زيارت گاه هفت صندوق تاكستان
در 35 كيلومتري باختر تاكستان؛ پس ازعبور از روستاهاي حسين آباد دودانگه و جرندق در روستاي هفت صندوق؛ بناي زيباي زيارتگاهي جلوه گري مي كند كه به نام زيارت گاه يا امام زاده هفت صندوق مشهور است. ممكن است اين محل همان جايي باشد كه حمد الله وفي در باره اش گفته است " مشهدي است به جرندق و در آن جا گور بعضي از صحابه است " كه نام گذاري اين بنا به هفت صندوق اين گمان را افزايش مي دهد. پلان بناي زيارت گاه, مربع شكل است و ايوان و درب ورودي در قسمت جنوبي آن قرار دارد. ديواره خاوري و باختري داراي چهار طاق نماي كم عمق به ارتفاع 7 متر است كه از تزيينات اندك آجري برخورداراست. نماي شمالي سه طاق نما با قوس جناغي دارد و ايوان جنوبي آن داراي يك طاق نماي بلند با قوس جناغي است كه طاقچه هاي دوطبقه اي آن را قاب كرده اند. سقف ايوان داراي تزيينات رسمي بندي و سقف يك كاسه است و با دو ورودي به طاق هاي طرفين مي پيوندد. پا طاق ها يك طاق نماي ورودي هستند كه طاق نماي كوچك تري بر بالاي آن ها ساخته شده واز پلكاني مارپيچ به اتاق هاي كوچكي به ابعاد 5/1*3 متر راه مي يابند. قسمت اصلي بقعه؛ چهار گوشي به درازاي 7متر در هر ضلع است كه به شكل چهار طاق نماي جناغي بالا آمده و با مقرنس هاي ساده اي طرح چهار ضلعي بنا را براي اجراي گنبد آماده كرده اند. گنبد زيارت گاه؛ دو پوش است كه از خارج به صورت پيازي و از داخل به شكل مدوراست. گفته مي شود اين بنا از آثار دوره قاجاريه است.
امام زاده صالح و امام زاده سليمان تاكستان
آرامگاه اين امام زاده‌ها در انتهاي روستاي نهاوند تاكستان، در 56 كيلومتري جاده قزوين ـ همدان قرار دارد. اين دو بقعه در نزديكي يك ديگر قرار دارند و يك اتاق مستطيل شكل، ‌آن دورا به هم متصل ساخته و بناي امام زاده صالح، كمي از بناي امام زاده سليمان بزرگ تر است. طرح بناي هر دو امام زاده مدور است و قطر قسمت پايين آن‌ها كمي از بالاي بنا بيش‌تربوده واين اختلاف، در بناي امام زاده صالح نمايان‌تر از بناي امام زاده سليمان است. قطر بناي امام زاده سليمان، 5/17 متر و ارتفاع كلي آن در حدود 8 متر است. نور داخل بنا به وسيله نورگيرهايي تأمين مي‌شود. هردو بنا داراي سردابي هستند كه سقف آن هم سطح زمين بوده و محل اصلي گور امام زاده‌ها است. راه ورود به سرداب‌هاي مزبور، ‌دربي كوتاه و تنگ است. سرداب داراي پوشش قوسي شكل است. پايه‌هاي بناي امام زاده بر روي سنگ‌هاي لاشه گذاشته شده و سپس آجركاري بنا آغاز شده است. در جانب شمالي امام زاده ، دربي وجود دارد كه بعدها آن را مسدود ساخته‌اند، ولي قوس و محل آن به خوبي نمايان است. نحوه ساختمان گنبد اين بنا نيز شباهت كاملي به بناي قبلي دارد با اين فرق كه قسمت بالاي گنبد ، بلندتر و مخروطي است
امام زاده فضل الله تاكستان
امام زاده فضل الله را از نظر نسبت؛ برادر امام زاده عبدالله مي دانند و بخش اصلي بنا احتمالاً در قرن ششم هجري قمري ساخته شده است. آرامگاه امام زاده فضل الله در كنار جاده ابهر ـ تاكستان و در فاصله 200 متري از روستاي فارسجين قرار دارد. بناي امام زاده از نظر شكل كلي و مصالح به كار رفته در آن، نمونه بنايي ساده و ابتدايي است. طرح مجموع بنا از خارج به صورت مستطيل است و از دو بخش، يعني بقعه امام زاده و ايوان مقابل آن تركيب يافته است. داخل بقعه امام زاده طرح هشت ضلعي دارد و به هشت طاق نماي نوگود به عمق 66 سانتي ‌متر وپهناي 40/1 متر تقسيم شده است. قسمت بالاي طاق‌نماها به صورت قوس نوك تيزي درآمده و ميان شان جز يك سه گوشه ساده، هيچ نوع كاربندي‌ايي ديده نمي شود. در بالاي طاق‌نماها، دوره دايره شكلي وجود دارد كه به تدريج به طرف داخل متمايل گرديده و پوشش قوسي شكل بنا را به وجود آورده است . داخل بنا هيچ گونه پوشش و تزييني ندارد.
امام زاده ولي ضيا آباد تاكستان
در ضيا آباد در شهرستان تاكستان بر روي صفه طبيعي نسبتا كوتاهي؛ بناي امام زاده ولي قراردارد كه او را از احفاد امام موسي كاظم ( ع) مي دانند. گفته مي شود قدمت اين بنا به دوره سلجوقي بازمي گردد. ازاره بنا – كه طرحي مربع شكل با ابعاد تقريبي 90/5 متر دارد – با قطعه سنگ هاي قهوه اي در دو رديف تا ارتفاع 10/1 مترساخته شده و بقيه را با آجر هاي ساده بالا برده در سه ديواره بيروني آن طاق نما هايي به وجود آورده اند. گنبد بنا بر روي مكعب مزبورقرار گرفته كه در قسمت پايين به صورت استوانه اي با ارتفاع 30/2 متر بوده و پس از قطار بندي ساده اي كه به كمك دو رج آجر ايجاد شده؛ بخش اصلي گنبد شكل گرفته است
امام زاده زلان تاكستان
بناي امام زاده زلان، در نزديكي روستاي نرجه، در حدود 6 كيلومتري تاكستان، در فاصله يك كيلومتري جاده تاكستان ـ همدان و در سمت چپ جاده قرار دارد. بناي اين امام زاده چهار گوشه دارد‌ كه گوشه‌ اي از خارج آن به صورت هلال درآمده‌ و چنان مي نمايد كه در چهار جانب بنا، چهار ديوار هلالي ساخته‌اند. گنبد بنا با گردني گرد، در وسط يك چهار ضلعي استوار شده و در ارتفاع 04/8 متري آن، دور تا دور، يك رج آجر به شيوه دندانه دندانه چيده شده است. از اين رج به بالا، پوشش اصلي گنبد به گونه‌اي انجام شده كه گنبد شكل خاصي مانند گنبد «بقعه پير» پيدا كرده است.
امام زاده كمال ضيا آباد تاكستان
امام زاده كمال در روستاي ضياء آباد، از توابع بخِش‌ دو دانگه قزوين و در كيلومتر 56 جاده قزوين ـ همدان واقع شده است. ساختمان اين امام زاده ،‌ بنايي شش ضلعي با گنبد مخروطي است كه به تمامي با آجر ساخته شده است طول هر ضلع اين بنا 95/3 متر است . گنبد بنا در دو بخش بر روي پايه‌اي شش ضلعي استوار شده است. بخش پايين گنبد استوانه‌اي است كه در حدود 40/1 متر ارتفاع دارد و پيرامون آن تا لبه‌هاي شش گانه بدنه بنا ، فاصله بسيار كمي دارد. بر روي آخرين رج اين ساقه استوانه‌اي شكل ، يك رديف آجرچيني به صورت دندانه دندانه انجام شده است و سپ سرك بنا بر روي دوره مزبور قرار گرفته است . آجر چيني همه قسمت‌هاي بنا و به خصوص گنبد آن، در نهايت سادگي، و در عين حال با دقت كامل انجام گرفته است. قدمت بناي ياد شده؛ بر اساس كتيبه سنگي موجود در امام زاده به سال 861 هجري قمري بازمي گردد.
امام زاده عبدالله تاكستان
در روستاي فارسجين كه حدود 3 كيلومتري با ضياء آباد فاصله دارد، بناي آجري جالبي وجود دارد كه حايزاهميت است . بناي امام عبدالله در وسط قبرستاني قرار دارد كه اطراف آن ديواري كوتاه با پوشش كاه گل كشيده اند. بناي امام زاده عبدالله شامل دو بخش جداگانه است : بخش اصلي بنا بقعه امام زاده است كه از خارج به يك هشت ضلعي شبيه است. گنبد بنا كه گنبدي جالب توجه است، بر فراز پايه هشت ضلعي و در وسط آن ساخته شده است ، به نحوي كه فاصله هر ضلع تا گنبد در حدود يك متر است. در قسمت استوانه اي شكل گنبد، چهار پنجره مستطيل شكل درچهار طرف كار گذاشته شده است كه لبه زيرين آن ها هم كف بنا است. در قسمت بالاي استوانه مزبور و نرسيده به گنبد مخروطي ، قطاربندي تزييني جالبي در دو رديف صورت پذيرفته كه جلوه خاصي به مجموعه خوش تركيب گنبد بخشيده است. با توجه به تمام جنبه‌ها و به خصوص نحوه آجرچيني بنا ، بناي امام زاده عبدالله را مي‌توان از آثار قرن ششم هجري قمري به شمار آورد . گنبد مزبور تنها گنبد مخروطي شكل از قرن ششم هجري قمري است كه هم چنان پا برجاست
امام زاده ولي تاكستان
اين آرامگاه در وسط ميدان مركزي ضياء آباد و بر روي صفه طبيعي بأندى قرار دارد. بناي امام زاده از دو بخش اصلي و الحاقي تشكيل يافته است. بخش اصلي يا بقعه امام زاده داراي طرح مربع شكلي با طول ضلع 50/9 متر است كه گوشه هاي ديوارباختري آن يخ شده است. ازاره بنا با قطعه سنگ‌هاي قهوه اي به اندازه هاي مختلف ودر دو ريف به ارتفاع 1/1 متر ساخته شده است. بخش بالايي بنا با آجرهاي ساده ساخته شده است و بر روي ديوارهايباختري و شمالي و جنوبي آن – از خارج – طاق نماهايي زده شده است. بر بالاي بقعه ، گنبدي با غلام گردشي در اطراف و گردني استوانه‌اي به ارتفاع 30/2 متر استوار شده است. در ارتفاع مزبور ، قطار بندي ساده اي باد و رج آجر كه به طور سه گوشه چيده شده‌اند، پديد آمده است. به نظر مي رسد كه اين بنا از آثار قرن ششم هجري قمري باشد كه در طي تغييرات و تعميرات در دوره‌هاي مختلف، اعتبار و ارزش نخستين خود را از دست داده است.
