دهدشت يكي از شهرستان‌هاي استان‌كهگيلويه و بوير احمد است كه از شمال به شهرستان هاي ايذه و بروجن، از خاور به شهرستان بوير احمد، از جنوب به شهرستان گچساران و از باختر به شهرستان هاي بهبهان و رامهرمز محدود مي‌شود. شغل ساكنين اين منطقه را كشاورزي ودام‌داري تشكيل مي‌دهد و اگرچه كشاورزي در اين شهرستان به لحاظ اهميت پس از دام‌داري قرار دارد اما يكي از منابع مهم اقتصادي منطقه است.
مكان هاي ديدني و تاريخي
قلعه چص گچ، تل گرد، تل چگاه، تل گبر،آتشكده هاي گل سرخدان، آتشكده خيرآباد،قبرشاپور، بقعه خضر، امام زاده سيد محمد، بقعه امام زاده چله‌ خان، آرامگاه اميرلاسپا،قلعه دختر، قلعه مانگشت، امام زاده پنجه خل و پل قلعه دختر (دهدشت) برخي از مكان‌هاي تاريخي اين شهرستان را تشكيل مي‌دهند.
كشاورزي و دام داري
اگرچه كشاورزي در اين شهرستان به لحاظ اهميت پس از دام‌داري قرار دارد اما يكي از منابع مهم اقتصادي منطقه است. آب كشاورزي بيش تر از رودخانه ها، چشمه و چاه ژرف تهيه و به صورت كرت بندي انجام مي شود. كشاورزي در اين منطقه شامل كشت گندم، جو، بنشن، تره بار، برنج و فرآورده هاي باغي مانند سيب، انگور، بادام و مركبات مي باشد. به دليل بافت عشايري كه در سطح كلي شهرستان به چشم مي خورد دامداري از اهميت ويژه اي برخوردار بوده و شغل اصلي و رايج اهالي مي باشد و فرآورده هاي دامي تنها صادرات اين شهرستان را تشكيل مي دهند.
مشخصات جغرافيايي
دهدشت يكي از شهرستان هاي استان كهگيلويه و بوير احمد است كه از شمال به شهرستان هاي ايذه و بروجن، از خاور به شهرستان بوير احمد، از جنوب به شهرستان گچساران و از باختر به شهرستان هاي بهبهان و رامهرمز محدود مي‌شود. دهدشت مركز اين شهرستان از نظر جغرافيايي در 50 درجه و 33 دقيقه ي درازاي خاوري و 30 درجه و 47 دقيقه ي پهناي شمالي و در ارتفاع 800 متري از سطح دريا قرار گرفته است. آب و هواي اين شهرستان به طور كلي گرم و خشك است. مسيرهاي دسترسي به اين منطقه عبارتند از:
راه فرعي به مركز استان، به درازاي 140 كيلومتر به سوي شمال خاوري و راه چرام، بابا ميدان و دشت روم به درازاي 175 كيلومتر كه به ياسوج مي پيوندد
راه درجه يك اصلي به درازاي 20 كيلومتر به سوي خاور تا مركز شهر چرام ادامه دارد
راهي به درازاي 32 كيلومتر به سوي شمال باختري كه تا مركز بخش لنده، كشيده شده است
راه دهدشت – بهبهان به درازاي 62 كيلومتر به سوي جنوب باختري
وجه تسميه و پيشينه تاريخي
كهگيلويه به معني «منطقه كوهستاني گيل» زماني شهر بزرگي بوده است. حدود 2000 خانه، مسجد، حمام، بازار و كاروان‌سرا در آن وجود داشته، كه اكنون آثار ويرانه بسياري از آن ها بر جاي مانده است. دهدشت مركز شهرستان كهگيلويه واقع در قسمت دشت كهگيلويه (زير كوه) از دو قسمت جداگانه تشكيل شده است. قسمت قديمي شهر كه مخروبه شده و به دهدشت كهنه معروف است «بلاد شاپور» نام داشته و توسط شاپور اول ساساني فرزند اردشير اول ايجاد شده است. قسمت جديد آن، فضايي نيمه شهري و نيمه روستايي است كه با توجه به وضع زندگي و شكل ظاهري فعاليت هاي مردم و نماي ساختمان ها، وجه روستايي آن جلوه بيش تري دارد. كهگلويه در زمان هاي قديم جزو لرستان بزرگ بوده است.
استرابون، جغرافيدان مشهور يونان باستان، كهگلويه را بخشي از خاك اوكسي ها (نام هخامنشي خوزستان) مي داند. در دوره ساسانيان قسمت دشتي اين سرزمين را « قباد خوره» ومناطق كوهستاني آن را «رم زميگان» مي ناميدند. قباد ساساني، «ارگان» (ارجان) را در قسمت دشتي آن بنا نهاد. در دوران بعد از اسلام «قباد خوره» به نام شهر حاكم نشين آن ولايت «ارگان» (ارجان) و مناطق كوهستاني آن «رم زميگان» به كهگيلويه شهرت يافت. در قرن هاي بعدي كه شهر ارگان ويران گرديد و افشارها و لرها سراسر آن را تصرف كردند، تمامي اين خطه، كهگيلويه و قسمت كوهستاني آن، «پشتكوه» و قسمت دشتي آن، «زير كوه» ناميده شدند. اين شهر در اواخر دوره صفويه به خاطر عدم امنيت در راه هاي بازرگاني آن، صدماتي ديده و در زمان هرج و مرج دوره زنديه توسط چادر نشينان چهار بنيچه كه در اصل بخشي از ايل بزرگ جاكي بود و سراسر منطقه خاوري استان كهكيلويه را در تصرف داشت، غارت و ويران گشت.

آبشار خيمه يا طوف خيمه
اين آبشار در شهرستان كهكيلو يه و اقع شده . محلي ها به آبشار طوف نيز مي گو يند آبشار خيمه در بين مسير جاده سوق به لنده در جنوب روستاي طوف خيمه واقع شده است اين آبشار با ارتفاعي نزديك به 40 متر جلوه اي از طراوت وزيبايي را در ميان كوه ها به نمايش گذشته كه براي رسيدن به اين آبشار پس از عبور روستاي طوف خيمه چيزي نزديك به حدود 1500 متر پياده روي بايد كرد .
چشمه جن
در 45 كيلو متري شمال شهر لنده در شهرستان كهكيلويه در دره اي به نام موگرمون چشمه اي خورشان از دل زمين مي جوشد كه در نوف خود بي نظير است و داراي موقعيت بسيار خوبي براي سرمايه گذاري در بخش جهانگردي برخودار است .
تالاب برم الوان
اين تالاب در بخش مهمئي در 120 كيلو متري شهر دهدشت در منطقه اي كوهستاني و نسبتا مرتفع قرار دارد و مساحت آن در حدود 8 هكتار است .
آبشار كمر دوغ
اين آبشار در بخش قلعه رئيسي در فاصل 83 كيلومتري شهر دهدشت قرار دارد اين آبشار شباهت زيادي به آبشار مارگون دارد .
غار اشكفت داودي
اشكفت داودي واقع در فاصله تقريباً 9 كيلومتري شرق ديشموك ودر داخل تنگ فارتق. اين اثر غاري است تقريباً مثلثي شكل كه با شيبي تند به جاده وتنگ فارتق منتهي مي شود. ارتفاع اين غار از سطح جاده در حدود 25 متر است. در بخش هاي بيروني اين غار بقاياي ابزارهاي سنگي نظير ريزتيغه وتراشه به چشم مي خوردكه قدمت آثار اين غار به دورة پيش از تاريخ مي رسد .

