دهدشت يكي از شهرستان‌هاي استان‌كهگيلويه و بوير احمد است كه از شمال به شهرستان هاي ايذه و بروجن، از خاور به شهرستان بوير احمد، از جنوب به شهرستان گچساران و از باختر به شهرستان هاي بهبهان و رامهرمز محدود مي‌شود. شغل ساكنين اين منطقه را كشاورزي ودام‌داري تشكيل مي‌دهد و اگرچه كشاورزي در اين شهرستان به لحاظ اهميت پس از دام‌داري قرار دارد اما يكي از منابع مهم اقتصادي منطقه است.
مكان هاي ديدني و تاريخي
قلعه چص گچ، تل گرد، تل چگاه، تل گبر،آتشكده هاي گل سرخدان، آتشكده خيرآباد،قبرشاپور، بقعه خضر، امام زاده سيد محمد، بقعه امام زاده چله‌ خان، آرامگاه اميرلاسپا،قلعه دختر، قلعه مانگشت، امام زاده پنجه خل و پل قلعه دختر (دهدشت) برخي از مكان‌هاي تاريخي اين شهرستان را تشكيل مي‌دهند.
كشاورزي و دام داري
اگرچه كشاورزي در اين شهرستان به لحاظ اهميت پس از دام‌داري قرار دارد اما يكي از منابع مهم اقتصادي منطقه است. آب كشاورزي بيش تر از رودخانه ها، چشمه و چاه ژرف تهيه و به صورت كرت بندي انجام مي شود. كشاورزي در اين منطقه شامل كشت گندم، جو، بنشن، تره بار، برنج و فرآورده هاي باغي مانند سيب، انگور، بادام و مركبات مي باشد. به دليل بافت عشايري كه در سطح كلي شهرستان به چشم مي خورد دامداري از اهميت ويژه اي برخوردار بوده و شغل اصلي و رايج اهالي مي باشد و فرآورده هاي دامي تنها صادرات اين شهرستان را تشكيل مي دهند.
مشخصات جغرافيايي
دهدشت يكي از شهرستان هاي استان كهگيلويه و بوير احمد است كه از شمال به شهرستان هاي ايذه و بروجن، از خاور به شهرستان بوير احمد، از جنوب به شهرستان گچساران و از باختر به شهرستان هاي بهبهان و رامهرمز محدود مي‌شود. دهدشت مركز اين شهرستان از نظر جغرافيايي در 50 درجه و 33 دقيقه ي درازاي خاوري و 30 درجه و 47 دقيقه ي پهناي شمالي و در ارتفاع 800 متري از سطح دريا قرار گرفته است. آب و هواي اين شهرستان به طور كلي گرم و خشك است. مسيرهاي دسترسي به اين منطقه عبارتند از:
راه فرعي به مركز استان، به درازاي 140 كيلومتر به سوي شمال خاوري و راه چرام، بابا ميدان و دشت روم به درازاي 175 كيلومتر كه به ياسوج مي پيوندد
راه درجه يك اصلي به درازاي 20 كيلومتر به سوي خاور تا مركز شهر چرام ادامه دارد
راهي به درازاي 32 كيلومتر به سوي شمال باختري كه تا مركز بخش لنده، كشيده شده است
راه دهدشت – بهبهان به درازاي 62 كيلومتر به سوي جنوب باختري
وجه تسميه و پيشينه تاريخي
كهگيلويه به معني «منطقه كوهستاني گيل» زماني شهر بزرگي بوده است. حدود 2000 خانه، مسجد، حمام، بازار و كاروان‌سرا در آن وجود داشته، كه اكنون آثار ويرانه بسياري از آن ها بر جاي مانده است. دهدشت مركز شهرستان كهگيلويه واقع در قسمت دشت كهگيلويه (زير كوه) از دو قسمت جداگانه تشكيل شده است. قسمت قديمي شهر كه مخروبه شده و به دهدشت كهنه معروف است «بلاد شاپور» نام داشته و توسط شاپور اول ساساني فرزند اردشير اول ايجاد شده است. قسمت جديد آن، فضايي نيمه شهري و نيمه روستايي است كه با توجه به وضع زندگي و شكل ظاهري فعاليت هاي مردم و نماي ساختمان ها، وجه روستايي آن جلوه بيش تري دارد. كهگلويه در زمان هاي قديم جزو لرستان بزرگ بوده است.