امام زاده محمد طاهر تاكستان
اين آرامگاه در آبادي آوج قرار دارد و بنايي است كه پس از زلزله سال 1340 ه.ش تعميرات كلي يافته و اطاق ها و تالارهايي بر گرداگرد آن افزوده شده است : به نحوي كه در حال حاضر ، بنايي نوساز به نظر مي رسد؛ ولي بخش اصلي بناي امام زاده به قرن هاي گذشته مربوط است. در بالاي در ورودي بقعه – در داخل – بر روي قطعه سنگي، كتيبه اي كنده شده است كه تاريخ تعمير دوباره بنا را در سال 1109 ه.ق نشان مي دهد. طرح بنا از خارج به صورت چهار ضلعي است. نحوه برپا داشتن طاق نماها و اختلاف عمده هر يك از آن ها با ديگري، جالب توجه است.
بقعه پير؛ تاكستان
در كناره جنوب خاوري شهرتاكستان؛ برجي آجري از بناهاي دوره سلجوقي بر جاي مانده كه به نام مقبره پير شناخته مي شود. اين آرامگاه يك چهار طاقي است كه هر ضلع آن در خارج 50/6 متر و از داخل 40/4 متر است. از تزيينات فراوان و كهن اين بنا؛ تنها دو رج طاق نما هاي كوچك سه كولي تزييني باقي مانده كه به كمك آجركاري ايجاد شده و از بند كشي هاي نقش دار برخوردار است. گنبد بنا – كه دوپوش و مخروطي بوده؛ دراثر تعميرات؛ تغييرشكل يافته است. اين بنا كه به شدت آسيب ديده بود، به تازگي، توسط سازمان ميراث فرهنگي، تعمير و بازسازي شده است

پل ضياء آباد تاكستان
پل ضياء آباد از آثار اواخر دوره قاجاريه واوايل دوره پهلوي است. دهانه‌هاي پل در حال حاضر داراي طاق‌هايي با قوس بيضوي است و شباهتي با پل‌هاي ساخته شده توسط ارامنه در منطقه شمال باختر ايران (ماكو) دارد. ظاهراً طاق اوليه پل‌ها، جناغي بوده كه در بازسازي هاي بعدي به بيضوي تغيير يافته است. اين بنا در مسيرتاكستان به ضياء آباد، بر روي يكي از شاخه‌هاي ابهررود ، در 3 كيلومتري شمال ضياء‌ آباد واقع شده است. دو انتهاي پل با سنگ ساخته شده ودر انتهاي جنوبي، دهانه كوچكي براي كانال آبياري تعبيه شده است. پل ضياء آباد با احتساب دو انتهاي آن 50 متر درازا و حدود 5/4 متر ارتفاع دارد و قسمت اصلي پل حدود 80/37 متر درازا داشته و چهار دهانه يا چشمه دارد كه هر كدام حدود 80/5 متر پهنا دارد. پايه‌هاي پل كه در جهت مخالف جريان آب داراي موج شكن‌هايي مثلثي است، 40/4 متر پهنا و60/9 متردرازا دارد. اين پايه‌ها در دوره اخير با ملا ت سيمان پوشانده شده اند. پهناي گذرگاه پل حدود 7 متر است .

ميل خرم آباد تاكستان
در 10كيلومتري جنوب شهرستان تاكستان روستاي خرم آباد قرار دارد كه در مركز اين روستا؛ برج آجري استوانه اي به ارتفاع 12 متر سر به آسمان افراشته است. محيط اين برج -كه تو خالي است – 6 مترو ضخامت ديواره هاي آن 35 سانتي متر است و با 17 پله مارپيچي به پهناي 55 سانتي متر به بالا راه مي يابد و نورگيرهاي كوچكي به فاصله يك آجر در بدنه آن كار گذاشته اند. ورودي ميل به صورت طاق نمايي درارتفاع 4 متري آن واقع شده و طاق نماهاي متصل به پايه برج كه مايه استحكام آن بوده بر اثر ساخت مسجد تخريب گشته و به كج شدن برج انجاميده است. درسطح خارجي ميل با استفاده از آجرهاي لعاب دار فيروزه اي به اجراي طرح هاي تزييني ساده پرداخته اند . اين بنا از آثار دوره صفوي به شمار مي آيد
قلعه دختر (قزقلعه) آبيك
قلعه دختر كه در محل به قز قلعه شهرت دارد, در15 كيلومتري جاده تاكستان ـ زنجان، در نزديكي روستاي آبك لو، بر بالاي كوهي واقع شده است. درمسير منتهي به اين قلعه آثاري از سكوهاي متعدد مشاهده مي شود و نشانگر آن است كه در زمان آباداني بنا، اين پله‌ها جهت دسترسي به بناي قلعه ساخته شده‌اند. دسترسي به اين قلعه از راهي است كه از گرده جنوبي به بالاي قله و پاي بناي قلعه منتهي مي‌شود

حمام شاه عباسي تاكستان
حمام شاه عباسي با توجه به شهرت آن به شاه عباس، به دوره صفويه منسوب مي شود؛ با اين حال ممكن است كه دردوره قاجاريه ساخته و يا بازسازي شده باشد. نقشه بنا شباهتي به نقشه حمام صفا در قزوين (مربوط به دوره قاجاريه) دارد و متشمل بر رخت كن يا سربينه مستطيل شكل، گرم خانه و خزانه است. گرم خانه داراي طرح هشت ضلعي است كه اضلاع آن يك در ميان با هم برابرند. در ميانه اين فضا حوض بزرگ سنگي با طرح هشت ضلعي و در اضلاع آن شاه نشين مانندي براي نشيمن و شستشو تعبيه شده است.

تپه داكان تاكستان
تپه داكان آثاري مربوط به دوران پيش از تاريخ را در خود جاي داده است. اين تپه در جنوب جاده تاكستان ـ همدان، در روستاي داكان دو دانگه قرار دارد و داراي درازايي در حدود 200 متر و پهناي 150 متري است.
تپه خندو تاكستان
تپه خندو آثار بسيار جالبي از تزيينات گچ‌بري دوره ساساني را كه بسيار حايز اهميت‌اند, در خود جاي داده است كه كشف قطعات گچ‌بري مزبور نشان مي دهد كه در اين محل، بنايي بزرگ و جالب از دوران ساساني وجود داشته است. اين تپه در جنوب خاوري تاكستان واقع شده است و 150 متر درازا و100 متر پهنا دارد.
تپه زليخا ، ياسين تپه و تپه ولازگرد تاكستان
اين تپه درجنوب خاوري تاكستان، مربوط به دوره ساساني و پس از اسلام مي شود.
بالا تپه تاكستان
در نزديكي تاكستان، مربوط به دوران پيش از تاريخ است

قزوين كه لقب « باب الجنه» يا «دروازه بهشت» را به خود اختصاص داده از مناطق مهم ايران است كه در زمينه هاي تاريخي, طبيعي, اقتصادي, فرهنگي, صنعتي و گردشگري داراي اهميت زيادي است. شهرستان قزوين به لحاظ صنايع و معادن, راه ها و مسيرهاي ارتباطي, پيشينه تاريخي غني‏, اقتصاد قوي , كشاورزي و بازرگاني مناسب و جاذبه هاي گردشگري طبيعي و تاريخي از اهميت و ارزش زيادي برخوردار است. قله ها وغارهاي مشهور و زيبا, قديمي ترين مسجد ها و عمارت ها, درياچه هاي زيباي طبيعي, زيباترين كاروان سراها, جاذبه هاي غني ژئوتوريستي به منظور گردشگري علمي, قديمي ترين قلعه ها و پل هاي عمراني‏‏, رودخانه هاي متعدد و پرآب, چشمه هاي متعدد آب گرم جهت توريسم درماني وتفريحي و ده ها جاذبه اجتماعي و فرهنگي ديگر از جاذبه هاي گردشگري شهرستان قزوين است كه در كنار رونق تاريخي, اقتصادي و تجاري منطقه يكي از مهم ترين شهرستان هاي ايران را به وجود آورده است.
وجه تسميه و پيشينه تاريخي
در مورد علت نام گذاري قزوين؛ نظرات زيادي در متن هاي تاريخي مطرح شده است. تاريخ نگاران ايراني و عرب عقيده دارند كه واژه «قزوين» از جمله «اين كش وين» گرفته شده است، به اين شرح كه وقتي سركرده سپاه كسرا به هنگام نبرد، در صف لشكريان خود خللي ديد، با عبارت «اين كش وين» (يعني به آن كنج بنگر) زير دست خود را مأمور رفع خلل كرد و در نتيجه سپاهيان او پيروز شدند. آن گاه در آن محل شهري بنا كردند و آن را «كشوين» ناميدند و در دوره اسلامي، عرب ها، اين واژه را معرب كرده و آن را «قزوين» ناميدند. عقيده يونانيان دراين مورد بر اين است كه پيش از دوران هخامنشي، مردمي كه آن ها را «كاسي» يا «كاسيت» مي ناميده اند، در كرانه باختري درياي قزوين مي زيستند كه به گفته بعضي از تاريخ نگاران يوناني و آريايي جزو نژاد «ميت تاني» به حساب مي آمدند. اين قوم ظاهرا مدت ها پيش از مادها به ايران آمده و قرن ها در كرانه باختري درياي كاسپين (خزر) استقرار يافته بود. نام قزوين نيز از نظر آنان، از نام درياي كاسپين گرفته شده است. نظر ديگري، وجه تسميه قزوين را متأثر از موقعيت طبيعي، جغرافيايي و حوادث تاريخي روي داده درآن مي داند. گفته مي شود كه كوهستان هاي شمالي قزوين همواره زيستگاه مردمان سركش بوده و آبادي هاي دشت قزوين پيوسته دست خوش تاخت و تاز و تاراج طايفه هاي گوناگون قرار داشته است. به فرمان حاكم وقت، براي جلوگيري از تاخت و تاز كوه نشينان، يك دژ در مدخل كوهستان شمالي قزوين و دژ بزرگ ديگري براي استقرار سپاهيان در محل كنوني قزوين بنا كردند. اولي را «دژ بالا» و دومي را «دژ پايين» ناميدند كه با گذشت زمان، نام «دژ پايين» دچار دگرگوني شده و به «دژپين»، «گژوين» و سپس «كشوين» تبديل شده است. در دوران شاپور ذوالاكتاف قلعه اي - در جاي همان دژ - بنا كرده و همان كشوين ناميده شد. اين نام در دوره اسلامي معرب شده و به قزوين تغيير يافته است.