محوطه دشتك باغ كلك
در فاصله 15 كيلومتري شمال ديشموك ودر شرق روستاي دشتك باغ كلك واقع است. ابعاد تقريبي اين محوطه در حدود200 در200 متر مي باشد. آثار معماري اين محوطه عبارت از پي هاي سنگي بناهايي است كه نظم آنها كاملاً مشخص نيست. بر سطح اين محوطه سفال هايي يافت مي شود كه احتمالاً به دورة ساساني تعلق دارد.2- اشكفت داودي: واقع در فاصله تقريباً 9 كيلومتري شرق ديشموك ودر داخل تنگ فارتق. اين اثر غاري است تقريباً مثلثي شكل كه با شيبي تند به جاده وتنگ فارتق منتهي مي شود. ارتفاع اين غار از سطح جاده در حدود 25 متر است. در بخش هاي بيروني اين غار بقاياي ابزارهاي سنگي نظير ريزتيغه وتراشه و000 به چشم مي خورد قدمت آثار اين غار به دورة پيش از تاريخ مي رسد.
محوطه دلي مهرجان
محوطه دلي مهرجان: اين محوطه در فاصلة تقريباً 40 كيلومتري غرب لنده واقع شده است. دلي مهرجان محوطه اي است به ابعاد 300*700متر كه شكلي تقريباً مستطيل دارد. سطح اين محوطه به طور متوسط پراكنده از سفال هاي ساده ومنقوش بدون لعاب مي باشد . در بخشي از اين محوطه يك قبرستان قديمي وجود دارد. قدمت اين محوطه به دورة تاريخي مي رسد.
محوطه باستاني داو دختر
محوطه باستاني داو دختر: اين محوطه در فاصلة تقريباً 36 كيلومتري غرب لنده و4 كيلومتري شرق دلي مهرجان واقع است. بقاياي آثار موجود در اين محوطه عبارت از يكسري تأسيسات معماري مي باشد. كه با استفاده از قلوه سنگهاي ريز ودرشت ساخته شده است. بقاياي كوچه ها ، اتاق ها وراهروها كم وبيش قابل تشخيص است. قدمت اين آثار احتمالاً به دوره اسلامي بر مي گردد.
محوطه تاريخي چال جون
محوطه چال جون: محوطه باستاني چال جون در فاصلة تقريباً 4 كيلومتري جنوب لنده قرار دارد. ابعاد تقريبي اين محوطه در حدود 10/1*400*500 مي باشد. بقاياي آثار موجود عبارت از بقاياي تأسيسات معماري بوده كه به شكل اتاق هاي مستطيل شكل نمايان است. در سطح اين محوطه به طور پراكنده سفالهايي به چشم مي خورد كه احتمالاً از دورة تاريخي واسلامي است.
محوطه باستاني بندباغ
محوطه باستاني بندباغ: اين محوطه در فاصلة تقريباً 6 كيلومتري جنوب لنده واقع است. آثار موجود محوطه عبارت از بقاياي يكسري اتاق وراهروهايي است كه براي ساخت آن از قلوه سنگ هاي ريز ودرشت به صورت خشك چين استفاده گرديده است. وجود يك تيغه‌سنگي در اين محل شايد گواهي بر استقرارهاي قديمي تر از دورة پيش از تاريخ باشد كه به تدريج در دوره هاي بعد مورد استفاده قرار گرفته است.
محوطة تاريخي برد سفيد
محوطة برد سفيد: واقع در فاصلة تقريباً 21 كيلومتري شمال شرق ديشموك ودر نزديكي روستاي بردسفيداست. ابعاد تقريبي اين محوطه در حدود 400*400 متر است .اين محوطه در بخش سرحد ودر روي ارتفاعات واقع شده است. ظاهراً در گذشته ساخت وسازهايي در اين محل وجود داشته كه اكنون فقط آثارآن به جا مانده است.در سطح اين محوطه قطعه سفال هايي پيدا مي شود كه قدمت آثار را به دوره هاي تاريخي واسلامي بر مي گرداند.
محوطة تاريخي رود ريش
محوطة رود ريش: واقع در فاصلة تقريباً 64 كيلومتري شمال شرق ديشموك ودر زير منازل روستاي فعلي رود ريش است.اين محوطه به شكل يك تپة بزرگ است كه بخش اعظم آن را منازل مسكوني روستاي رود ريش در بر گرفته است. ابعاد اين محوطه در حدود 400*500 متر وارتفاع آن از سطح زمين هاي اطراف در حدود 2 متر است. بقاياي آثار معماري كه عبارت از قلوه سنگ هاي ريز ودرشت وگاهاً تراش خورده است در بخش هاي زيادي از محوطه به چشم مي خورد. قدمت آثار اين محوطه احتمالاً به دوره هاي تاريخي واسلامي بر مي گردد.
محوطه تاريخي ده گنده
محوطه ده گنده: واقع در فاصلة تقريباً 66 كيلومتري شمال شرق ديشموك و2 كيلومتري غرب روستاي رود ريش است.اين محوطه از دو بخش تشكيل شده است. اين دو بخش در دو طرف درة واقع شده است. اين آثار احتمالاً بقاياي يك دهكده قديمي است كه براي ساخت آن از سنگ هاي ريز ودرشت تراش خورده وبدون ملاط استفاده كرده اند. قدمت آثار اين محوطه با توجه به قطعه سفالينه هاي يافته شده به دوره هاي تاريخي واسلامي بر مي گردد.
محوطة تاريخي سررشي
محوطة سررشي: در فاصلة تقريباً 1 كيلومتري غرب روستاي رود ريش ودر فاصلة تقريباً 65 كيلومتري شمال شرق ديشموك واقع است .محوطه اي است به ابعاد تقريبي 400*300 متر كه بقاياي آثاري است كه كاملاً تخريب شده وبقاياي معماري كه عبارت از قلوه سنگ هاي ريز ودرشت مي باشد در آن مشاهده مي شود. در سطح محوطه قطعه سفال هاي بزرگ از دورة تاريخي به چشم مي خورد.
محوطة باستاني سورل
واقع در فاصلة 60 كيلومتري شرق ديشموك و500متري شرق روستاي ميدان است. ابعاد تقريبي اين محوطه در حدود 50*80 متر است ودر دامنة كوه چونگچي ومشرف بر رودخانة ميدان وبا ارتفاع حدود 100متر از سطح رودخانه واقع شده است. طبق گفتة اهالي محل هنگام ريزش كوه وباريدن باران در اين قسمت قبرهايي پيدا مي شود كه در داخل آنها اشياء سفالين000ديده مي شود. در سطح محوطه سفالهايي يافت مي شود. كه احتمالاً مربوط به دورة تاريخي است.
محوطة تاريخي كره تودان
واقع در فاصلة 46 كيلومتري شمال بخش قلعه رئيسي ويك كيلومتري جنوب روستاي تلخاب سردو است.محوطه اي است به ابعاد تقريبي 200*300متر كه تقريباً بر بلنداي كوه كره تودان قرار دارد. آنچه كه در حال حاضر به چشم مي خورد بقاياي آثار معماري سنگي است كه با استفاده از مصالح سنگ وگچ ساخته شده است.هستة مركزي محوطه در ضلع شمالي بوده وعبارت از اتاقها وراهروهايي در ابعاد مختلف است. قدمت آثار اين محوطه احتمالاً به دورة تاريخي مي رسد.
محوطة باستاني نرمكه
واقع در فاصلة تقريباً 46 كيلومتري شمال غرب قلعه رئيسي ويك كيلومتري جنوب غرب روستاي تلخاب وبر بلنداي كوه نرمكه است.نرمكه محوطه اي است به ابعاد تقريبي 300*400 متر كه بقاياي ساخت وسازهايي به شكل اتاق هايي ودر اندازهاي مختلف با استفاده از مصالح سنگ تراش خورده وملاط گچ ساخته شده است. قدمت اين آثار احتمالاً به دورة تاريخي مي رسد.
محوطة چشمه زعفران
واقع در فاصلة 5 كيلومتري شمال غرب چرام در اطراف روستاي چشمه زعفران است.ابعاد تقريبي اين محوطه در حدود 300*500 متر وبلندي حدود 100 سانتي متر از سطح زمين هاي اطراف است. تقريباً جادة آسفالته از وسط آثار عبور مي كند. اهالي عقيده دارند كه در گذشته هاي دور محل يك روستا بوده است. در بخش شرقي آثار وبر روي بلندي سمت چپ جاده بقاياي ديواري كه مصالح آن از سنگ وگچ بوده وجود دارد. قدمت اين آثار احتمالاً به دورة تاريخي مي رسد.