استرابون، جغرافيدان مشهور يونان باستان، كهگلويه را بخشي از خاك اوكسي ها (نام هخامنشي خوزستان) مي داند. در دوره ساسانيان قسمت دشتي اين سرزمين را « قباد خوره» ومناطق كوهستاني آن را «رم زميگان» مي ناميدند. قباد ساساني، «ارگان» (ارجان) را در قسمت دشتي آن بنا نهاد. در دوران بعد از اسلام «قباد خوره» به نام شهر حاكم نشين آن ولايت «ارگان» (ارجان) و مناطق كوهستاني آن «رم زميگان» به كهگيلويه شهرت يافت. در قرن هاي بعدي كه شهر ارگان ويران گرديد و افشارها و لرها سراسر آن را تصرف كردند، تمامي اين خطه، كهگيلويه و قسمت كوهستاني آن، «پشتكوه» و قسمت دشتي آن، «زير كوه» ناميده شدند. اين شهر در اواخر دوره صفويه به خاطر عدم امنيت در راه هاي بازرگاني آن، صدماتي ديده و در زمان هرج و مرج دوره زنديه توسط چادر نشينان چهار بنيچه كه در اصل بخشي از ايل بزرگ جاكي بود و سراسر منطقه خاوري استان كهكيلويه را در تصرف داشت، غارت و ويران گشت.

آبشار خيمه يا طوف خيمه
اين آبشار در شهرستان كهكيلو يه و اقع شده . محلي ها به آبشار طوف نيز مي گو يند آبشار خيمه در بين مسير جاده سوق به لنده در جنوب روستاي طوف خيمه واقع شده است اين آبشار با ارتفاعي نزديك به 40 متر جلوه اي از طراوت وزيبايي را در ميان كوه ها به نمايش گذشته كه براي رسيدن به اين آبشار پس از عبور روستاي طوف خيمه چيزي نزديك به حدود 1500 متر پياده روي بايد كرد .
چشمه جن
در 45 كيلو متري شمال شهر لنده در شهرستان كهكيلويه در دره اي به نام موگرمون چشمه اي خورشان از دل زمين مي جوشد كه در نوف خود بي نظير است و داراي موقعيت بسيار خوبي براي سرمايه گذاري در بخش جهانگردي برخودار است .
تالاب برم الوان
اين تالاب در بخش مهمئي در 120 كيلو متري شهر دهدشت در منطقه اي كوهستاني و نسبتا مرتفع قرار دارد و مساحت آن در حدود 8 هكتار است .
آبشار كمر دوغ
اين آبشار در بخش قلعه رئيسي در فاصل 83 كيلومتري شهر دهدشت قرار دارد اين آبشار شباهت زيادي به آبشار مارگون دارد .
غار اشكفت داودي
اشكفت داودي واقع در فاصله تقريباً 9 كيلومتري شرق ديشموك ودر داخل تنگ فارتق. اين اثر غاري است تقريباً مثلثي شكل كه با شيبي تند به جاده وتنگ فارتق منتهي مي شود. ارتفاع اين غار از سطح جاده در حدود 25 متر است. در بخش هاي بيروني اين غار بقاياي ابزارهاي سنگي نظير ريزتيغه وتراشه به چشم مي خوردكه قدمت آثار اين غار به دورة پيش از تاريخ مي رسد .