بناي اوليه شهر قزوين، به شاپور اول ساساني معروف به شادشاپور نسبت داده مي شود. او شهر قزوين را براي جلوگيري از تهاجمات ديالمه بنا كرد و سپاهيان خود را در دژها و استحكامات زيادي كه در آن ايجاد كرده بود، مستقر نمود. به مرور زمان؛ اين پايگاه نظامي توسعه يافت و هسته اصلي شهر قزوين - كه همواره به عنوان گذرگاه مهم طبرستان و درياي مازندران (خزر) اهميت فراوان داشته؛ به وجود آمد. با آغاز دوره فتوحات اسلامي و حملات اعراب به ايران در سال 24 هـجري قمري قزوين به محاصره براء بن عازب - از سرداران معروف عرب - درآمد و چون مردم اين شهر مانند بسياري ديگر از شهرهاي ايران ‌اسلام را پذيرفتند، ازپرداخت جريمه معاف شدند. قزوين در دوره اسلامي نيز همانند دوره ساسانيان - كه پايگاه مستحكمي براي جلوگيري ازهجوم مهاجمان ديلمي بود – اهميت جنگي پيدا كرده و پايگاه و مبدأ عمليات بعدي لشكريان عرب شد. در زمان امويان، پسرحجاج بن يوسف؛ نخستين مسجد جمعه آن را بنا نهاد كه به «مسجد الثور» معروف شد. اين مسجد تا زمان هارون الرشيد معتبرترين مسجد قزوين بود. در سال 176 هـجري قمري, قلعه يا شهر ديگري توسط خليفه هادي موسي بن عباسي در مقابل شهر قديم قزوين ساخته شد كه به «مدينه موسي» يا «مدينه مباركيه» معروف شد. وقتي هارون الرشيد - خليفه عباسي – به قصد خراسان از راه قزوين مي گذشت، از گرفتاري هاي مردم قزوين در مقابل هجوم هاي ديالمه و مقاومت شجاعانه آن ها آگاهي يافت و به سعد بن العاس - والي عراقين و قزوين - دستور داد كه حصاري به دور «مدينه موسي» بكشد و مسجدي نيز در آن بسازد، اما با مرگ او حصار ناتمام ماند، تا اين كه يكي از فرماندهان ترك دستگاه عباسي به نام موسي ابن بنا كه مأمور جنگ با حسين بن زيد علوي شده بود،‌ در سال 256 هـ جري قمري بناي آن را به اتمام رساند.
از اواخر قرن پنجم هجري تا زمان حمله هلاكو به قلعه هاي اسماعيليان، اين سرزمين تحت تأثير حوادث مربوط به نهضت حسن صباح و جانشينان او قرارداشت و شاهد نبردها و جنگ هاي طولاني ميان سپاه حكومت مركزي و اسماعيليان بود. با روي كار آمدن سلسله صفويه و برگزيده شدن شهر قزوين به پايتختي، منطقه اعتبار بيش تري يافت و آثار و بناهاي متعددي درآن بنا شد. دردوره قاجاريه نيز با انتخاب شهر تهران به عنوان پايتخت، قزوين به علت استقرار در مسير جاده تهران به اروپا و روسيه اهميت قابل ملاحظه اي يافت. ناصر خسرو قبادياني در سفرنامه خود در سال 438 هـجري قمري اين شهر را چنين توصيف كرده است: «باغستان بسيار داشت، بي ديوار و خار،‌ و هيچ مانعي از دخول در باغات و قزوين را شهري نيكو ديدم، با روي حصين و كنگره بر آن نهاده و بازارهاي خوب، مگر آن كه آب در آن اندك بود و منحصر به كارگرها در زير زمين و رييس آن شهر مروي علوي بود.» امروزه مركز شهرستان قزوين از شهرهاي زيباي استان قزوين است و شهرستان قزوين هم اكنون نيز از مهم ترين منطقه هاي ايران است كه نقش بسيار مهمي در اقتصاد, صنعت, فرهنگ كشور ايفا مي كند.
مشخصات جغرافيايي
شهرستان قزوين ازنظرجغرافيايي بين 58 درجه و 49 دقيقه تا 50 درجه و 02 دقيقه درازاي خاوري و 14 درجه و 36 دقيقه تا 19 درجه و 36 دقيقه پهناي شمالي و در بلندي 1280 متري از سطح دريا قرار دارد. رودهاي اين شهرستان بيش تر فصلي و موسمي بوده و بيش تر دربخش شمالي جاده قزوين- رشت به سوي منطقه قزوين روانند. درداخل شهر, رودخانه اي از شمال به جنوب روان است و كوه هاي البرز نيز در شمال قزوين سربرافراشته اند و بر زيبايي شهرافزوده اند. شهرستان قزوين از شهرها و دهستان هاي زيادي تشكيل شده است و از شمال به استان گيلان، از خاور به استان تهران، از جنوب به بويين زهرا و از باختر به استان زنجان محدود است. براساس سرشماري سال 1375 جمعيت اين شهرستان 574740 نفر برآورد شده كه 291117 نفر از آن ها در مركز شهرستان ساكن بوده‌اند. راه هاي منتهي به شهرستان قزوين عبارتند از:
- بزرگ راه قزوين - تهران به درازاي 146 كيلومتر
- بزرگ راه قزوين - زنجان به درازاي 184 كيلومتر
- راه قزوين - تاكستان به درازاي 32 كيلومتر
- راه قزوين - رشت به درازاي 177 كيلومتر
- راه قزوين - معلم كلايه به درازاي 85 كيلومتر
- راه قزوين - بويين زهرا به درازاي 59 كيلومتر
- ايستگاه راه آهن تهران - زنجان از اين شهرستان عبور مي كند و اين شهرستان داراي يك فرودگاه محلي نيز است.
صنايع و معادن
صنايع شهرستان قزوين شامل دو دسته صنايع ماشيني و صنايع دستي مي شود. صنايع دستي مردم قزوين زيبا, هنرمندانه و جالب توجه است. كاشي سازي، منبت كاري، گچ بري، قالي بافي، سنگ تراشي، حكاكي و خطاطي از جمله هنرهاي دستي شهرستان قزوين هستند. صنايع ماشيني در اين شهرستان ازشكوفايي خاصي برخورداراست. استقرار شهر صنعتي البرز در 11 كيلومتري جنوب خاوري شهر قزوين در زميني به مساحت 900 هكتار - كه 347 كارخانه و حدود 70 كارگاه صنعتي و توليدي را در خود جاي داده - بر اهميت صنعتي استان و شهرستان قزوين افزوده است. صنايع فلزي، شيميايي، نساجي و غذايي از جمله مهم ترين صنايع شهرستان قزوين هستند. معادني چون: مس،‌ سرب، منگنز، ‌سيليس آلونيت و كائولن نيز باعث شكوفايي اقتصادي بيش تر اين شهرستان شده است.
شهرستان قزوين در امربازرگاني موقعيت ممتازي دارد و در امر صادرات و واردات از اهميت زيادي برخوردار است. انواع خشك بار، ميوه، سيب زميني، پودرهاي شوينده و محصولات فلزي از جمله صادرات اين شهرستان هستند. در ضمن مواد اوليه كارخانه هاي محصولات غذايي و ساختماني از خارج از شهرستان وارد مي شود.
كشاورزي و دام داري
شهرستان قزوين يكي از مراكز مهم كشاورزي استان قزوين است كه با مكانيزه شدن كشت و زرع و دسترسي به آب هاي روان توسعه فراواني يافته است. آب كشاورزي اين شهرستان از چاه هاي ژرف تأمين مي شود. فرآورده هاي كشاورزي قزوين شامل گندم، جو، يونجه، عدس، لوبيا، سيب زميني، تره بار، سيب درختي، گردو، انگور، هندوانه و ذرت علوفه اي مي شود.
شهرستان قزوين در زمينه دام پروري و پرورش طيور از اهميت و موقعيت ممتازي برخوردار است. دراين شهرستان دام پروري به صورت صنعتي و سنتي رواج دارد كه در سال هاي اخير، به دليل افزايش نياز منطقه و استان هاي مجاور به گوشت سفيد و تخم مرغ، مرغ داري هاي سياري نيز براي پرورش مرغ گوشتي, مادر و توليد تخم مرغ در شهرهاي قزوين و تاكستان داير شده اند.
مكان هاي ديدني و تاريخي
شهرستان قزوين كه از مناطق زيبا, با فرهنگ و متمدن ايران است در كنار طبيعت زيبا, خدادادي و مناظر بهشت گونه خود از غناي تاريخي و فرهنگي قابل توجهي نيز برخوردار است. رودخانه هاي پرآب, قله هاي زيبا و مشهور, چشمه هاي آب گرم‏, حيات وحش, پوشش گياهي غني و درياچه هاي چشم نوازمنطقه؛ مهم ترين جاذبه هاي طبيعي شهرستان قزوين را تشكيل مي دهند. در كنار آثار متعدد تاريخي و معماري در قالب مسجد ها, امام زاده ها, مدرسه ها, بازارها, حمام ها, شهرهاي قديمي و كاروان سراها؛ اين شهرستان از جاذبه هاي اجتماعي چون: جشن ها, غذاهاي خاص و جاذبه هاي فرهنگي چون: صنايع دستي, موسيقي و لباس هاي خاص محلي برخوردار است. همه اين جاذبه ها دست به دست هم داده و مجموعه اي ديدني در قالب شهرستان قزوين به وجود آورده اند كه سبب شده اين منطقه به يكي از جذاب ترين و مهم ترين شهرستان هاي ايران تبديل شود. شهرستان قزوين به واسطه پشتوانه غني تاريخي و طبيعي خود از مكان هاي طبيعي و تاريخي زيادي برخورداراست كه فهرست و اطلاعات كامل آن ها به تفصيل در آيتم هاي مربوطه آورده شده است.