محوطة تاريخي جوخونزار
واقع در فاصلة تقريباً 3 كيلومتري شمال غرب شهر چرام و200 متري جنوب روستاي بلهدون است. جوخونزار محوطة وسيعي است كه تقريباً بخش جنوب، جنوب غربي وجنوب شرق روستاي بلهدون را در بر گرفته است. به نظر مي رسد كه قبلاً محل تپه يا تپه هايي بوده كه امروز هيچ اثري از آنها باقي نيست وآنچه كه به چشم مي خورد پراكندگي سفالهايي است كه در سطح محوطه وجود دارد. ابعاد تقريبي اين محوطه در حدود 500*50 متر است وقدمت آثار آن احتمالاً به دوره هاي تاريخي واسلامي مي رسد.
محوطة امامزاده شاه مشهد
واقع در فاصله تقريباً 10 كيلومتري جنوب شهر چرام ونزديك روستاي فشيان بقاياي يكسري آثار معماري كه پلان آنها چندان مشخص نيست وامروزه بناي امامزاده شاه مشهد در بخشي از آن قراردارد از مشخصات اين محوطه است مصالح استفاده شده عبارت از سنگ وگچ مي باشد.در اين محوطه بقاياي قطعه سفال ها به طور پراكنده به چشم مي خورد. قدمت آثار اين محوطه احتمالاً به دورة تاريخي بر مي گردد.
محوطه وبناي امامزاده پير محمود
در فاصلة تقريباً 22 كيلومتري شمال بخش چرام در داخل روستاي آقاسري واقع است. محوطه اي است به ابعاد تقريبي 150*150 متر كه درداخل آن بناي امامزاده پير محمود وجود دارد. بناي امامزاده تقريباً مربع شكل است ورودي آن در سمت شرق قرار دارد وبر روي آن گنبدي استوار است. در داخل محوطه سفال به شكل متوسط پراكنده است. قدمت آثار احتمالاً به دورة تاريخي بر مي گردد.
آثار محوطة چل شهر روچك
واقع در فاصلة تقريباً 11 كيلومتري شمال شرق بخش قلعه رئيسي و1 كيلومتري شرق روستاي روچك است. اين آثار محوطه اي است به ابعاد تقريبي 50*50 سانتيمتر در شرق روستاي روچك. يك بخش آن عبارت از اطاق ها وراهروهايي است كه فقط بقاياي كمي از ديوارهاي آنها باقي مانده است. قدمت اين آثار احتمالاً به دورة تاريخي بر مي گردد.
محوطة باستاني چلچلك
واقع در7 كيلومتري شمال شرق لنده ودر 300 متري روستاي مال آخوند.محوطه اي است به ابعاد تقريبي 50*200 كه بر روي بخشي از دامنه هاي كوه مال آخوند واقع شده است. بقاياي آثار معماري عبارت از اتاق ها وراهروهايي است كه براي ساخت آنها از قطعه سنگ هاي تراش خورده به شكل خشك چين استفاده شده است. قدمت اين آثار احتمالاً به دورة اسلامي بر مي گردد.
محوطه تاريخي بلوط بنگان
در 13 كيلومتري شرق دهدشت واقع در مسير جادة چنگلوا. بلوط بنگان محوطه اي است به ابعاد تقريبي 500*800 متر كه عبارت از فرورفتگي ها وبرجستگي هايي است كه ارتفاع بلندترين نقطة آن در حدود 3 متر مي باشد. در روي بخشي از اين محوطه بنايي وجود دارد كه از آن به عنوان امامزاده شهيد نام مي برند. قدمت آثار اين محوطه احتمالاً به دورة تاريخي بر مي گردد.
محوطة تاريخي دولاب زا
در فاصله تقريباً 25 كيلومتري غرب لنده در روستاي دولاب زا واقع است.دولاب زا محوطه اي است نامنظم به ابعاد تقريبي 90*100متر كه در دامنة تپه هاي طبيعي واقع شده است. مصالح معماري پراكنده اي در سطح تپه وجود دارد كه از قلوه سنگهاي ريز ودرشت تشكيل شده است. قدمت اين آثار احتمالاً به دورة تاريخي بر مي گردد.
محوطة تاريخي ده مراد
اين محوطه در فاصلة تقريباً 6 كيلومتري شرق شهر لنده ودر فاصلة تقريباً يك كيلومتري جنوب غرب روستاي ايدنك واقع است. ابعاد تقريبي اين محوطه در حدود 100*300 متر است. ازآثار معماري اثر قابل توجهي به جا نمانده وتقريباً همه آن تخريب شده است. مصالح معماري عبارت است از قلوه سنگ هاي رودخانه كه به وسيلة ملاط گچ ساخته شده اند.طبق گفته يكي از اهالي منازل از يك يا دو طبقه ساخته شده بودند. قدمت اين آثار با توجه به بقاياي به جا مانده به دورة اسلامي مي رسد.
محوطة باستاني ايدنك
اين محوطه در فاصلة تقريباً 5 كيلومتري شرق لنده ودر بين منازل مسكوني روستا واقع است.ايدنك محوطه اي است به ابعاد تقريبي 500*500 متر كه امروز به دليل ساخت وسازهاي بي رويه توسط روستائيان دربين منازل مسكوني قرار گرفته است. از اين محوطه در بخش هايي كه خانه ساخته نشده است به عنوان زمين كشاورزي استفاده مي شود. مصالح معماري موجود عبارتست از قلوه سنگهاي ريز ودرشت به همراه ملاط گچ. در سطح اين محوطه به وفور قطعه سفالهايي يافت مي شود كه مربوط به دوره هاي تاريخي واسلامي مي باشد.
محوطة باستاني داراسپيد
اين محوطه در فاصلة تقريباً 19 كيلومتري غرب لنده و4 كيلومتري غرب روستاي مونه واقع است. ابعاد تقريبي اين محوطه در حدود 100*500متر مي باشد. اين محوطه داراي يك حصار دفاعي بوده كه در اطراف بخش هاي مسكوني ساخته شده است. در داخل حصار بقاياي آثار معماري كه به شكل اتاق هاي مربع ومستطيل شكل نمايان شده به چشم مي خورد. آثار اين محوطه احتمالاً مربوط به دوره تاريخي است.
محوطة تاريخي بردكشكي
اين محوطه در فاصلة 8 كيلومتري شرق سوق در نزديك روستاي بردكشكي قرار دارد. ابعاد تقريبي اين محوطه در حدود 100*150 متر است. سطح محوطه به طور متوسط پوشيده از سفالهاي ساده ومنقوش است. سطح اين محوطه به طور كامل توسط كشاورزان شخم زده شده وطبق گفتة اهالي قبلاً داراي آثار معماري بوده است تنها اثر باقي مانده يك ستون سنگي به طول يك متر وقطر 40 سانتيمتر مي باشد جنس اين ستون از سنگ آهك بوده وهيچ گونه تزئيني بر روي آن مشاهده نمي شود. آثار اين محوطه احتملاً مربوط به دورة تاريخي است.
محوطة باستاني تنگ چاهن
اين محوطه در فاصله تقريباً 30 كيلومتري غرب لنده ودر شرق روستاي چال پير قرار دارد. تنگ چاهن محوطه اي است به ابعاد تقريبي 200*300 متر كه در ميان كوههاي اطراف واقع گرديده است. سطح اين محوطه با زمين هاي اطراف همسان است ومنازل مسكوني عشايري منطقه در روي بخشي از آثار قرار گرفته است. چنين به نظر مي رسد كه به تدريج ودر اثر مرور زمان از بين رفته است. در سطح اين محوطه به وفور سفال هايي پيدا مي شود كه به نظر مي رسد مربوط به دورة تاريخي باشد.
محوطه باستاني تنگ لا
در فاصلة 20 كيلومتري شمال غرب بخش ديشموك در نزديك روستاي تخليه شدة تنگ لا است.ابعاد اين محوطه در حدود 15*150 متر است كه در كنار رودخانة ليراب واقع شده است. روستاي تخليه شده تنگ لا در نزديكي اين محل قرار دارد. سطح محوطه به صورت بسيار پراكنده داراي سفال وابزار سنگي مي باشد. قدمت اين آثار با توجه به ابزار سنگي هاي يافته شده به دورة پيش از تاريخ بر مي گردد.