محوطه دشتك باغ كلك
در فاصله 15 كيلومتري شمال ديشموك ودر شرق روستاي دشتك باغ كلك واقع است. ابعاد تقريبي اين محوطه در حدود200 در200 متر مي باشد. آثار معماري اين محوطه عبارت از پي هاي سنگي بناهايي است كه نظم آنها كاملاً مشخص نيست. بر سطح اين محوطه سفال هايي يافت مي شود كه احتمالاً به دورة ساساني تعلق دارد.2- اشكفت داودي: واقع در فاصله تقريباً 9 كيلومتري شرق ديشموك ودر داخل تنگ فارتق. اين اثر غاري است تقريباً مثلثي شكل كه با شيبي تند به جاده وتنگ فارتق منتهي مي شود. ارتفاع اين غار از سطح جاده در حدود 25 متر است. در بخش هاي بيروني اين غار بقاياي ابزارهاي سنگي نظير ريزتيغه وتراشه و000 به چشم مي خورد قدمت آثار اين غار به دورة پيش از تاريخ مي رسد.
محوطه دلي مهرجان
محوطه دلي مهرجان: اين محوطه در فاصلة تقريباً 40 كيلومتري غرب لنده واقع شده است. دلي مهرجان محوطه اي است به ابعاد 300*700متر كه شكلي تقريباً مستطيل دارد. سطح اين محوطه به طور متوسط پراكنده از سفال هاي ساده ومنقوش بدون لعاب مي باشد . در بخشي از اين محوطه يك قبرستان قديمي وجود دارد. قدمت اين محوطه به دورة تاريخي مي رسد.
محوطه باستاني داو دختر
محوطه باستاني داو دختر: اين محوطه در فاصلة تقريباً 36 كيلومتري غرب لنده و4 كيلومتري شرق دلي مهرجان واقع است. بقاياي آثار موجود در اين محوطه عبارت از يكسري تأسيسات معماري مي باشد. كه با استفاده از قلوه سنگهاي ريز ودرشت ساخته شده است. بقاياي كوچه ها ، اتاق ها وراهروها كم وبيش قابل تشخيص است. قدمت اين آثار احتمالاً به دوره اسلامي بر مي گردد.
محوطه تاريخي چال جون
محوطه چال جون: محوطه باستاني چال جون در فاصلة تقريباً 4 كيلومتري جنوب لنده قرار دارد. ابعاد تقريبي اين محوطه در حدود 10/1*400*500 مي باشد. بقاياي آثار موجود عبارت از بقاياي تأسيسات معماري بوده كه به شكل اتاق هاي مستطيل شكل نمايان است. در سطح اين محوطه به طور پراكنده سفالهايي به چشم مي خورد كه احتمالاً از دورة تاريخي واسلامي است.
محوطه باستاني بندباغ
محوطه باستاني بندباغ: اين محوطه در فاصلة تقريباً 6 كيلومتري جنوب لنده واقع است. آثار موجود محوطه عبارت از بقاياي يكسري اتاق وراهروهايي است كه براي ساخت آن از قلوه سنگ هاي ريز ودرشت به صورت خشك چين استفاده گرديده است. وجود يك تيغه‌سنگي در اين محل شايد گواهي بر استقرارهاي قديمي تر از دورة پيش از تاريخ باشد كه به تدريج در دوره هاي بعد مورد استفاده قرار گرفته است.
محوطة تاريخي برد سفيد
محوطة برد سفيد: واقع در فاصلة تقريباً 21 كيلومتري شمال شرق ديشموك ودر نزديكي روستاي بردسفيداست. ابعاد تقريبي اين محوطه در حدود 400*400 متر است .اين محوطه در بخش سرحد ودر روي ارتفاعات واقع شده است. ظاهراً در گذشته ساخت وسازهايي در اين محل وجود داشته كه اكنون فقط آثارآن به جا مانده است.در سطح اين محوطه قطعه سفال هايي پيدا مي شود كه قدمت آثار را به دوره هاي تاريخي واسلامي بر مي گرداند.
محوطة تاريخي رود ريش
محوطة رود ريش: واقع در فاصلة تقريباً 64 كيلومتري شمال شرق ديشموك ودر زير منازل روستاي فعلي رود ريش است.اين محوطه به شكل يك تپة بزرگ است كه بخش اعظم آن را منازل مسكوني روستاي رود ريش در بر گرفته است. ابعاد اين محوطه در حدود 400*500 متر وارتفاع آن از سطح زمين هاي اطراف در حدود 2 متر است. بقاياي آثار معماري كه عبارت از قلوه سنگ هاي ريز ودرشت وگاهاً تراش خورده است در بخش هاي زيادي از محوطه به چشم مي خورد. قدمت آثار اين محوطه احتمالاً به دوره هاي تاريخي واسلامي بر مي گردد.