مسجد جامع كبير
مسجد جامع كبير كه مناره‌هاي با شكوه، ايوان‌هاي بلند ، گچ بري نفيس و ساختمان با شكوه آن نماينده و نشان گر بهترين سبك معماري دوره‌هاي سلجوقي و صفوي است، در قرن هفتم هجري درب هاي متعددي داشته و پس از حمله مغول تا دوران صفويه، از چگونگي وضعيت مسجد و درب هاي آن اطلاعي در دست نيست و هم اكنون اين مسجد دو در دارد : يكي در خاور و ديگري در شمال باختر قرار دارد. اين مسجد در محله دباغان و در كناره باختري خيابان شهدا واقع شده است.
قديمي ترين بنايي كه امروزه در مجموعه ساختمان‌هاي مسجد جامع باقي مانده است، طاق هاروني يا مقصوره كهن مي باشد كه بناي كوچك گنبدداري است كه به دهليز در خاوري مسجد راه دارد. اصل بناي اين طاق را به دوره پيش از اسلام نسبت مي‌دهند و چنين گفته مي‌شود كه به دستور هارون الرشيد در سال 192 هجري قمري ، شالوده اين مسجد بر يك آتشكده دوره ساساني بنا نهاده شده است. اين بنا از خشت‌هاي بزرگ خام و گل ساخته شده است. دومين بخش بناي مسجد به اوايل قرن ششم هجري تعلق دارد كه از لحاظ تاريخي و زمان، ساختمان بناي گنبد آجري دو پوسته دوره سلجوقي و شبستان بي‌مانند آن در سمت باختر و جنوب طاق هاروني است كه در شمار يكي از شاهكارهاي هنري مكتب معماري به حساب مي آيد.
ايوان و صفه ماذنه كه در جلو شبستان گنبددار سلجوقي جاي دارند، در دوره صفويه و در سال 1069 هجري قمري ساخته شده ‌اند و به بناي سلجوقي متصل شده‌اند. ايوان باختري مسجد نيز از آثار دوره صفوي است و در سال 1081 هجري قمري ساخته شده است. مسجد جامع قزوين به مناسبت دارا بودن طاق هاروني از گنجينه آثار تاريخي مسجد جامع اصفهان قديمي‌تر است .
مسجد و مدرسه شيخ الاسلام (مسعوديه) قزوين
مسجد و مدرسه شيخ الاسلام در سال 1321 هجري قمري تجديد بنا شد و به صورت مسجد و مدرسه درآمد كه در جانب خاوري خيابان شهداي قزوين قرار گرفته است. ساختمان مدرسه آجري است و آجرهاي آن با گچ بندكشي شده است و درب ورودي مدرسه از جانب باختري است كه پهلوي آن درب ديگري نيز هست كه به حياط كوچك مدرسه منتهي مي شود. درب بزرگ مدرسه به فضايي اتصال دارد كه طاق بزرگي آن را پوشانده است. حياط مدرسه مربع شكل است و در پيرامون آن حجره‌هايي براي تحصيل طلبه‌ها وجود دارد .
مسجد و مدرسه سردارقزوين
مسجد و مدرسه سردار كه متعلق به دوره قاجار است و درسال 1231 هجري قمري ساخته شده است درمحله ديمج در خيابان تبريز قزوين قرار دارد. نقشه بنا مربع مستطيل است و ساختمان آن در دو اشكوب ساخته شده است. ازاره بنا با سنگ و بقيه آن با آجر تراش خورده ساخته شده و با كاشي‌هاي رنگارنگ تزيين يافته است. دور تا دور حياط مدرسه را از چهار سو با اشعار مرحوم محتشم كاشاني به خط نستعليق زيبا، به رنگ سفيد در كاشي بنفش، كتيبه كرده‌اند.
مسجد و مدرسه صالحيه قزوين
بناي مسجد و مدرسه صالحيه در جانب باختري خيابان مولوي قزوين واقع شده است. مجموعه صالحيه يك درب از كوچه باختري و يك درب از كوچه شمالي كنار خود دارد. درب بزرگ مدرسه كه در خاور بنا قرار دارد، هم به مسجد و هم به مدرسه راه دارد و در كناره باختري خيابان مولوي واقع شده است و بالاي سر درب آن تزييناتي از كاشي وجود دارد كه اشعاري به خط نستعليق زيبا و به رنگ ليمويي در متن كاشي‌هاي لاجرودي سر در كتيبه شده كه برخي از ابيات آن افتاده است. در جانب شمال، ‌به جز درب ورودي، ‌درب هاي بزرگي با نرده‌هاي آهني وجود دارد. درب جنوب بنا، ارسي‌هايي تعبيه شده است كه به حياط مدرسه گشوده مي‌شوند. ساختمان مسجد را با آجر، و سقف آن رابا تاق‌هاي آجري پوشانيده و سفيد كرده‌اند. حياط مدرسه از كف مسجد پايين‌تر است و در هر دو طبقه حجره‌هايي براي استفاده طلبه‌ها دارد. راهروي مدرسه رو به خارج در گوشه شمال خاوري حياط است كه با پيچ مختصري به هشتي بزرگي منتهي مي‌شود و از سمت شمال به وسيله پلكان به در ورودي مسجد متصل مي‌شود.
مسجد حيدريه قزوين
ين مسجد در محله نبدريه و در گذر بلاغي واقع شده است و از نباهاي دوره سلجوقي به شمار مي‌آيد. امروزه از اين مسجد فقط شبستاني باقي مانده است. مسجد حيدريه از نمونه‌هاي كامل مساجد چهار طاقي به ابعاد 30×10 متر است. محراب آن از نظر طرح در نوع خود بهترين نمونه هنر گچ بري و يكي از باشكوه ترين محراب‌هاي دوران سلجوقي به شمار مي‌رود. تمامي محراب داراي زمينه‌اي به رنگ آبي است. در اطراف محراب در داخل حاشيه‌ها شش كتيبه به خط ثلث و كوفي وجود دارد. كتيبه‌هاي كوفي آن به شكل كوفي گل دار، كوفي گل و برگ دار و كوفي پيچيده است. در داخل محراب نيز در بين نگاره‌ها و در اطراف شمه‌هاي تزييني آيه‌هايي از قرآن با گچ در زمينه آبي تكرار شده است. در اين بنا الحاقاتي از دوره قاجاريه به چشم مي‌خورد كه مي‌توان به صورت حجراتي جهت مدرسه طلاب در اطراف بنا مشاهده نمود.
در دوران پهلوي سقفي به شبستان اضافه شد كه اكنون بار ديگر در معرض آسيب قرار دارد. اين مسجد در داخل مدرسه‌اي به نام اميركبير قرار گرفته و در شرف نابودي است. اهالي محل معتقدند كه اين مسجد قبلاً بناي آتشكده‌اي بوده است، اما هيچ مدرك دال بر اين موضوع پيدا نشده است. گچ بري‌هاي مسجد نيز مي‌توانند نشان گر تاريخ بنياد ‌اين مسجد باشند. زيرا گچ‌بري‌هاي نفيس اين مسجد نيز مانند گچ‌بري‌هاي مسجد جامع كبير است و بعيد نيست كه گچ‌بري‌هاي هر دو مسجد كار يك هنرمند باشند.اين مسجد در زمان صفويه هم داير و آباد بوده، ولي به تدريج خراب شده است. در دوره قاجاريه با افزوده شدن ايواني در مقابل شبستان و حجره‌هايي در اطراف آن، تا اندازه‌اي رونق گذشته خود را باز يافته است و عده‌اي از طلاب در آن سرگرم تحصيل بوده‌اند. از اين مسجد تنها شبستان آن باقي مانده است.
مسجد پنجه علي قزوين
مسجد پنجه علي كه در دوره صفويه ساخته شده است، ‌در كناره باختري خيابان پيغمبريه قزوين قرار گرفته است. اين مسجد دو درب دارد يكي از خيابان پيغمبريه و ديگري از كوچه‌اي كه از جنوب آن مي‌گذرد. داخل مسجد محوطه‌اي سرپوشيده است كه در حدود 200 متر مربع از سقف آن را تاق‌هاي آجري پوشانده است. ازاره‌هاي ديوارهاي اطراف و ده ستون وسط آن از سنگ مرمر است. درازا و پهناي هر يك از سنگ‌هاي مرمر بيش از يك متر است و در حدود 115 قطعه از اين سنگ‌ها در اين ساختمان به كار رفته است. ازاره‌هاي بالاي سنگ‌ها ، به پهناي بيش از نيم متر، كاشي كاري شده است. كاشي هاي ازاره بنا ظريف و به رنگ آبي است. دور كاشي‌ها را با كاشي مشكي و سرمه‌اي حاشيه داده‌اند. در وسط اطاق دوم، محرابي هست كه دور آن را كاشي آبي رنگ چسبانده‌اند و نام‌هاي امامان عليهم السلام، به خط نسخ و به رنگ سفيد، در آن‌ها نقش شده است.
مسجد النبي قزوين
آغاز بناي مسجد النبي را به دوره صفويه نسبت مي‌دهند، اما چنين به نظر مي‌رسد كه پس از انقراض صفويه در اثرعدم توجه به صورت ويرانه‌اي درآمده و در دوره قاجاريه از نو بازسازي شده است. حياط مسجد به شكل مستطيل و درازاي آن از شمال به جنوب است. هر يك از جهات چهار گانه مسجد،‌ ايواني بلند در وسط دارد و دو گوشواره و سپس دو شبستان يا رواق در دو سوي آن بنا شده است. در دو بخش خاوري و باختري بنا، شبستان‌ها باريك‌تر و در بخش‌هاي شمالي و جنوبي، پهن‌تر و بزرگ‌ترهستند. رواق‌ها يا شبستان‌هاي شمالي و جنوبي، هر يك داراي چهار طاق نما‌ و رواق‌هاي خاوري وباختري داراي نه طاق نما هستند. هر يك از طاق نماها داراي ارسي سه چشمه‌اي بوده است كه امروزه بيش‌تر آن‌ها فرسوده شده‌اند و به جاي آن‌ها در چوبي كار گذاشته‌اند. در وسط حياط مسجد يك حوض بسيار بزرگ سنگي به شكل مربع مستطيل ساخته شده است كه براي وضو گرفتن از آن استفاده مي‌شود
مسجد سنجيده قزوين
سبك ساختمان مسجد سنجيده نشان مي دهد كه بناي اوليه آن آتشكده اي بوده كه بعدها به مسجد تبديل است و در محله راه ري قزوين قرار دارد. طاق اين مسجد مخروطي شكل و بسيار بلند است و در داخل مسجد ، كتيبه‌اي از كاشي مشتمل بر مناجات حضرت علي (ع) وجود دارد كه بيش‌تر آن فرو ريخته و از تمام كتيبه تنها سه قطعه باقي مانده است.در گذشته، در جانب شمال اين مسجد، مدرسه‌اي بود كه امروزه سراسر ويران شده است و غير از چند طاق نما اثر ديگري از آن باقي نمانده است. در وسط حياط اين مسجد ، يك حوض آب لوزي شكل قرار دارد و در اين مسجد مزاري هست كه روي سنگ آن نام حسن نوشته شده و گروهي مي گويند گور حسن صباح ، رييس فرقه اسماعيليه ، است ؛ ولي اين نظر در تحقيقات تاريخي تأييد نگرديده است.