باغ چشمه بلقيس چرام
اين باغ در شهرستان كهگيلويه ودر شهر چرام واقع شده است ويكي از مهمترين جاذبه هاي توريستي منطقه مي باشد. زمين حاصلخيز منطقه باعث شده كه از هر نوع درخت در اين باغ پرورش يابد .باغ داراي چندين چشمه مي باشد كه از دهانه شمالي به باغ مي ريزد وآب چشمه ها در جويبارهاي مشبكي كه با اصول معماري قابل توجهي تراس بندي شده به استخر زيبائي سرازير مي شود. اين باغ در شرق شهر چرام به فاصله 2 كيلومتري واقع شده ودر تمام فصول سال بالاخص فروردين مهياي پذيرايي از مهمانان وگردشگران عزيز است .

قلعه دزكوه
دزكوه نام كوهي است بلند در ضلع غربي بخش گرمسيري سوق از توابع شهرستان كهگيلويه كه دوران قديم با توجه به موقعيت خاص آن بعنوان دژي مستحكم در برابر اقوام ياغي ومهاجم از آن استفاده مي شده كه به همين مناسبت به اين نام مشهورگرديده است طبق اطلاعات اين كوه فقط داراي يك مسير ورودي پياده رو در قديم وهم اكنون داراي جاده ماشين رو به ارتفاع كوه مي باشد وبا توجه به وجود چشمه اي بر روي اين كوه گرمسيري، داراي سكنه و روستا مي باشد .رودخانه مارون از ضلع غربي وجنوبي اين كوه جاري وبه سد مارون در شمال بهبهان مي پيوندد. اين محل زادگاه هنرمند محبوب زنده ياد حسين پناهي مي باشد.
قلعة مسجدي
واقع در فاصلة تقريباً 5 كيلومتري جنوب شرق ديشموك وفاصلة 500متري جنوب روستاي دره وار.اين اثر بر روي بخش هايي از تپه هاي طبيعي وبر بلندا واقع شده است. آثار به جا مانده بقاياي يكسري آثار معماري است كه كاملاً تخريب شده وفقط بقاياي مصالح آن كه عبارت از سنگ هاي تراش خورده مي باشند به جا مانده است. پلان اين آثار دقيقاً مشخص نيست ولي اهالي مي گويند كه در اين محل قلعه وجود داشته است. آثار اين محوطه با توجه به قطعه سفالهاي يافت شده به دوره هاي تاريخي واسلامي بر مي گردد.
قلعه ديشموك
بخش ديشموك بر بلنداي صخره اي گچي واقع شده است. ابعاد تقريبي آثار فوق در حدود 250*250 متر وارتفاع آثار در حدود 25 متر مي باشد .در زير قلعه آثاري وجود دارد كه قديم تر از خود قلعه است وبعدها قلعه بر روي خرابه هاي آن آثار ساخته شده است. مصالح استفاده شده در ساخت قلعه عبارت از سنگ وملاط گچ بوده و بخش ها زيادي از اين قلعه از بين رفته است. قدمت اين آثار به دوره هاي تاريخي واسلامي مي رسد.
قلعة امارت سردو
در فاصلة تقريباً 45 كيلومتري شمال غرب بخش قلعه رئيسي در داخل روستاي امارت سردو واقع است. شكل كلي قلعه درحال حاضر مشخص نيست وآنچه كه پيداست بقاياي برخي از اتاق ها وحياط وديگر ساخت وسازهاي قلعه بوده كه باقي مانده اند . روي پي هاي قديم را ساكنان جديد روستا بالا آورده ودر آن زندگي مي كنند. اين قلعه داراي چند حياط ،اتاق ، راهرو ،حمام وخان نشين بوده وبوسيلة سنگ وگچ ساخته شده است.