محوطه تاريخي ده گنده
محوطه ده گنده: واقع در فاصلة تقريباً 66 كيلومتري شمال شرق ديشموك و2 كيلومتري غرب روستاي رود ريش است.اين محوطه از دو بخش تشكيل شده است. اين دو بخش در دو طرف درة واقع شده است. اين آثار احتمالاً بقاياي يك دهكده قديمي است كه براي ساخت آن از سنگ هاي ريز ودرشت تراش خورده وبدون ملاط استفاده كرده اند. قدمت آثار اين محوطه با توجه به قطعه سفالينه هاي يافته شده به دوره هاي تاريخي واسلامي بر مي گردد.
محوطة تاريخي سررشي
محوطة سررشي: در فاصلة تقريباً 1 كيلومتري غرب روستاي رود ريش ودر فاصلة تقريباً 65 كيلومتري شمال شرق ديشموك واقع است .محوطه اي است به ابعاد تقريبي 400*300 متر كه بقاياي آثاري است كه كاملاً تخريب شده وبقاياي معماري كه عبارت از قلوه سنگ هاي ريز ودرشت مي باشد در آن مشاهده مي شود. در سطح محوطه قطعه سفال هاي بزرگ از دورة تاريخي به چشم مي خورد.
محوطة باستاني سورل
واقع در فاصلة 60 كيلومتري شرق ديشموك و500متري شرق روستاي ميدان است. ابعاد تقريبي اين محوطه در حدود 50*80 متر است ودر دامنة كوه چونگچي ومشرف بر رودخانة ميدان وبا ارتفاع حدود 100متر از سطح رودخانه واقع شده است. طبق گفتة اهالي محل هنگام ريزش كوه وباريدن باران در اين قسمت قبرهايي پيدا مي شود كه در داخل آنها اشياء سفالين000ديده مي شود. در سطح محوطه سفالهايي يافت مي شود. كه احتمالاً مربوط به دورة تاريخي است.
محوطة تاريخي كره تودان
واقع در فاصلة 46 كيلومتري شمال بخش قلعه رئيسي ويك كيلومتري جنوب روستاي تلخاب سردو است.محوطه اي است به ابعاد تقريبي 200*300متر كه تقريباً بر بلنداي كوه كره تودان قرار دارد. آنچه كه در حال حاضر به چشم مي خورد بقاياي آثار معماري سنگي است كه با استفاده از مصالح سنگ وگچ ساخته شده است.هستة مركزي محوطه در ضلع شمالي بوده وعبارت از اتاقها وراهروهايي در ابعاد مختلف است. قدمت آثار اين محوطه احتمالاً به دورة تاريخي مي رسد.
محوطة باستاني نرمكه
واقع در فاصلة تقريباً 46 كيلومتري شمال غرب قلعه رئيسي ويك كيلومتري جنوب غرب روستاي تلخاب وبر بلنداي كوه نرمكه است.نرمكه محوطه اي است به ابعاد تقريبي 300*400 متر كه بقاياي ساخت وسازهايي به شكل اتاق هايي ودر اندازهاي مختلف با استفاده از مصالح سنگ تراش خورده وملاط گچ ساخته شده است. قدمت اين آثار احتمالاً به دورة تاريخي مي رسد.
محوطة چشمه زعفران
واقع در فاصلة 5 كيلومتري شمال غرب چرام در اطراف روستاي چشمه زعفران است.ابعاد تقريبي اين محوطه در حدود 300*500 متر وبلندي حدود 100 سانتي متر از سطح زمين هاي اطراف است. تقريباً جادة آسفالته از وسط آثار عبور مي كند. اهالي عقيده دارند كه در گذشته هاي دور محل يك روستا بوده است. در بخش شرقي آثار وبر روي بلندي سمت چپ جاده بقاياي ديواري كه مصالح آن از سنگ وگچ بوده وجود دارد. قدمت اين آثار احتمالاً به دورة تاريخي مي رسد.
