باختري
رامسر– جواهر ده به درازاي 25 كيلومتر با جهت جنوب باختري – شمال خاوري
رامسر– جنت رودبار به درازاي 54 كيلومتر با جهت جنوب باختري – شمال خاوري
رامسر– ماركوه به درازاي 12 كيلومتر

تماشاگه خزر( كاخ رامسر )
كاخ رامسر در سال 1316 به دست معماران و حجاران هنرمند ايراني و به سرپرستي مهندسين آلماني ساخته شد. محوطه بيروني كاخ باغ وسيعي مملو از گياهان گونه گون و درختان متنوع و نادر است و بنا در ميان آن قرار دارد. نماي خارجي كاخ از سنگ مرمر رگه دار و ايوان آن با 4 ستون حجاري شده از سنگ مرمر يك پارچه و سرستون ها و پايه ستون هاي تزييني شكل گر?ته است.اين بنا داراي يك تالار مركزي است كه در دو سمت آن دو اتاق قرار دارد . در پشت اين تالار راهرو و سرويس هاي خدماتي و بهداشتي وجود دارد. داخل اتاق ها و تالار شومينه هايي تعبيه شده است. سقف اتاق ها و ايوان و اطراف شومينه ها داراي تزيينات گچ بري رنگي با طرح هاي متنوع گياهي، انساني و حيواني و تلفيقي از هنر شرق و غرب است. پنجره ها و درها ارتفاع زيادي دارند. بالاي پنجره ها از سمت بيرون با سنگ مرمر به صورت طرح هاي گياهي كار شده و تعدادي از پنجره ها و درها داراي تزيينات چوبي است. از ديگر اجزاي معماري اين بنا، ستون هاي رفيع سنگي آن است. در سمت جنوب كاخ، تنديس دو شير نشسته از سنگ مرمر قرار دارد كه بر زيبايي بنا افزوده است. اين كاخ هم اكنون به عنوان موزه ( تماشاگه) خزر با آثاري از ارزشمندترين يافته هاي باستان شناسي منطقه خزر، بافته هاي دستان توانمند هنرمندان ايراني، تابلوهاي نفيس از نقاشان بزرگ دنيا، مجسمه هاي برنزي و سنگي بسيار زيبا و آثار منحصر به فرد ديگري از هنرمندان بزرگ و معروف جهان را در خود جاي داده و پذيراي علاقه مندان و پژوهشگران است

شهرستان نوشهر يكي از شهرستان‌هاي استان مازندارن است‌كه‌از شمال به درياي مازندران، از جنوب به خط الرأس رشته‌كوه‌هاي البرز از خاور به شهرستان نور و از باختر به شهرستان چالوس محدود مي‌شود. مردم نوشهراز تيره آماردها كه حدود هزار سال پيش به اين سرزمين آمدند، باقي‌مانده‌اند. نوشهر كه در سابق دهكده اي به نام «خواجك» يا «خواچك» بود، به علت وضعيت خاص ساحلي و استعداد بندري (رفت و آمد كشتي هاي تجارتي)، مورد توجه حبيب الله خان سردار خلعتبري پدر محمد ولي خان تنكابني قرار گرفت و رو به آباداني گذاشت و به «حبيب آباد» معروف شد. در سال 1305 به واسطه تغييرات زيادي كه در سيماي حبيب آباد به وجود آمد، به «دوه نو» تغيير نام داد و از آن پس با احداث ساختمان ها و خيابان‌هاي نوساز و توسعه شهر همراه با گسترش تأسيسات متعدد بندري و احداث اسكله، در سال 1318 «نوشهر» ناميده شد. بندر نوشهراز نظر جغرافيايي در 51 درجه و 29 دقيقه ي درازاي خاوري و 36 درجه و 40 دقيقه ي پهناي شمالي واقع شده و وسعت آن 752 هكتار و نزديك‌ترين شهرستان به نوشهر و چالوس است. فاصله نوشهر تا مركز استان (ساري) 240 كيلومتر و تا تهران 195 كيلومتر است. رود ماشكك از ميان شهر نوشهر گذشته و به درياي مازندران مي ريزد. كشاورزي، جهانگردي و باغ‌داري اساس اقتصاد اين منطقه راتشكيل‌مي دهد. آب كشاورزي شهرستان نوشهر به وسيله پمپاژ از رودخانه‌ها و چاه‌هاي ژرف و نيمه ژرف تأمين مي شود و محصولات كشاورزي آن برنج، مركبات و تره بار هستند. از مهم ترين صنايع دستي شهرستان نوشهر مي توان چادر شب بافي، بافتن دست‌كش، جوراب پشمي، حصير و زنبيل بافي را نام برد. در جنوب نوشهر معدن سنگ وجود دارد كه بيش تر آن سنگ گچي است. پارك جنگلي سي سنگال، درياچه خضربني در ميان جنگل هاي شمال نوشهر و درياچه يخ مراد در نزديكي گچسر و امام‌زاده طاهر و مطهر در روستاي هزار خال كجور از جمله معروف ترين مكان‌هاي ديدني اين منطقه به شمار مي‌آيد. نوشهر در 8 كيلومتري خاوري چالوس و 160 كيلومتري باختر بابلسر و نزديك ترين بندر ساحلي شمال ايران ‌به تهران (207 كيلومتر) است.