يكي از شهرستان هاي استان كهكيلويه و بوير احمد است كه از شمال به كهگيلويه، از خاور و جنوب به ممسني (از شهرستان هاي استان فارس) و از باختر به حومه بهبهان محدود مي‌شود. عمده‌ترين صنايع دستي در اين شهرستان قالي بافي، جاجيم بافي، گليم‌بافي وعبابافي‌است‌كه‌بيش‌تراين صنايع جنبه مصرف داخلي داشته و كم‌تر صادرمي‌شوند. مردم اين شهرستان مسلمان شيعه و آريايي نژادند و به زبان فارسي با گويش لري، تركي، و قشقايي سخن مي‌گويند. بيش تر مردم اين منطقه از ايل قشقايي (طايفه دره شوري) و ايل بوير احمدي (طوايف نگين تاجي، سادات و آقايي) و برخي از ايل باشت و بايوني هستند. به واسطه‌ي فعاليت‌هاي صنعت نفت، عده‌اي مهاجر اصفهاني و بهبهاني نيز در اين منطقه زندگي مي‌كنند. به علت وجود واحدها، تأسيسات و صنايع مختلف در اين شهرستان اين منطقه توانسته جمعيت روستايي را جذب كرده و مركز شهرستان گچساران را به يك شهر مهاجرپذير‌تبديل‌كند.
مكان هاي ديدني و تاريخي
دژ سليمان، تل‌دهوه، دو گوردوپا، امام‌زاده شاه‌عباس، امام‌زاده‌بي‌بي‌حكيمه، پل‌هاي باستاني خيرآباد (پل سفلايي) و پل هاي پيرين (برين)از جمله مكان‌‌هاي تاريخي وديدني شهرستان گچساران به شمار مي‌آيند.
صنايع و معادن
شهرستان گچساران از لحاظ وجود صنايع، غني بوده و واحدهاي صنعتي از جمله تأسيسات شركت نفت، كارگاه‌هاي آرد و برنج و هم چنين كارگاه‌هاي ساختماني متعدد، مراكز اشتغال افراد مختلف است. مهم‌ترين معادن اين شهرستان را منابع نفت خام و ذخاير گوگرد در روستاي نزاع عليا گچساران و معادن سنگ هاي ساختماني تشكيل مي دهند. از بيش تر معادن شن و ماسه، خاك رس و سنگ آهك در فعاليت هاي ساختماني و راه سازي و هم چنين توليد آجر و موزاييك استفاده مي شود. اين منطقه از مناطق نفت خيز محسوب شده و در دو خط شاه لوله، نفت از آن صادر مي شود.
كشاورزي و دام داري
به طور كلي اقتصاد شهرستان گچساران بر اساس كشاورزي، دام‌داري و پرورش طيور استوار است. با وجود مشكلات كمبود آب درنواحي جنوبي و باختري، كشاورزي شهرستان پيشرفت نسبتا خوبي داشته است. در حال حاضر كشاورزي بيش تر در دشت هاي باشت، ليشتر و دوگنبدان به صورت نيمه مكانيزه جريان دارد و آب كشاورزي از رودخانه و چاه ژرف تأمين مي‌شود. از فرآورده هاي عمده كشاورزي مي‌توان گندم، جو، برنج، بنشن، بادام، چغندرقند و مركبات را نام برد. در اين منطقه دام‌داري بيش‌تر به روش سنتي انجام مي شود و فرآورده هاي دامي از جمله صادرات منطقه به شمار مي روند. هم چنين دام‌داري صنعتي كمك موثري به اصلاح نژاد دامي نموده است. مرغ‌داري صنعتي نيز در حال گسترش است كه بخش كوچكي از گوشت مورد نياز شهرنشينان را تأمين مي كند. در اين شهرستان به علت رونق كشاورزي و دام‌داري و پرورش طيور و وجود انواع تأسيسات نفتي و اجتماع كارگران و مهندسان شركت نفت، بازرگاني بسيار پر رونقي است و انواع محصولات كشاورزي، فرآورده هاي دامي، طيور، نفت و سنگ هاي ساختماني به خارج از اين شهرستان صادر مي‌شوند.
مشخصات جغرافيايي
گچساران يكي از شهرستان هاي استان كهكيلويه و بوير احمد از شمال به كهگيلويه، از خاور و جنوب به ممسني(از شهرستان‌هاي استان فارس)، از باختر به حومه بهبهان محدود مي‌شود. شهر دوگنبدان مركز شهرستان گچساران به دو بخش مركزي و باشت تقسيم شده است. رودخانه زهره مهم ترين رودخانه اين ناحيه در جنوب گچساران جاري است. آب و هواي شهرستان گچساران در خاور معتدل و خشك و در باختر گرمسيري و خشك است. بر اساس سرشماري سال 1375 جمعيت شهرستان گچساران 125491 نفر برآورد شده است. از مركز شهرستان گچساران (دوگنبدان ) چهار راه جداشده است:
- راه درجه يك اصلي به سوي خاور به درازاي 75 كيلومتر تا بابا ميدان (از توابع ممسني)كه از همين راه به درازاي 270 كيلومتر تا مركز شهرستان شيراز مي پيوندد.
- راه درجه دو اصلي به سوي شمال باختري به درازاي 70 كيلومتر تا مركز شهرستان بهبهان.
- راه درجه دو فرعي به سوي جنوب باختري به درازاي 66 كيلومتر تا بندر ديلم.
- راه فرعي به سوي شمال باختري به درازاي 60 كيلومتر تا مركز شهرستان كهكيلويه (دهدشت).
وجه تسميه و پيشينه تاريخي
گچساران (دو گنبدان) در گذشته بخشي از كهكيلويه و بويراحمد بود كه اخيرا به شهرستان تبديل شده است. شهر دو گنبدان مركز گچساران در منتهي اليه مناطق نفت خيز ايران قرار گرفته است و در آغاز قرن ششم شهري كوچك با هوايي گرم بوده است. منطقه نفتي گچساران بسيار معروف و از نواحي قديمي و معروف صنعت نفت ايران به شمار مي آيد. پيش از اين كه دوگنبدان كنوني ساخته شود، شهركي به نام گچساران در جنوب خاوري آن قرار داشت كه بعدها محل فعاليت هاي نفتي گرديد. اين شهرك بر اثر ناهمواري زمين، محدوديت فضاي شهري، دوري از جاده هاي اصلي استان، تراكم تأسيسات نفتي و زمين لرزه هاي متناوب ومكرري كه بر اثر انفجار براي اكتشاف معادن نفت ايجاد مي شد، سرانجام به دوگنبدان منتقل شد كه به گويش لري به آن «دو گنبذون» گفته مي شود. در دشت‌هاي خاور و باختر دو گنبدان آثاري از دو گنبد قديمي وجود دارد كه يكي در ناحيه ليشتر (باختر شهر) و ديگري در دشت دوگنبدان (خاور شهر) واقع است. به نظر مي رسد كه نام دوگنبدان به واسطه وجود همين دوگنبد در خاور و باختر شهر باشد.

منطقه حفاظت شده كوه خامين
اين منطقه در حدود30 كيلومتري ضلع شرقي دو گنبدان با وسعت 30000 هكتار با پوشش گياهي وجنگلي بلوط، ارژن، انجير وحشي، كيكم، چويل، گون، زالزالك وكلخنگ واقع شده است. گونه هاي جانوري وحيات وحش پلنگ، خوك وحشي، سمور وحشي، جغد، گرگ ، خرگوش وشاهين را مي توان در اين منطقه يافت و داراي راه دسترسي آسفالته مي باشد.

امامزاده بي بي حكيمه
امامزاده بي بي حكيمه به روايتي دختر امام جعفر صادق و خواهر امام رضااست د ر نزديكي چشمه آب گرمي وجود دارد كه زائرين از آن براي شفا استفاده ميگنند اين زيارتگاه نه تنها براي مردم منطقه عزيز است بلكه درطول سال زائران براي ديدن آن ازايران و حتي از كشورهاي حوزه خليج فارس به اين زيارتگاه مي آيند .

محوطه تاريخي تنگ ملغان
اين محوطه تاريخي مربوط به دوره صدر اسلام يك شهر بزرگ بوده كه تعداد زيادي از جغرافي دانان مسلمان از عظمت و اهميت آن سخن به ميان آورده اند وسعت اين شهر بيش از 20هكتار مي باشد كه داراي برج و بارو و مسجد جامع و شهري كه از ميان رفته است.
محوطه تاريخي ده خليفه
اين محوطه در جنوب و چسبيده به روستاي ده خليفه در منطقه گرمسيري خيرآباد گچساران واقع است.محوطه داراي بافت طولي ، شمالي جنوبي است آثار بجا مانده كه داراي مصالح ساختماني سنگ لاشه، قلوه سنگ و ملاط گچ است .قسمت بجا مانده مربوط به دوران ساساني و اسلامي است. و تحت شماره 2984 در فهرست آثار ملي كشور به ثبت رسيده است.
گنبد ليشتر
اين اثر تاريخي كه مربوط به دوره اسلامي و احتمالاً‌سلجوقيان مي باشد در دشت ليشتر گچساران واقع شده است 50 مترمربع زير بنا دارد و تپه اي كه بر روي آن واقع شده 1600 متر مربع مي باشد كه اين مجموعه را به صورت كوشك درآورده است.