مسجد سبز قزوين
اين بنا در محله آخوند قزوين واقع شده و در سال 1263 هـ.ق توسط حاجي يوسف قزويني بنا شده است. مسجد فاقد حياط و مشتمل بر شبستاني ستون دار با 6 ستون در ميانه است. بر درگاه مسجد كتيبه‌اي متضمن اشعاري به تاريخ 1263هـ.ق و نام باني بنا نصب شده است.
مدرسه و مسجد پيغمبريه قزوين
ين بنا در ضلع باختري باغ چهل ستون و در حاشيه خاوري خيابان پيغمبريه، متصل به بقعه چهار انبيا قرار گرفته و داراي ورودي با قوس كاشي كاري شده است. حياط آن مربع شكل با وسعتي متوسط بوده و داراي حجره هايي در اضلاع شمالي و خاوري در ارتفاع يك متر بلندتر از كف حياط است. گفته مي شود باني آن شاه اسماعيل صفوي بوده كه در زمان او به صورت نيمه تمام باقي مانده و محمدتقي ابن ميرزا هدايت اصفهاني، وزير شاه عباس دوم به ساخت بناي ناتمام آن همت گماشت.حجره ها داراي طاق نماهايي با آجركاري ساده بوده و فضاي داخلي حجرات نيز عاري از تكليف است و امروزه چون گذشته مورد استفاده و محل زندگي طلاب علوم ديني است. نمازخانه يا مسجد در ضلع جنوب خاوري حياط به چشم مي‌خورد كه داراي دو ورودي ، يك ارسي چوبي و راه رويي سرپوشيده بوده و فضاي نمازخانه عبارت از شبستاني است كه در مجموع با طاق ها و قوس هاي تزييني آرايش يافته و پوشش نيم گنبدهاي سقف با رسمي‌بندي ساده‌اي همراه شده است.
مسجد مولاوردي‌خان قزوين
بناي مسجد مولا وردي خان در جنوب خيابان امام خميني و باختر خيابان مولوي قزوين واقع شده و در سال 1069 هـ.ق ـ زمان شاه عباس دوم صفوي ـ توسط حاجي ساروخان بنا شده است. اما به جهت مجاورت با مدرسه مولاوردي‌خان، به مسجد مولاوردي‌خان شهرت يافته است.
مسجد و آب انبار حاج ابراهيم قزوين
بناي مسجد و آب انبار در تقاطع خيابان شهيد انصاري و خيابان مولوي واقع شده، بناي مسجد نوساز بوده و بخش تحتاني آن آب انبار است. بناي آب انبار داراي سه كف بوده و داراي طاق نماهايي با قوس جناغي و طاقچه‌هايي با سقف قوسي شكل است. كچلي طاق نماها و قسمت فوقاني ديوارها داراي تزيينات آجري به شيوه راسته خفته رفته بوده و تاريخ ساخت آب انبار مربوط به عصر پهلوي است
مسجد محمديه قزوين
اين بنا در خيابان شهدا (سپه سابق) كوچه محمديه و در ميان بافت قديمي شهر در مجموعه فرهنگي قرار گرفته است و تاريخ بنا به دوره قاجاريه برمي‌گردد. اين مسجد به صورت خاوري ـ باختري ساخته شده است. نماي داخلي عبارت از فضايي است كه در يك سو به زير زمين و سرويس بهداشتي و وضوخانه و در ضلع باختر حياط به بناي مسجد محدود شده است. فضاي داخلي مسجد به صورت شبستاني سرپوشيده است كه از خارج با طاق نماهاي كاشي كاري شده آراسته شده و در داخل با ستون هاي مربع شكل سنگي و طاق و قوس زده شده بر ستون ها و كلاف كشي مابين قوسها تزيين شده است. محراب مسجد با سقف نم گنبدي از ديگر عناصر تزييني بناست. كلاف‌كشي مابين قوس ها از جلمه اقدامات مرمتي بناست كه به سال 1367 هجري شمسي صورت گرفته است.
مسجد احمديه قزوين
ين بنا در ابتداي خيابان شهدا و درجانب خاوري كوچه امام‌زاده اسماعيل واقع شده است. ورودي به صورت درگاهي قوس‌دار ساخته شده و با كاشي زينت يافته است. بنا به صورت دو طبقه بوده و زيرزمين آن در ضلع جنوبي مسجد داراي نورگيرهاي مشبك كاشي بوده و ايوان خاوري نيز داراي سه طاق نماي تزييني است. درضلع شمالي بنا، مسجد يا نمازخانه‌اي ساخته شده كه در نماي خارجي داراي ارسي‌هاي زيبايي است و در داخل داراي تزييناتي است و طاق ورودي با كاشي كاري و خط به صورت توأمان زينتي بيش تر يافته است. مقبره عارف شيخ احمد غزالي در سرداب، زير ساختمان مسجد قرار گرفته و عبارت از اطاقي مستطيل شكل و آجري است و خالي از هرگونه زينت و آرايش است.
مسجد موسي الرضا (سوخته چنار)قزوين
اين مسجد هم اكنون به نام مسجد علي ابن موسي الرضا شناخته مي‌شود و ظاهراً آرامگاه داود ابن سليمان غازي از محدثين نامي قزوين و راوي صحيفه الرضا است كه سنگ قبر وي با تاريخ 1404 هـ.ق در مسجد قرار دارد، در حياط مسجد قبلاً چناري سوخته وجود داشت كه افراد براي طلب حاجت بدان متوسل مي‌شدند. بنا از دو قسمت قديمي و جديد تشكيل شده است. بناي مسجد در يك طبقه به ابعاد 18‍‍‍‍×13 متر با نماي آجري ساخته شده و دو درب ورودي در ضلع باختري و جنوبي دارد كه در باختري داراي طاق نماي كاشي كاري است. مسجد تقريباً در بخش داخلي ساده و بي‌پيرايه است. چهار طاق نما به عمق تقريبي 4 متر نيز فضا را از يك نواختي اوليه در آورده است. محراب در ضلع جنوبي مسجد داراي كاشي كاري است. مصالح به كار رفته در ساخت بنا، آجر، گچ، سنگ، موازييك و كاشي است.
مسجد شيشه‌گرها ي قزوين
اين مسجد در محل درب كوشك، در انتهاي خيابان نظام وفا، متصل به خيابان سعدي قرار گرفته و متصل به آب انباري بوده كه به نظر مي‌رسد باني هر دو بنا يك نفر بوده است و اين محوطه كه مسجد در آن قرار گرفته سابق بر اين قبرستان بوده است. بنا داراي دو ورودي در اضلاع باختري و شمالي بوده كه ورودي جنوب باختري به حياط ساده مربع شكلي منتهي مي‌گردد و از حياط راهي به شبستان مسجد دارد. ديوار باختري و شمالي داراي طاق نماهاي ساده آجري بوده و ورودي شمالي به صورت طاق نمايي رفيع با قوس جناغي ساخته شده كه به راهرويي كوچك منتهي مي‌شود كه راه پله‌اي به طبقه زيرزمين و پشت بام مسجد دارد. شبستان مسجد بنايي تازه ساز است و عبارت از فضايي وسيع و مربع شكل بوده و حاشيه ديوار در انتهاي‌ترين قسمت داراي كاشي كاري كتيبه‌اي است كه به صورت سرتاسري در اضلاع چهارگانه ادامه مي‌يابد
مسجد خواجه شهداي قزوين
اين بنا در خيابان تبريز، محله منحلاوك قرار گرفته و حدس زده مي‌شود كه منسوب به خواجه شاذان يكي از علماي نامي شهر باشد كه به شكل خواجه شهدا منحرف شده است. اين مسجد فاقد حياط بوده و در نماي خارجي شامل دو ورودي (مردانه ـ زنانه) به صورت پيش نشسته بوده كه هر دو با قوس جناغي باز به صورت طاق نما پوشش شده است. بخش عقب نشسته كه در ميان دو ورودي قرار گرفته عبارت از سه طاق نما با قوس جناغي است كه در دو تا از آن ها درب هاي فلزي نصب شده است. نماي خارجي كه شامل ورودي و طاق نماهاي مركزي است ، ساده و بدون تزيين بوده و با سيمان روكش شده‌اند. فضاي داخلي مسجد عبارت از راهروي منتهي به شبستان با پوشش تخت است كه به فضاي مربع شكل سنگي بنا شده و پوشش سقف آن مدور و طاقي شكل است كه با آجركاري رنگي آراسته شده و همه آن نوساز است و فاصله ميان قوس ها كلاف‌بندي شده است.

سر درعالي قاپو قزوين
يكي از بناهاي مهم دوره صفويه در قزوين «حياط نادري» با عمارت‌ها و باغ‌هاي بسيار زيبا بوده است. اين مجموعه هفت درب داشته است كه يكي از آن‌ها را عالي قاپو مي‌ناميدند. از مجموع درب هاي آن جز درب عالي قاپو، اثري باقي نمانده است .
اين بنا درگاه بلندي دارد كه به خيابان شهداي قزوين مشرف است. اين درب به هشتي بزرگي متصل است و در داخل، در دو طرف آن، دو اطاق وجود دارد كه جايگاه دربانان بوده است. راه رو طبقه دوم بنا نيز ازهمين اتاق‌ها مي‌گذشته است. درسمت باختر اين درب، سه اطاق طولاني پهلوي هم واقع شده كه احتمالاً جايگاه نگهبانان و محافظان بوده است. يكي از اين اتاق‌ها در دوره قاجار به قرايت خانه و ديگري به چاي خانه تبديل شد. اكنون تمام اتاق‌ها متعلق به چاي خانه است. درطرف خاوري بنا، بعدها، مدرسه‌اي ساخته شد. اين قسمت نيز در گذشته، مانند طرف باختري، جايگاه قراولان و نگهبانان بوده است. جلو درب عالي قاپو جلوخاني است كه در دو طرف آن، دو سكوي پهن با سنگ ساخته شده است.