مجموعه فرهنگي كندلوس :
در جاده چالوس- تهران ، هفت كيلومتر قبل از مرزن آباد- سمت چپ، جاده دشت نظير، كيلومتر 42 دهكده سرسبز و زيباي كندولوس از جمله روستاهاي « ميخ ساز» بخش كجور شهرستان نوشهر قرار دارد. شهر تاريخي كجور از قديمي ترين ايام مركز ناحيه رويان و سپس پايتخت رستمدار بود و مجموعه فرهنگي كندلوس به منظور ارج نهادن به فرهنگ و هنر و سنت مردمان هميشه پايدار ديار كجور، پس از سال ها تلاش در سال 1367 توسط آقاي مهندس « علي اصغر جهانگيري » بر پا شد. آثار ارايه شده در اين مجموعه عبارتند از :
- بخش باستان شناسي، سفالينه، آبگينه، سكه، ظروف چيني، وسايل روشنايي از هزاره دوم قبل از ميلاد تا دوره قاجاريه.
- بخش اسناد و كتب خطي، نسخ خطي كلام الله مجيد، ديوان اشعار، عقدنامه، فرامين و ...
- بخش هنرهاي سنتي ، بافته ها ، پوشاك و زينت آلات روستايي بخش مجسمه ها و نقاشي هاي سنتي و قهوه خانه اي
- بخش ظروف و ابزارآلات فلزي و چوبي روستايي و شهري
از كله چو« خانه روستايي مازندراني» تا دوك نخ ريسي از جنگ افزار تا وسايل دامداري و شكار، از پيه سوز و چراغ بادي تا چراغ هاي گردسوز، از نمد و جاجيم تا هنر سوزن دوزي و ... در اين مجموعه گردآوري شده است. مجموعه فرهنگي كندلوس در نوع خود در روستاهاي ايران يگانه است و اميد كه سر مشقي باشد در راستاي شناخت و معرفي بسط و توسعه هنرهاي روستايي ديار ايران اسلامي.

نور در گذشته به «سولده» معروف بود و از قديمي ترين مناطق مازندران به شمار‌مي‌آيد. وجه تسميه نور منتسب به رود نور است كه به دليل زلالي آب و انعكاس نور در آن به اين نام خوانده شده است. نور در زمان هاي گذشته به سبب موقعيت طبيعي و سوق الجيشي از اهميت ويژه‌اي برخوردار بوده است، وجود قلعه و استحكامات متعدد در اين منطقه و منطقه كجور، تاييد كننده اين ادعا است. نور امروزي منطقه‌اي‌زيبا و توسعه يافته است. شهرستان نور يكي از شهرستان‌هاي استان مازندران از شمال به درياي‌مازندران از خاور به آمل از جنوب به رشته‌كوه‌هاي البرز و لاريجان (شهرستان آمل) و از باختر به شهرستان نوشهر محدود مي شود. اين شهرستان از نظر جغرافيايي در 52 درجه ي درازاي خاوري و 36 درجه و 35 دقيقه ي پهناي شمالي واقع شده است. آمل نزديك ترين شهرستان به نور است كه به فاصله 46 كيلومتري از آن قرار دارد. فاصله نور تا مركز استان (ساري) 114 كيلومتر و تا تهران 243 كيلومتر است.خاك منطقه نور خاك زراعتي و باتلاقي است و آب كشاورزي آن از رودخانه تأمين مي‌شود. 90 درصد مردم اين شهرستان به شغل كشاورزي اشتغال دارند. از مهم‌ترين محصولات كشاورزي آن مي‌توان برنج، گندم، جو، مركبات و انواع سبريجات را نام برد. برنج، ‌مركبات، فرآورده‌هاي شيري و فرآورده هاي چوبي صادرات شهرستان نور را تشكيل مي دهند. گليم و جاجيم بافي، ظروف سفال، ظروف و مجسمه هاي چوبي، حصيربافي و دست بافت ها از عمده ترين صنايع دستي نور است. كرانه هاي درياي مازندران، آبشار سوا سره در ناحيه اي از توابع بلده، پارك جنگلي نور در 2 كيلومتري شهر نور، غار پيرزن جاني درروستاي اوكلاو نور – كجور، بقعه آقا شاه‌بالوزاهد در 21 كيلومتري جنوب خاوري سولده در روستاي آهو دشت نور، خانه نيما در روستاي يوش از توابع بلده، كاخ تميشان در 5 كيلومتري خاور نور و قلعه بلده معروف‌ترين مكان‌هاي ديدني و تاريخي اين شهرستان را تشكيل مي‌دهند.