شهرستان دنا از جمله جديدترين شهرستان‌هاي استان كهگيلويه و بوير احمد است كه در خاور اين استان واقع شده است و از شمال به لردگان، از جنوب به ياسوج، از باختر به شهرستان بوير احمد و ازخاور به شهرستان سميرم محدود مي شود. اين شهرستان داراي آب و هواي سرد كوهستاني بوده و از قابليت توسعه ورزش هاي زمستاني و اكوتوريستي برخوردار است وبا ارتفاع بيش از 2200متر از سطح دريا واقع شده است و مركز آن شهر سي سخت ميباشد .
مناطق ديدني
اين پيست در يكي از مناطق بكر و كوهستاني شمال شرق ياسوج در منطقه آب نهر كاكان به فاصله 18 كيلومتري شهر ياسوج واقع شده است. طول اين پيست 600 متر وعرض آن 1500 متر داراي دستگاه بالابر تله اسكي بشقابي وهمچنين خوابگاه و رستوران است اين پيست مهمترين وجالبترين تفريحگاه جنوب كشور در فصل زمستان براي خانواده ها به شمار مي آيد.داراي جاده اصلي آسفالته بوده واز اوايل ديماه تا اواخر اسفند ماه بهترين زمان براي تفريح وانجام ورزشهاي زمستاني در آن محسوب مي شود.

آبشار تنگ پوتك
واقع در عمق 5/3 كيلومتري محدوده امن منطقه حفاظت شده دنا ودر فاصله 4 كيلومتري پاسگاه محيطباني آب سپاه با موقعيت ويژه ومنحصر به فردي با ارتفاعي قريب به 15 متر ودر نقطه اي صعب العبور واقع گرديده.
آبشار دره ناري
در 6 كيلومتري جنوب منطقه امن حفاظت شده دنا با موقعيت طبيعي ويژه وارتفاع تقريبي 40الي70 متر وآب نسبتاً فراوان خصوصاً در فصل بهار منظره بسيار جالبي را بوجود مي آورد.
آبشار توف شاه
درفاصله 10 كيلومتري ارتفاعات جنوبي منطقه امن حفاظت شده دنا با فاصله 5/2 كيلومتري از آبشار دره نادري با موقعيت بارز ومنحصر به فرد در ارتفاعات صعب العبور وبا ارتفاعي قريب 100 متر در موقعيت جنوب غربي قله مورد كل دنا واقع گرديده است.
آب نهر كاكان
در فاصله 16 كيلومتري ياسو ج آب نهر كاكان از بالاي يكي از كوه هاي دنا به پائين سرازير مي شود اين منطقه يكي از مكانهاي است كه در فصلهاي مختلف سال تعداد زيادي از دوستاران ورزشهاي كوهستاني از جمله كوه نوردي وسخره نوردي را در آغوش خود جاي مي دهد . آب نهر كاكان يكي از چشمه هاي است كه آب معدني ان بسيار گوارا و به مناطق مختلف صادر مي شود .
غار يخي
يكي از غارهاي معدود ومنحصر به فردي است كه در ارتفاع صعب العبور ديواره شمالي منطقه حفاظت شده دنا ودر جنوب روستاي خفر در محدوده امن منطقه موجود وسالانه پذيراي علاقمندان فراواني از غار نوردان وكوه نوردان داخلي مي باشد، خصوصيات بارز اين غار وجود قنديلهاي يخي در تمام فصول سال خصوصاً فصل تابستان در ديواره هاي آن مي باشد.
غار اشكفت دوفيري
اين اشكفت در روستاي بن زرد عليا از توابع بخش دروهان دنا است و در كمركش كوه در شمال شرق روستاي بن زرد حفره اي به طول 15 متر و ارتفاع 5متر مشاهده مي گردد كه در داخل آن 2اطاق به چشم مي خورد و اين اثر تحت شماره 1572 در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است و مربوط به دوره صفوي است

امامزاده باباحاجي
اين آثار در بين روستاي تنگرزه ،تمنك در سمت چپ جاده واقع است از توابع بخش دروهان دنا است.بقاياي يكسري معماري كه مصالح آن عبارت از لاشه سنگ هايي ريز و درشت است و امامزاده باباحاجي در آنجا واقع است كه هادي جايگاه نذورات است

ده دناي خونگاه
اين محل در دره شرق روستاي فعلي خونگاه ودر منطقه حفاظت شده دنا واقع كه آثار خرابه هاي آن موجود وداراي چشمه سار مشهور شاه قاسم ودرختان جنگلي از قبيل بلوط وچنارهاي تنومند وكهنسال وجاذبه طبيعي بسيار خوبي است.

قلعه ميمند
اين. قلعه در بخش دروهان ودر روستاي ميمند واقع گرديده وبنا به گفته اهالي مربوط به دوران بزرگان روستا بوده است وبا استفاده ازمصالح سنگ وگچ ودر سه طبقه ساخته شده است.
قلعه كيم
اين قلعه در بخش دروهان در شرق روستاي گزدون وبه فاصله 700 متري ازآن قرار گرفته است .ابعاد تقريبي آن در حدود 50*100متر است مربوط به دوران تاريخي است و.در دوره اسلامي نيز ازآن استفاده شده است .
قلعه كره
نام كوهي در دامنه هاي منطقه امن حفاظت شده دنا وداراي موقعيت خاص كه سراسر اطراف آن بجز دو راه پياده روي ورودي به ارتفاع آن از ساير مناطق اطراف مشرف ومتمايز مي سازد، اين كوه داراي آثار باستاني روزگاران گذشته وويژگي منحصر به فرد آن وجود جنگلهاي بلوط در مساحت قريب به 40 هكتار در ارتفاع وپشته واطراف آن واشرف بر دره هاي وكوههاي اطراف ودارا بودن دو مسير ورود وخروج كه آثار گچي دروازه هاي باستاني آن كاملاً مشهود وبطوريكه از جزئيات بر مي آيد به لحاظ موقعيت خاص اين كوه ساكنين قديم آن يا خود قومي ياغي ومتواري از حكومت وقت بوده اند ويا اينكه از ظلم وجور سلاطين واقوام همجوار بواسطه قرار گرفتن در موضعي سخت وغير قابل نفوذ از دست مهاجمين به اين محل مرتفع وصعب العبور پناه آورده اند، اين كوه داراي جنگلهاي زياد بلوط و000 ودر حد فاصل تنگه هاي ديو هاشم وكره وروستاي كنوني او با مدفن يكي از امامزادگان بزرگوار بنام ( بي بي زهرا خاتون) قرار گرفته است دو دره همجوار خصوصاً تنگ ديو ها از موقعيت ويژه طبيعي جنگلي وآبي سرشار ومنحصر بفرد برخوردارند.، آثار باقيمانده شامل بقاياي باستاني قلعه كره، آثار دروازه هاي گچي خروج وورود به ارتفاع اين كوه ومختصر خرابه هاي محل سكونت وتعداد معدودي درختان كهنسال گردو، انجير ومو وچنار وقبرستانهاي قديم در اين منطقه بوده. در اين محل پيكانهاي فلزي عهد باستان يافت شده وسران قوم ساكن در اين محل به روايت افراد محلي كك كهزاد وفرد ديگري بنام ملي بوده اند، تنها چشمه موجود بنام آبچري با آبدهي خيلي كم در حد آبشخور حيات وحش در ارتفاع ضلع جنوبي كوه موجود وهيچگونه نوشته اي پيرامون تاريخ اين محل تا كنون بدست نيامده است.