محوطة تاريخي جوخونزار
واقع در فاصلة تقريباً 3 كيلومتري شمال غرب شهر چرام و200 متري جنوب روستاي بلهدون است. جوخونزار محوطة وسيعي است كه تقريباً بخش جنوب، جنوب غربي وجنوب شرق روستاي بلهدون را در بر گرفته است. به نظر مي رسد كه قبلاً محل تپه يا تپه هايي بوده كه امروز هيچ اثري از آنها باقي نيست وآنچه كه به چشم مي خورد پراكندگي سفالهايي است كه در سطح محوطه وجود دارد. ابعاد تقريبي اين محوطه در حدود 500*50 متر است وقدمت آثار آن احتمالاً به دوره هاي تاريخي واسلامي مي رسد.
محوطة امامزاده شاه مشهد
واقع در فاصله تقريباً 10 كيلومتري جنوب شهر چرام ونزديك روستاي فشيان بقاياي يكسري آثار معماري كه پلان آنها چندان مشخص نيست وامروزه بناي امامزاده شاه مشهد در بخشي از آن قراردارد از مشخصات اين محوطه است مصالح استفاده شده عبارت از سنگ وگچ مي باشد.در اين محوطه بقاياي قطعه سفال ها به طور پراكنده به چشم مي خورد. قدمت آثار اين محوطه احتمالاً به دورة تاريخي بر مي گردد.
محوطه وبناي امامزاده پير محمود
در فاصلة تقريباً 22 كيلومتري شمال بخش چرام در داخل روستاي آقاسري واقع است. محوطه اي است به ابعاد تقريبي 150*150 متر كه درداخل آن بناي امامزاده پير محمود وجود دارد. بناي امامزاده تقريباً مربع شكل است ورودي آن در سمت شرق قرار دارد وبر روي آن گنبدي استوار است. در داخل محوطه سفال به شكل متوسط پراكنده است. قدمت آثار احتمالاً به دورة تاريخي بر مي گردد.
آثار محوطة چل شهر روچك
واقع در فاصلة تقريباً 11 كيلومتري شمال شرق بخش قلعه رئيسي و1 كيلومتري شرق روستاي روچك است. اين آثار محوطه اي است به ابعاد تقريبي 50*50 سانتيمتر در شرق روستاي روچك. يك بخش آن عبارت از اطاق ها وراهروهايي است كه فقط بقاياي كمي از ديوارهاي آنها باقي مانده است. قدمت اين آثار احتمالاً به دورة تاريخي بر مي گردد.
محوطة باستاني چلچلك
واقع در7 كيلومتري شمال شرق لنده ودر 300 متري روستاي مال آخوند.محوطه اي است به ابعاد تقريبي 50*200 كه بر روي بخشي از دامنه هاي كوه مال آخوند واقع شده است. بقاياي آثار معماري عبارت از اتاق ها وراهروهايي است كه براي ساخت آنها از قطعه سنگ هاي تراش خورده به شكل خشك چين استفاده شده است. قدمت اين آثار احتمالاً به دورة اسلامي بر مي گردد.
محوطه تاريخي بلوط بنگان
در 13 كيلومتري شرق دهدشت واقع در مسير جادة چنگلوا. بلوط بنگان محوطه اي است به ابعاد تقريبي 500*800 متر كه عبارت از فرورفتگي ها وبرجستگي هايي است كه ارتفاع بلندترين نقطة آن در حدود 3 متر مي باشد. در روي بخشي از اين محوطه بنايي وجود دارد كه از آن به عنوان امامزاده شهيد نام مي برند. قدمت آثار اين محوطه احتمالاً به دورة تاريخي بر مي گردد.
محوطة تاريخي دولاب زا
در فاصله تقريباً 25 كيلومتري غرب لنده در روستاي دولاب زا واقع است.دولاب زا محوطه اي است نامنظم به ابعاد تقريبي 90*100متر كه در دامنة تپه هاي طبيعي واقع شده است. مصالح معماري پراكنده اي در سطح تپه وجود دارد كه از قلوه سنگهاي ريز ودرشت تشكيل شده است. قدمت اين آثار احتمالاً به دورة تاريخي بر مي گردد.