مدرسه ديانت قزوين
بناي مدرسه ديانت در خيابان شهيد انصاري قرار گرفته و برحسب تزيينات و سبك معماري مي‌توان آن را به دوره قاجاريه منسوب دانست. ورودي بنا به شكل طاق نمايي آجركاري و گچ‌بري شده بوده و هشتي ورودي نيز عبارت از چهار طاقي گنبدداري است كه به راه رويي راه پيدا مي‌كند كه به حياط مربع شكل منتهي مي‌شود و چند اطاق در اضلاع مختلف آن قرار گرفته‌اند. زيباترين اتاق هاي اين مدرسه دراطاق مستطيل شكل است كه در اضلاع شمالي و باختري حياط قرار گرفته و در نماي بيروني داراي ارسي‌هاي بسيار زيبايي است كه با معرق نقوش اسليمي و هندسي تزيين شده‌اند. پوشش سقف اطاق ها تيرچوبي و به شكل گره چيني در اطاق شمالي بوده و در ديواره‌هاي اطاق طاقچه‌ها و قاب ‌بندي هايي با گچ‌بري رنگي ديده مي‌شود. پوشش مجموعه بنا شيرواني است.
عمارت چهل ستون قزوين
اين بناي تاريخي كه يادگاري از دوره صفويه است، در وسط يك باغ قرارگرفته است . اين بنا در دو طبقه ساخته شده و تالار بزرگي دارد و در روزگار رونق، داراي درب هاي خاتم كاري، راه روهايي با تزيينات نقاشي، كاشي كاري و طلاكاري جالب بوده است كه به مرور زمان، اين تزيينات از بين رفته و يا زيبايي اوليه خود را از دست داده است .
عمارت شهرداري قزوين
ساختمان قديمي شهرداري از شمال و شمال خاوري به بناي جديد شهرداري متصل است و از جمله بناهاي ديدني است. بناي قديمي به صورت يك ايوان پيش آمده بلندتر از كف حياط ساخته شده و داراي 6 ستون است. درحد فاصل ستون ها پايه‌هاي سنگي به شكل گلدان تعبيه شده، سرستون‌هاي آن به شكل گل و حلزون بوه و در دو سمت ايوان پنجره‌هاي چوبي دو لته ديده مي‌شود. چهار مناره كوتاه آجري و طاق تزييني از ديگر تزيينات بخش ورودي است. يكي از اطاق هاي اصلي اين بنا داراي گچ بري با طرح هاي گياهي، طرح اسليمي و حصيري و نقش ترنج در ديوار و سقف است.
عمارت باغ سبزه ميدان قزوين
در قسمت شمالي عالي‌قاپو، عمارت كلاه فرنگي باغ وسيعي وجود داشت كه به حياط نادري معروف بوده است. درشمال حياط نادري باغ و عمارت كلاه فرنگي وجود دارد كه سابق بر اين باغ داراي وسعت بيش تري بوده كه بخشي از آن را جدا ساخته و در اين قسمت مجزا سبزه ميدان كنوني را ايجاد كرده‌اند كه به صورت گردش گاه و پارك با فضاي سبز بوده و جزو محور فرهنگي و داخل بافت مركزي شهر قزوين است. سبزه ميدان به همراه باغ وسيع موسوم به حياط نادري جزو آثار دروه صفويه است.
عمارت حسينيه اميني هاي قزوين
اين حسينيه در انتها و حاشيه باختري خيابان مولوي قزوين قرارگرفته است و بخشي از شانزده عمارت تو در تو و پيوسته‌اي است كه در سال 1275 هجري قمري به سرمايه مرحوم «حاج محمدرضاي اميني» از تاجران قزوين ساخته شده است . بناي حسينيه از سه تالار در جهت خاوري وباختري تشكيل شده است كه به موازات يك ديگر واقع شده‌اند و با ارسي‌هاي چوبي زيبايي به يك ديگر ارتباط پيدامي‌كنند . تالا رمياني از دو تالار ديگر بزرگ‌تر است و طول آن 18 متر و عرض آن 5 متر است . طول و عرض دو تالار شمالي و جنوبي ، 10 و 5 متر است. در انتهاي خاوري و باختري هر يك از دو تالار جنوبي و شمالي، دو اطاق كوچك ساخته‌اند. تالار جنوبي داراي نه دهانه ارسي كشويي مشبك با شيشه‌هاي رنگي بسيار زيبا از شاهكارهاي هنري اين مجموعه است. سقف تالار نيز داراي تزيينات نقاشي همراه با آيينه كاري است.
خانه و عمارت محصص قزوين
خانه محصص در خيابان مولوي، محله آخوند واقع شده است و تاريخ بنا به حدود 1212هـ.ق و عهد قاجار مربوط مي‌شود. تاريخي كه در كتيبه سردر بنا ذكر شده 1220 هـ.ق را نشان مي‌دهد. ساختمان شامل حياط بيروني ، اندروني، حوض خانه و ديوان خانه بوده كه اكنون قسمت‌هايي از آن باقي مانده است. در حال حاضر بنا به صورت دو طبقه بوده و شامل جلوخان، هشتي و دالان، حياط و چند اطاق و زيرزمين در طبقه اول و يك تالار مستطيل شكل در طبقه فوقاني است. جلوخان با بدنه آجري داراي سه طاق نماي دو طبقه و قرينه همراه با تزيينات آجركاري در طرح هاي هندسي، گياهي و صليبي همراه با مقرنس‌كاري و گچ‌بري بوده و هشتي نيز داراي تزيينات كاربندي و سقف گنبدي شكل كم خيز است و طاق نماهايي دور تا دور هشتي به صورت طاقچه كار گذاشته شده است. دردالان نيز يك اطاق ارسي‌دار قرار گرفته كه نمايي به حياط دارد. تالارطبقه فوقاني نيز داراي درب هاي ارسي زيبايي است كه داراي نما رو به جلوخان و حياط خانه است. اين تالار داراي يك ايوان ستون دار و جلوخان بنا است كه در حال حاضر تحت عنوان بنياد قزوين شناسي فعال و داير است.

مدرسه التفاتيه قزوين
بناي مدرسه در بافت مركزي شهر در خيابان امام خميني واقع است. اين مدرسه در عصر پادشاهان مغول به دستياري خواجه التفات از امراي آن دوره بنا شده و به همين نام معروف شده است. بنا مربع شكل و يك طبقه بوده و ساده و عاري از تكلف است. درچهار گوشه بنا چهار زاويه و در هر زاويه سه حجره ديده مي‌شود. در اضلاع خاوري و باختري مدرسه هر طرف 5 حجره ديده مي‌شود. آب انباري در حياط مركزي وجود دارد كه اكنون غيرقابل استفاده است. كف حياط مدرسه با آجر پوشش شده و راه روي ورودي داراي دو طاق جناغي, دو طاق‌نما و درب چوبي قرينه هم است. در نماي بيروني حجره ها به صورت يك در ميان با آجركاري راسته خفته و ساده مزين شده وكليه حجره ها داراي طاق جناغي هستند كه در داخل داراي طاقچه‌هاي كوچك قرينه هم هستند. برخي از حجره ها محل تدريس و بعضي محل وعظ و روضه خواني بوده و در حال حاضر اين بنا به عنوان محل درس طلاب داراي كاربري است.
مدرسه و مسجد پيغمبريه قزوين
بنا در ضلع باختري باغ چهلستون ودر حاشيه خاوري خيابان پيغمبريه، متصل به بقعه چهار انبيا قرار گرفته و داراي ورودي با قوس كاشي كاري شده است. حياط آن مربع شكل با وسعتي متوسط بوده و داراي حجراتي در اضلاع شمالي و خاوري در ارتفاع يك متر بلندتر از كف حياط است. باني آن ظاهراً شاه اسماعيل صفوي بوده كه در زمان او به صورت نيمه تمام باقي مانده و وزير شاه عباس دوم به ساخت بناي ناتمام آن همت گماشت. حجره ها داراي طاق نماهايي با آجركاري ساده بوده و فضاي داخلي حجره ها نيز عاري از تكلف است. اين مدرسه امروزه چونان گذشته مورد استفاده و محل زندگي طلاب علوم ديني مي‌باشد. نمازخانه يا مسجد در ضلع جنوب خاوري حياط به چشم مي‌خورد كه داراي دو ورودي ، يك ارسي چوبي و راه رويي سرپوشيده بوده و فضاي نمازخانه عبارت از شبستاني است كه در مجموع با طاق ها و قوس هاي تزييني آرايش يافته و پوشش نيم گنبدهاي سقف با رسمي‌بندي ساده‌اي همراه است.