شهرستان بوير احمد در شمال خاوري استان كهگيلويه و بوير احمد واقع شده و مركز آن نيز شهر ياسوج است. صنايع دستي در اين منطقه به علت وجود كشاورزي و دام‌داري داراي اهميت زيادي است. قاليچه‌بافي، جاجيم‌بافي و جوال‌بافي از مهم‌ترين صنايع‌دستي اين شهرستان به شمار مي‌رود. مردم اين منطقه به زبان فارسي با گويش لري سخن مي گويند و به علت كوچ قبايل و عشاير ايل بزرگ بوير احمد، جمعيت شهر در نوسان است.
مكان هاي ديدني و تاريخي
تل خسروي، تل مهره اي، تپه دم چنار، تپه ملا كانيه (كوشك ملا كانيه)، تل شهداء، قبرستان پاي چل، بقعه امام زاده حسن،بقعه امام زاده قاسم، بقعه امام زاده پهلوان،امام زاده عبدالله، تخت شاه نشين (پايه پل)، آثار تنگ سروك و پل هاي پاتاوه از جمله ديدني هاي شهرستان بوير احمد محسوب مي‌شوند.
صنايع و معادن
بعد از اين كه ياسوج به مركز استان كهكلويه و بوير احمد مبدل شد و اقداماتي جهت پايه ريزي شهر مدرن به عمل آمد، با احداث كارخانه قند ياسوج كه مهم ترين صنعت اين شهرستان مي باشد بر رونق و وسعت شهر افزوده و مراكز متعدد كشاورزي نمونه در آن ايجاد شد. هم چنين معادن و كان هاي زيادي در اين شهرستان وجود دارد كه مي توان سنگ، گچ، سنگ آهك و سنگ ساختماني را نام برد.
كشاورزي و دام داري
شغل عمده و اول مردم اين سرزمين دام‌داري است و كشاورزي نيز در كنار دام‌داري انجام مي گيرد. آب كشاورزي از رودها، چشمه ها، كاريز ها و چاه هاي پيرامون آن تامين مي شود. از عمده محصولات كشاورزي ياسوج مي توان گندم، جو، چغندر قند، برنج، تره بار، گردو، بادام، انگور را نام برد. دام و فرآورده هاي لبني از مهم ترين توليدات دامي اين منطقه به شمار مي روند.
مشخصات جغرافيايي
شهرستان بوير احمد يكي از شهرستان هاي استان كهگيلويه و بوير احمد، در خاور اين استان واقع شده است. اين شهرستان از شمال به استان اصفهان، از خاور به استان فارس، از باختر به شهرستان كهگيلويه و شهر دهدشت و از جنوب به شهرستان نورآباد از استان فارس محدود مي‌شود. مركز اين شهرستان شهر ياسوج است كه در 51 درجه و 36 دقيقه ي درازاي خاوري و 30 درجه و 40 دقيقه پهناي شمالي و ارتفاع 1870 متري از سطح دريا واقع شده است. در سرشماري سراسري سال 1375 جمعيت اين شهرستان 263 212 نفر برآورد گرديده كه از اين تعداد 133 69 نفر در مركز شهرستان زندگي مي كنند. مسيرهاي ارتباطي و دسترسي به اين منطقه عبارتند از:
راه ياسوج- اردكان به درازاي 80 كيلومتر به سوي جنوب خاوري
راه ياسوج – سميرم به درازاي 160 كيلومتر، به سوي شمال كه ياسوج از راه ميمند به سميرم و از همين راه به اصفهان متصل شده است.
راه ياسوج – بروجن به سوي شمال باختري به درازاي 280 كيلومتر كه ياسوج را از راه ميمند، به بروجن پيوند مي دهد.
راهي به درازاي 72 كيلومتر به سوي جنوب كه از اين راه ياسوج به نور آباد- دو گنبدان پيوند يافته است.
وجه تسميه و پيشينه تاريخي
نام محلي ياسوج، «ياسيج» يا «ياسيگ» به معني «محل و ماواي ياس» بوده است كه در كنار رود بشار در دامنه قله دنا قرار دارد. برخي عقيده دارند كه «ياسيج» معرف سرزميني مي باشد كه گل ياس فراوان در آن مي روييده و برخي نيز بر اين باورند كه ياس نام قبيله اي از مردم يا مردماني بوده است. پيش از ايجاد شهر ياسوج در 6 كيلومتري آن، شهرك قديمي به نام «تل خسرو» قرار داشت كه زماني مركز نفوذ خان هاي بوير احمد عليا بود كه جز تپه هاي پراكنده روستايي كوچك، اثري ديگر از آن قديمي باقي نمانده است. «تل خسرو» بيش از دوهزار سال قدمت دارد. احداث ابنيه معاصر در پيرامون آن از سال 1309 شمسي شروع و تا سال 1323 ادامه يافته و پس از آن متروك شده است. يكي از عوامل ايجاد شهر، وضع مساعد جغرافيايي و طبيعي اين محل است كه آب و هوا و خاك مناسبي دارد و از فضاهاي تفرجگاهي از جمله جنگل هاي سر سبز بلوط، دره ها، كوه ها و منابع آب كافي برخوردار مي باشد.