محوطة تاريخي ده مراد
اين محوطه در فاصلة تقريباً 6 كيلومتري شرق شهر لنده ودر فاصلة تقريباً يك كيلومتري جنوب غرب روستاي ايدنك واقع است. ابعاد تقريبي اين محوطه در حدود 100*300 متر است. ازآثار معماري اثر قابل توجهي به جا نمانده وتقريباً همه آن تخريب شده است. مصالح معماري عبارت است از قلوه سنگ هاي رودخانه كه به وسيلة ملاط گچ ساخته شده اند.طبق گفته يكي از اهالي منازل از يك يا دو طبقه ساخته شده بودند. قدمت اين آثار با توجه به بقاياي به جا مانده به دورة اسلامي مي رسد.
محوطة باستاني ايدنك
اين محوطه در فاصلة تقريباً 5 كيلومتري شرق لنده ودر بين منازل مسكوني روستا واقع است.ايدنك محوطه اي است به ابعاد تقريبي 500*500 متر كه امروز به دليل ساخت وسازهاي بي رويه توسط روستائيان دربين منازل مسكوني قرار گرفته است. از اين محوطه در بخش هايي كه خانه ساخته نشده است به عنوان زمين كشاورزي استفاده مي شود. مصالح معماري موجود عبارتست از قلوه سنگهاي ريز ودرشت به همراه ملاط گچ. در سطح اين محوطه به وفور قطعه سفالهايي يافت مي شود كه مربوط به دوره هاي تاريخي واسلامي مي باشد.
محوطة باستاني داراسپيد
اين محوطه در فاصلة تقريباً 19 كيلومتري غرب لنده و4 كيلومتري غرب روستاي مونه واقع است. ابعاد تقريبي اين محوطه در حدود 100*500متر مي باشد. اين محوطه داراي يك حصار دفاعي بوده كه در اطراف بخش هاي مسكوني ساخته شده است. در داخل حصار بقاياي آثار معماري كه به شكل اتاق هاي مربع ومستطيل شكل نمايان شده به چشم مي خورد. آثار اين محوطه احتمالاً مربوط به دوره تاريخي است.
محوطة تاريخي بردكشكي
اين محوطه در فاصلة 8 كيلومتري شرق سوق در نزديك روستاي بردكشكي قرار دارد. ابعاد تقريبي اين محوطه در حدود 100*150 متر است. سطح محوطه به طور متوسط پوشيده از سفالهاي ساده ومنقوش است. سطح اين محوطه به طور كامل توسط كشاورزان شخم زده شده وطبق گفتة اهالي قبلاً داراي آثار معماري بوده است تنها اثر باقي مانده يك ستون سنگي به طول يك متر وقطر 40 سانتيمتر مي باشد جنس اين ستون از سنگ آهك بوده وهيچ گونه تزئيني بر روي آن مشاهده نمي شود. آثار اين محوطه احتملاً مربوط به دورة تاريخي است.
محوطة باستاني تنگ چاهن
اين محوطه در فاصله تقريباً 30 كيلومتري غرب لنده ودر شرق روستاي چال پير قرار دارد. تنگ چاهن محوطه اي است به ابعاد تقريبي 200*300 متر كه در ميان كوههاي اطراف واقع گرديده است. سطح اين محوطه با زمين هاي اطراف همسان است ومنازل مسكوني عشايري منطقه در روي بخشي از آثار قرار گرفته است. چنين به نظر مي رسد كه به تدريج ودر اثر مرور زمان از بين رفته است. در سطح اين محوطه به وفور سفال هايي پيدا مي شود كه به نظر مي رسد مربوط به دورة تاريخي باشد.