كاروان سراي سعدالسلطنه (سعديه) قزوين
اين مجموعه از نظر پلان معماري, از زيباترين كاروان سراهاي درون شهري ايران به شمار مي آيد. مجموعه كاروان سرا به صورت چهار ضلعي ساخته شده است و چهار ايوان در چهار ضلع حياط دارد كه طاق نماي ايوان ها داراي آجركاري بوده، سقف داخلي ايوان نيز داراي تزيين رسمي‌بندي و مقرنس كاري است. حجره ها و يا رواق ها حدود يك متر از كف حياط بالاتر قرار گرفته‌اند. هشتي پشت ايوان جنوبي داراي يك گنبد اصلي و 4 نيم گنبد بوده و تركيب آجر و كاشي، آراميده گنبد و طاق نماهاي قرار گرفته در اين محوطه يا فضا است. محور خاوري- باختري هشتي به دالان قيصريه و محور شمالي جنوبي به دالان قهرماني موسوم است كه درطرف هر دو دالان حجره هايي وجود دارد. مجموعه از طريق دالان قيصريه؛ به بازار وزير ارتباط پيدا مي‌كند. دو حياط نيز به نام هاي نفت خانه و حياط قهرماني در جنوب اين مجموعه قرار دارند. باني اين كاروان سرا؛ آقا باقرسعدالسلطنه اصفهاني است كه نام سرا را به مناسبت لقب خودش سعديه نهاد
كاروان سراي سلطان آباد قزوين
كاروان سراي سلطان آباد در فاصله 10 كيلومتري قزوين و در سمت چپ جاده قزوين – تاكستان قرار دارد كه درحال حاضر بعضي قسمت هاي آن پابرجا است. نقشه اين كاروان سرا مستطيل است و در گوشه هاي آن چهار طاق نما ساخته شده و طرح بنا را به صورت هشت ضلعي درآورده است. طول ضلع هاي خاوري وباختري بنا 90/29 متر و ضلع هاي شمالي و جنوبي آن 30/21 متر و چهار ضلع آن در چهار گوشه 80/2 متر است. اين كاروان سرا دري به عرض 50/3 متر دارد كه در وسط ضلع شمالي آن كار گذاشته شده است. در هر سوي اين در دو طاق نماي ايوان دار ساخته شده است كه در پشت هر يك اتاقي مستطيل شكل و يك انباري قرار دارد. در امتداد ضلع‌هاي خاوري وباختري كاروان سرا نيز در هر طرف، هفت طاق نماي ايوان دار ساخته شده است
كاروان سراي پنبه قزوين
كاروان سراي پنبه، سراي كوچكي است در جانب خاوري ميدان سعادت (ميدان مال فروش‌ها) كه به خيابان اصلي هم راه دارد. در گذشته، اين كاروان سرا محل كسب چند تن از بازرگانان بود و هم اكنون محل بارفروشي است.
كاروان سراي قربان علي غازان قزوين
كاروان سراي قربان علي غازان تا پيش از نهضت مشروطيت، خرابه اي بيش نبوده است و بعدها به جاي اين خرابه، كاروان سرايي بنا شد. در زمان جنگ جهاني اول، اين كاروان سرا مدت ها توقفگاه بخشي از نيروهاي پياده نظام روس بود. بعدها اين محل، مكان بار فروشي شد و هم اكنون كارخانه خشك بار است.

پل شاه عباسي قزوين
پل شاه عباسي در 37 كيلومتري جنوب قزوين و در 10 كيلومتري جنوب كاروان سراي صفوي محمدآباد، برروي رودخانه شورساخته شده و منسوب به دوره صفويه است و در مسير كاروان رو شاه عباسي قزوين ـ ساوه ـ اصفهان قرار داشته است. پل شاه عباسي 52 متر درازا و با احتساب جان پناه‌ها، 70/4 متر پهنا دارد و داراي دو دهانه بزرگ و يك دهانه كوچك است. در ظاهر در بازسازي‌هاي دوره‌هاي بعد، دهانه كوچك ري به انتهاي جنوبي پل اضافه شده است. پايه‌هاي پل در جهت مخالف جريان رودخانه داراي آب شكن‌هايي به شكل مثلث است كه درازاي هر يك از اضلاع مثلثي آنها 80/2 متر است. از كف رودخانه تا ارتفاع يك متر، پايه‌هاي جانبي قوس مياني، با بلوك‌هاي سنگي و ملاط آهكي ساخته شده و روي پايه‌ها به كمك سنگ و ملاط به شكل آب بر درآمده تا از شدت برخورد امواج با پايه پل بكاهد. امروزه به جهت بالا آمدن سطح رسوبات، پايه‌هاي پل در زير خاك مدفون شده است.
سد سپهسالار (باراجين) قزوين
سد يا بند سپهسالار در شمال قزوين و در مقابل روستاي باراجين، بر روي رودخانه ارنزك (سه كيلومتري سد سيد علي خان) واقع شده و به نوشته كتاب «سرزمين قزوين» ، در طي سال هاي 1336-1335 ق ، توسط محمد ولي خان سپهسالار تنكابني به منظور تأمين آب روستاي شريف آباد كه از املاك نام برده بوده، بنا شده است. ديواره سد به درازاي 90 متر، به پايين داراي حدود 50/21 متر ضخامت است كه اين مقدار در بالا به 5 متر كاهش مي‌يابد. ارتفاع سد به هنگام ساخت، حدود 15 متر بوده كه امروزه مقداري از آن كاسته شده است. در ميان ديواره سد و در محور طولي آن، لايه هسته‌اي مستحكم به قطر 10/1 متر از ملاط ساروج كار كرده‌اند كه سبب مقاومت بيش تر ديواره در مقابل نفوذ آب و فشار وارده باشد. هم چنين براي استحكام بيش تر، ‌از جهت مخزن سد ديواره‌اي به ضخامت 3 متر بدان افزوده‌اند.
پل لوشان قزوين
اين پل بزرگ در جاده قزوين – رشت قرار دارد. اين پل را «حاجي محمد هادي تاجر ميانجي» كه ساكن قزوين بوده ، در سال 1209 ه.ق ساخته است. پل لوشان داراي طرح خاصي است. بر خلاف بيش تر پل ها كه دهانه هاي آن ها نسبت به محور عرضي ميان پل قرينه هستند، در اين پل با يك شيب منظم برارتفاع آن افزوده مي شود. پل مزبور داراي چهار دهانه است كه دو دهانه اول كوچك ترند و دهانه سوم از دو دهانه اول بزرگ تر است؛ ارتفاع و دهانه چهارم از همه دهانه ها بيش تر و تيزه قوس آن نيز بلندتر از دهانه سوم است. قوس هاي هر چهار دهانه، قوس جناغي است و تيزه دهانه چهارم از سه دهانه ديگر بلندتر است. در فاصله دو دهانه كوچك و بر روي پايه اي كه سر قوس هاي دو جانب بر روي آن قرار دارد، غرفه اي ساخته شده است. در ميان دهانه سوم و دهانه چهارم كه بزرگ تر هستند، نيز غرفه اي ساخته شده است.
بند علي خان (باراچين) قزوين
اين سد به همراه سد يا بند سپهسالار درشمال قزوين و نزديك روستاي باراچين، ‌بر روي رودخانه ارنزك واقع شده است كه گفته مي شود در دوره قاجار ساخته شده ولي بعدها به واسطه انباشته شدن مخزن سد با رسوبات رودخانه و شكستن ديواره آن، متروك و بلا استفاده شده است.

حمام قجر قزوين
حمام قجر در محله درب كوشك، متصل به بازارچه كبير واقع شده و منسوب به دوره صفويه است. باني بنا را امير گونه خان، از سرداران شاه عباس دوم دانسته‌اند. اين حمام در قديم حمام شاه كهنه ـ در مقابل حمام شاه تازه كه توسط فتح علي شاه در شمال مسجد شاه ساخته شده بود ـ خوانده مي‌شد.
حمام صفا ( حاج محمد رحيم) قزوين
اين بنا در حاشيه خاوري و انتهاي خيابان مولوي واقع شده و از آثار دوره قاجاريه است كه بر طبق كتبيه تاريخي آن به سال 1259 هـجري قمري توسط حاجي حسن بن حاجي عبدالله تبريزي ساخته شده است. بناي حمام به وسعت تقريبي 1100 متر مربع، از دو قسمت مردانه و زنانه تشكيل مي‌شود. هنگام احداث خيابان مولوي قسمتي از حمام و ورودي آن تخريب و ورودي جديدي براي آن بنا كرده‌اند. در طرفين ورودي حمام دو سرباز بر روي سنگ حجاري شده است. بخش‌هاي مختلف داخل حمام از جمله سربينه ي خلوت‌ها، صحن، ازاره‌هاي داخل حمام، حوض‌ها، سنگ ها و چاله حوض از سنگ مرمر صيقلي ساخته شده است. پوشش گنبدي شكل سربينه بر روي هشت ستون سنگي استوار شده است. دراطراف حوض سربينه كه با سنگ هاي مرمر فرش شده، چهار سنگاب به شكل كاسه و كشكول از سنگ مرمر بر پشت چهار شير كه آن ها نيز از مرمر ساخته شده‌اند، نصب شده است. ميان سنگاب‌ها نيز صندلي‌هاي سنگي قرار داده اند. سربينه توسط راهرويي به گرم خانه راه پيدا مي‌كند. گرم خانه داراي پوشش گنبدي است كه توسط ستون هاي سنگي نگه داري مي‌شود. در قسمت باختر گرمابه محوطه‌اي است كه استخر در آن واقع شده و سقف آن در زير خيابان مولوي قرار دارد. براي حمام زنانه در كوچكي جنب حمام مردانه تعبيه شده است. اين بخش كوچك تر بوده و فاقد ستون سنگي است. مصالح به كارگرفته شده در بنا سنگ، آجر، سنگ مرمر و ملاط ساروج است.
آب انبار سردار قزوين
اين بنا در محله راه ري و خيابان راه آهن واقع شده و از آثار دوره قاجاريه است كه به سال 1227 هجري قمري توسط دو برادر بنام‌هاي حسن خان و حسين خان سردار ساخته شده است. انبار آب اين بنا به ابعاد هر ضلع 16 ذرع و مساحت كلي 4096 ذرع ، گنجايش 6000 متر مكعب آب را دارد. اين انبار با گشت بزرگي پوشش يافته و بر تيزه و بالاي گنبد طوق با گنبد كوچك تري ساخته‌اند كه اين گنبد با كاشي فيروزه پوشش يافته است. اين بنا 48 پله دارد. آب انبار سردار فاقد نماسازي و تزيينات و كتيبه است و به نظر مي‌رسد كه نماسازي آن به دلايلي به اتمام نرسيده است. بناي مزبور در دوره اخير چندين بار تعمير و مرمت شده و به شماره 1337 به ثبت تاريخي رسيده است. حسن خان و حسين خان سردار، ‌آب انبار ديگري در كنار مجموعه مسجد و مدرسه سردار بنا كرده‌اند كه آن هم به آب انبار سردار معروف است. بناي اخير كوچك تر بوده و داراي 37 پله و چهار شير آب گيري است. ازاره پلكان‌هاي سنگي و نماي بنا با آجر و كاشي تزيين شده و داراي كتيبه است. مخزن بنا با چهار گنبد كم خيز نسبتا كوچك پوشش يافته و بر بالاي هر يك از گنبدها هواكش استوانه هاي شكل ساخته شده است. بناي آب انبار سردار كوچك هم زمان با مجموعه مسجد و مدرسه سردار (1231 هـ.ق) ساخته شده است.