آبشار ياسوج
آب چشمه هاي كه از رشته كوه قله دنا جوشيده و به دامنه سرازير مي شود در 3 كيلومتري شهر ياسوج آبشار به ارتفاع 10 متر را به منظر تماشا گذاشته است كه پس از عبور از ديواري كشيده شده از درختان چنار، گردو و سيب به پارك جنگلي آبشار و آبشار مي رسيم كه ريزش آب وهواي لطيفش انسان را از خود بيخود ميكند.
آبشار خامي باشت
آبشار خامي باشت يك آبشار دائمي است. بهترين راه براي رسيدن به اين آبشار جاده باشت به چرام ودر كنار روستاي تل چگاه در تنگه اي بنام تنگ برا است .بهترين فصل بازديد از اسفند ماه تا اواخر خرداد ماه است. از بهترين وديدني ترين جاذبه ها كه پوشيده از درختان بلوط وبيشه زارهاي مورد وچشمه سارها ورودخانه هاي زيبا كه شايد بتوان گفت يكي از نقاط بكر ودست نخورده استان مي باشد وحدوداً با 3 ساعت كوه پيمائي مي توان به اين آبشار زيبا وشگفت انگيز رسيد.
آبشار بهرام بيگي
اين آبشار در ناحيه جنوبي رشته كوه قله دنا حد فاصل پاتاوه و لوداب واقع شده است كه با ارتفاع تقريبي 30 متر جلوه اي از طراوت و زيبائي را به نمايش مي گذارد . اين آبشار در دل دشتهاي سر سبز و جنگل بلوط ناحيه لوداب بوير احمد قرار گر فته است در كنار آبشكار نيز چايخانه سنتي با سياه چادر عشايري جلو ه اي خاص خود را دارد .
رودخانه بشار
رود خانه بشار كه آب آن از ارتفاعات رشته كوه دنا سرچشمه ميگيرد و به پائين دامنه سرازير مي شود اين رود خانه از كنار شهر ياسوج عبور ميكند .
رودخانه مورزرد زيلائي
در فاصله 180 كيلو متر ي شمال غرب ياسوج قرار گرفته اين درياچه در مرز چهارمحال و بختياري قرار گرفته كه بينهايت زيباست اين در ياچه با بيش از 35 هزار هكتار مساحت از جاذبه هاي مهم شكار و جذب توريست است.
تنگ مهريان
در وصف اين جاذبه همين بس كه هزاران هزار چشم انداز طبيعي ودل انگيز در مقابل ديدگان رهگذران به رقص در آمده وبا نقشها ورنگهاي گوناگون تصويري ماندگار از تابلوي زيباي طبيعت در ذهن نقش مي بندد. در اين تنكه كه امكانات اوليه اقامت موقت گردشگران مهيا شده در فاصله 8 كيلومتري شمال شرق شهر ياسوج در مسير جاده ياسوج به اقليد واقع شده است.
تنگ گنجه اي
داراي جاده دسترسي آسفالته اصلي مي باشد وفصول بهار وتابستان بهترين زمان استقبال از گردشگران عزيز در اين مكان مي باشد دردره اي ميان كوههاي سر به فلك كشيده وپوشيده از جنگلهاي تنومند بلوط وچنار كه دره اي زيبا وسحر انگيز از خلقت بي انتهاي پروردگار نقاشي كرده قرار گرفته است كه آواز خوش پرندگان همراه شرشر جريان رودخانه وهواي لطيف وخنك آرامش بخش روح انسان مي باشد در اين جاذبه هاي بسيار طبيعي كه اردوگاه تفريحي وامكانات اقامتي كوتاه مدت مهيا شده است در فصول بهار وتابستان جاذبه خاص خود را دارا بوده ودر فاصله 16 كيلومتري شمال شهر ياسوج در مسير جاده ياسوج به سي سخت واقع شده است.
تنگ تا مرادي
اين تنگ در 50 كيلومتري غرب ياسوج در مسير جاده دهستان سپيدار واقع شده است وداراي آبشاري زيبا وحوضچه هاي فراوان وخزه هاي زيبا مي باشد. همچنين داراي اشكفتي است كه آب از بالايي آن به پايين سرازير مي شود ومنظره اي بسيار زيبا مي آفريند. بهترين فصل بازديد گردشگران عزيز از ابتداي بهار وتابستان است.
دهكده توريستي كريك
اين دهكده در فاصله 25 كيلومتري شهر ياسوج واقع شد ه است بافت دهكده بسيار قديمي بوده و خانه ها به صورت پلكاني و به طوريكه حياط هر خانه پشت بام خانه ديگر محسوب مي شود واقع گرديده است اين روستا داراي آب و هواي بسيار مطبوع و خنك بوده و چشمه هاي متعددي در روستا جاري است .
تنگه دو آب مهريان
اين تنگه در 5 كيلومتري شهر ياسوج در دره اي با درختان چنار و پوشش گياهي و جنگلي درختان بلوط ، بنه ، گردو ، زالزالك بسيار زيبا و در مسير عبور رودخانه اي كه در تمامي ماهها سال داراي آب فراوان ميباشد .

امامزاده شاه قاسم
در 15 كيلو متري شمال غرب ياسوج در آبادي گوشه بقعه ساده گلين وروستايي وجود دارد ، در اطراف اين امامزاده درختان ميوه مشاهده مي شود هر ساله تعداد زيادي زائر از اين امامزداده ديدن ميكنند .

سد شاه قاسم
يكي از سدهاي خاكي منطقه جنوب شرقي ايران است اين سد خاكي در 15 كيلو متر جنوب شهر ياسوج واقع شد ه و محل مناسبي براي قايقراني و ورزشهاي آبي است .

شهري كه در دامان پاك دنا آرميده است با مردماني با فرهنگ و بسيار علاقه مند به آموختن دانش .بنا به گفتار مردم اين شهر خان اين شهر به نام ملا قباد ،برخلاف بسياري ديگر از خوانين ستيزه جو به دانش علاقه مند بوده و از حكومت وقت درخواست آموزگارنموده است و بدين ترتيب دانش را به گزينه نخست زندگي مردمان سي سختي تبديل نموده است.نام سي سخت از نام سي پهلوان همراه بيژن پهلوان نامدار شاهنامه گرفته شده كه در باد و بوران سخت گردنه بيژن اسير شده و جان باخت.

چشمه ميشي
يكي از چشمه هاي پرآب ومشهور استان است كه در فاصله 5 كيلومتري از شهر سي سخت مركز شهرستان دنا ودر امتداد جاده سي سخت به گردنه بيژن وپادنا سرحد جنوبي منطقه دنا سرحد شمالي منطقه حفاظت شده دناي شرقي وبادبي تقريبي 5/2 كيلومتر مكعب در ثانيه علاوه بر تأمين آب مصرفي كشاورزي وشرب شهر سي سخت چشمه اي است دائمي ويكي از بهترين تفرجگاههاي نمونه استان كه سالانه گردشگران فراواني را از استان وخارج از استان به سوي خود جلب نموده واز موقعيت ارتباطي خوبي از لحاظ قرار گرفتن در حاشيه جاده دسترسي قرار دارد وآثار خشكسالي در ميزان دبي آن محدود وتنها عيب آن قرار گرفتن مسير در محل عبور بهمن هاي زمستاني كه به همين دليل امكان درختكاري در محدوده چشمه وجود ندارد.
درياچه كوه گل
در شمال شرقي شهر توريستي سي سخت در دهانه انبري گردنه مشهور بيژن و تپه هاي كوه گل واقع شده است و محل استقرار درياچه يكي از زيباترين نواحي استان است كه در فصل بهار و تابستان ار انواع گلهاي شقايق و گياهان وحشي و همچنين آويشن فرش عطر كوهستان مملو مي شود اين درياچه در حدود 32 كيلومتر با شهر ياسوج فصله دارد .
دشتك سي سخت
در حدود 4 الي 5 كيلومتري غرب شهر سي سخت در دامنه كوه دنا دشتي سرسبز كه نمايي از چهار قلعه اصلي دنا به نامهاي قزل قلعه ، برج آسماني، موره كل وقاش مستان برفراز خود دارد وهمچنين جاذبه اي زيبا ومكاني بسيار مناسب جهت تفريح گردشگران عزيز بوده وبهترين فصل بازديد فصول بهار وتابستان است.

محوطه تاريخي سي سخت
محوطه تاريخي سي سخت كه شامل شهر سي سخت مركز شهرستان جديد التأسيس دنا ودر دامنه جنوبي قله دنا ومنطقه حفاظت شده قرار دارد، اين شهر با توجه به موقعيت سردسيري با فضاي سبز بديع وباغستانها وچشم اندازها وچشمه سارهاي طبيعي اطرافش نمود عيني يك شهر سبز تمام عيار را با طبيعت دلگشا وآب وهواي وصف ناپذيراست. نام اين شهر برگرفته ازنام سي نفر پهلوان نامي عهد كيخسرو كياني وكشته شدن آنان در محلي بنام گردنه بيژن بعلت برف وباران شديد مي باشد،واز طرفي آثار سفالي تمدنهاي قديمي در حفاريهاي اين شهر به وفور يافت مي شود، گورهاي انساني با قدمت 3000سال قبل از ميلاد در اين شهر اخيراًكشف گرديده وسابقه روستايي وشهر جديد آن به 120 سال قبل بر مي گردد و سالانه شاهد بازديد سياحان خارجي وداخلي فراواني است.