محوطه باستاني تنگ لا
در فاصلة 20 كيلومتري شمال غرب بخش ديشموك در نزديك روستاي تخليه شدة تنگ لا است.ابعاد اين محوطه در حدود 15*150 متر است كه در كنار رودخانة ليراب واقع شده است. روستاي تخليه شده تنگ لا در نزديكي اين محل قرار دارد. سطح محوطه به صورت بسيار پراكنده داراي سفال وابزار سنگي مي باشد. قدمت اين آثار با توجه به ابزار سنگي هاي يافته شده به دورة پيش از تاريخ بر مي گردد.

باغ چشمه بلقيس چرام
اين باغ در شهرستان كهگيلويه ودر شهر چرام واقع شده است ويكي از مهمترين جاذبه هاي توريستي منطقه مي باشد. زمين حاصلخيز منطقه باعث شده كه از هر نوع درخت در اين باغ پرورش يابد .باغ داراي چندين چشمه مي باشد كه از دهانه شمالي به باغ مي ريزد وآب چشمه ها در جويبارهاي مشبكي كه با اصول معماري قابل توجهي تراس بندي شده به استخر زيبائي سرازير مي شود. اين باغ در شرق شهر چرام به فاصله 2 كيلومتري واقع شده ودر تمام فصول سال بالاخص فروردين مهياي پذيرايي از مهمانان وگردشگران عزيز است .

قلعه دزكوه
دزكوه نام كوهي است بلند در ضلع غربي بخش گرمسيري سوق از توابع شهرستان كهگيلويه كه دوران قديم با توجه به موقعيت خاص آن بعنوان دژي مستحكم در برابر اقوام ياغي ومهاجم از آن استفاده مي شده كه به همين مناسبت به اين نام مشهورگرديده است طبق اطلاعات اين كوه فقط داراي يك مسير ورودي پياده رو در قديم وهم اكنون داراي جاده ماشين رو به ارتفاع كوه مي باشد وبا توجه به وجود چشمه اي بر روي اين كوه گرمسيري، داراي سكنه و روستا مي باشد .رودخانه مارون از ضلع غربي وجنوبي اين كوه جاري وبه سد مارون در شمال بهبهان مي پيوندد. اين محل زادگاه هنرمند محبوب زنده ياد حسين پناهي مي باشد.
قلعة مسجدي
واقع در فاصلة تقريباً 5 كيلومتري جنوب شرق ديشموك وفاصلة 500متري جنوب روستاي دره وار.اين اثر بر روي بخش هايي از تپه هاي طبيعي وبر بلندا واقع شده است. آثار به جا مانده بقاياي يكسري آثار معماري است كه كاملاً تخريب شده وفقط بقاياي مصالح آن كه عبارت از سنگ هاي تراش خورده مي باشند به جا مانده است. پلان اين آثار دقيقاً مشخص نيست ولي اهالي مي گويند كه در اين محل قلعه وجود داشته است. آثار اين محوطه با توجه به قطعه سفالهاي يافت شده به دوره هاي تاريخي واسلامي بر مي گردد.
قلعه ديشموك
بخش ديشموك بر بلنداي صخره اي گچي واقع شده است. ابعاد تقريبي آثار فوق در حدود 250*250 متر وارتفاع آثار در حدود 25 متر مي باشد .در زير قلعه آثاري وجود دارد كه قديم تر از خود قلعه است وبعدها قلعه بر روي خرابه هاي آن آثار ساخته شده است. مصالح استفاده شده در ساخت قلعه عبارت از سنگ وملاط گچ بوده و بخش ها زيادي از اين قلعه از بين رفته است. قدمت اين آثار به دوره هاي تاريخي واسلامي مي رسد.
قلعة امارت سردو
در فاصلة تقريباً 45 كيلومتري شمال غرب بخش قلعه رئيسي در داخل روستاي امارت سردو واقع است. شكل كلي قلعه درحال حاضر مشخص نيست وآنچه كه پيداست بقاياي برخي از اتاق ها وحياط وديگر ساخت وسازهاي قلعه بوده كه باقي مانده اند . روي پي هاي قديم را ساكنان جديد روستا بالا آورده ودر آن زندگي مي كنند. اين قلعه داراي چند حياط ،اتاق ، راهرو ،حمام وخان نشين بوده وبوسيلة سنگ وگچ ساخته شده است.