آب انبار سردار كوچك قزوين
اين آب انبار رو به روي مسجد ـ مدرسه سردار قرار گرفته است و يكي از آب انبارهاي مهم قزوين به شمار مي‌رود. اين آب انبار راه پله‌اي 37 پله دارد و چهار شير در آن كار گذاشته‌اند. انبار آن سقفي مركب از چهار گنبد و چهار هواكش دارد. ازاره راه پله‌ها با سنگ و نماي بنا با آجر و كاشي تزيين يافته است. اين آب انبار با مسجد ـ مدرسه سردار، بر روي هم، مجموعه‌اي را تشكيل مي‌دهند و هم زمان نيز ساخته شده‌اند.
آب انبار جنب مسجد جامع كبير قزوين
اين آب انبار كهن ترين آب انبار موجود درقزوين بوده و در اواسط خيابان سپه قزوين، رو به روي جلو خان و سركوچه مسجد جامع كبير و در شمال مسجد جامع كبير قرار گرفته است. باني آن علي خان نامي از اميران بزرگ نظامي بوده كه در اواخر سده يازدهم آن را بنا كرده است. كتيبه اين آب انبار به خط نستعليق و در روي سنگ مرمر كنده شده است. اما در تعميرات بعدي بنا، سنگ‌هاي كتيبه آن پس و پيش كار گذاشته شده و برخي از سنگ‌هاي آن شكسته و از ميان رفته است. يكي از دو گوشوار طرفين سردر آب انبار از بين رفته است. مسقف راه شير به شكل طاق آهنگ با قوس تيزه دار ساخته شده و دو فضا با طاق چهار بخشي در ابتدا و انتها ي آن قرار دارد و سقف مشبكي در وسط كار تهويه را انجام مي دهد. مخزن آب گير كه گنجايش 1800 متر مكعب آب دارد, با شيوه دو تويزه آجري و سه گنبد پوشش يافته و پلكاني جداگانه براي لاي روبي دارد. قطر ديوارهاي چهار سوي مخزن به 40/2 متر مي رسد.
آب انبار حاج كاظم قزوين
اين بنا در انتهاي خيابان تبريز و محله مغلاوك قزوين واقع شده و بزرگ ترين و زيباترين آب انبار قزوين به شمار مي‌آيد كه حدود سال 1256 هجري ساخته شده است. بناي آب انبار حاج كاظم مشتمل بر سر درب بزرگ كاشي كاري شده، محوطه آب انبار با 4 پله سنگي و چهار هواكش كه اكنون تنها يكي از آنها بر جاي مانده است. بر بالاي درگاه ورودي آب انبار دو كتيبه مرمرين نصب شده كه بر آنها به شعر عباراتي به تاريخ 1256 نوشته‌اند. براساس محتواي اشعار، به نظر مي‌رسد آب انبار به هزينه حاج كاظم و بعد ا زمرگ وي توسط حاجي اسمعيل نامي ساخته شده و ثواب آن نثار روح حاج كاظم شده است. هم چنين در آخر كتيبه اصلي آمده : «به سركاري محمدرضا ـ كتيبه ميرزا كاظم قزويني ـ حجره استاد عابديني. اين بنا به شماره 933 به ثبت تاريخي رسيده است.
آب انبار حكيم قزوين
اين بنا در حاشيه خاوري خيابان شهدا و پشت بازارچه واقع شده است و در حدود 1242 هجري قمري توسط حاج ميرزا حكيم بنا شده است. اين آب انبار سي و شش پله و كتيبه‌اي به خط سفيد روي كاشي بنفش دارد. آب انبار حكيم به شماره 1336 به ثبت تاريخي رسيده است. سردرب زيباي اين آبگير كه داراي رسمي بندي است به راه شيري مي پيوندد كه در فضاي آغازين آن دو سكوي سنگي در دو سويش قرار دارد و كاربندي سقف آن به زيبايي اش افزوده است. طاق مخزن به صورت آهنگ و آجري است كه بيش از 900 متر مكعب آب را در خود جاي مي دهد.
آب انبار شيشه‌گر قزوين
اين آب انبار در محله درب كوشك قرار دارد و متصل به مسجد شيشه‌گر و مشرف به گورستان متروكي به همين نام است. باني آن حاجي حسن نامي است و تاريخ بناي آن 1254 هجري قمري مي‌باشد. اين آب انبار كتيبه‌اي از كاشي بنفش دارد كه اشعاري با خط نستعليق و به رنگ سفيد بر آن نوشته شده است.
آب انبار پنجه علي قزوين
اين آب انبار بزرگ و وسيع در محله خيابان قزوين قرار گرفته است و به مسجد و مدرسه پنجه علي متصل است. باني اين بنا، حاجي رمضان نامي بوده است و بنا، كتيبه منظومي به خط نستعليق دارد كه بر روي سنگ مرمر كنده شده است
آب انبار حاج كريم قزوين
اين آب انبار در محله درب كوشك قزوين و رو به روي حمام آقامجيد قرار گرفته است و در 1306 تعمير شده و كتيبه‌اي به خط نستعليق دارد كه بر روي كاشي نوشته شده است.
آب انبار حاجي بابا (خطيب) قزوين
آب انبار حاجي بابا در محله قملاق (ريگ زار) پشت بازارچه آمعصوم قرار گرفته است و شهرداري قزوين به مناسبت اين كه اين آب انبار در نزديكي خانه خاندان خطيب قرار دارد، آن را به نام آب انبار خطيب نام گذاري كرده است. كتيبه‌اي حاوي نام باني بنا در آب انبار نصب شده است.
آب انبار رزگره كوچه قزوين
آب انبار رزگره كوچه درخيابان امام خميني قرار دارد و در خاور اين آب انبار، مسجدي نيز قرار دارد كه باختر آن به تون حمام دو در متصل است. اين آب انبار كتيبه‌اي به خط نستعليق دارد كه به رنگ سفيد در زمينه بنفش نوشته شده است.
آب انبار حاج ملاآقا قزوين
اين آب انبار رو به روي مدرسه و مسجد حاج ملاآقاي قزوين قرارگرفته است . اين آب انبار كتيبه‌اي به خط نستعليق دارد كه بر روي سنگ مرمر كنده شده است.
آب انبار خان قزوين
آب انبار خان در جنب مدرسه‌اي، به همين نام، در خيابان امام قرار دارد. اين آبگير را ملاوردي خان در سال 1177 بنا كرده است. ولي چنين به نظر مي‌رسد خللي بدان راه يافته است كه عمر باني كفاف نداده تا به مرمت آن بپردازد. پس از 74 سال، يكي از نواده‌هاي باني كه به نام جد خود موسوم بوده است، به سال 1251 هجري قمري، نواقص اين آب انبار را رفع كرده است. اين آب انبار كتيبه‌اي از سنگ مرمر دارد كه اشعاري به خط نستعليق بر روي آن كنده شده است.
آب انبار لالو قزوين
اين آب انباردرخيابان سعدي، متصل به مدرسه حاجي سيد ابراهيم تنكابني و در رو به روي بازارچه آقا و مسجد مرحوم حاجي موسي بزاز قرار گرفته است. باني آن حاجي محمد نامي بوده و تاريخ پايان بنا 1224 هجري قمري است. قطعه‌اي از سنگ مرمر كه به شكل مربع مستطيل است و اشعاري بر روي آن كنده كاري شده، در قسمت درگاه آب انبار كار گذاشته شده است.
آب انبار زنانه بازار قزوين
اين آبگير توسط مرحوم حاج ملا عبدالوهاب از علماي بنام دوره قاجار قزوين در كنار مسجد سلطاني بنا شده و ورودي آن از مسگر بازار است . راه شير 43 پله اي آن پوششي از طاق آهنگ دارد و فاقد تزيينات است. مخزن كه گنجايش 2350متر مكعب آب را داراست به شكل مستطيل بوده و در وسط آن چهار ستون بزرگ, كار نگه داري سقف را كه از ده گنبد كوتاه تشكيل شده انجام مي دهند. پنج بادگير مرتفع و پلكاني باريك در مخزن براي لاي روبي كه به شبستان شمال باختري مسجد راه دارد؛ از ويژگي هاي اين آب انبار محسوب مي شوند

شهر قزوين در گذشته هشت دروازه داشت كه به نام هاي دروازه رشت، باغ شاه، درب كوشك، تبريز، تهران، شيخ آباد، امام زاده حسن و خندقبار معروف بودند. امروزه از آن ميان، تنها دو دروازه درب كوشك و تهران باقي مانده اند. دروازه درب كوشك كه در انتهاي خيابان آزادي قرار دارد، در دوره قاجاريه ساخته شده و در سال 1296 هجري قمري در دوره حكومت عضدالدوله، كاشي كاري شده است. دروازه قديم تهران كه در خيابان تهران قديم قرار دارد، از بناهاي دوره قاجاريه است كه در سال 1347 شمسي مرمت و كاشي كاري شده است.

قلعه الموت قزوين
قلعه الموت مهم ترين ومشهورترين قلعه شهرستان قزوين است كه در شمال خاوري آبادي گازرخان قزوين واقع شده است. اين قلعه با شكوه برسركوهي است كه اطراف آن را پرتگاه هاي بزرگ و بريدگي هاي عجيب فرا گرفته است. به گفته حمد الله مستوفي اين قلعه در سال 226 هجري قمري به دست حسن بن زيد الباقري بنا شده و درشب چهارشنبه ششم رجب سال 483 قمري به تصرف حسن صباح در آمده و اكنون آن را به نام قلعه الموت يا قلعه حسن مي نامند. قلعه الموت را كه مردم محل؛ قلعه حسن مي نامند ازدو قسمت تشكيل شده است. قسمت باختري كه داراي ارتفاع بيش تري است به نام جورقلا يعني قلعه بالا و پيلاقلا يعني قلعه بزرگ خوانده مي‌شود. قسمت خاوري آن را جيرقلا يعني قلعه پايين و پيارقلا يعني قلعه كوچك نامند. ديوار خاوري قلعه بالا با قلعه بزرگ كم تراز قسمت هاي ديگر صدمه ديده است. درازاي قلعه حدود 120 متر و پهناي آن بين 10 تا 35 متر متغير است. در جانب شمال باختري قلعه بالا دو اطاق در سنگ كوه كنده‌اند. بين دو قسمت قلعه يعني قلعه بالا و پايين ميداني قراردارد كه ديواري در يك سوي آن قرار دارد كه محوطه قلعه را به دو قسمت تقسيم مي‌نموده است. در حال حاضر درميان ميدان آثار فراواني به صورت توده‌هاي سنگ وخاك مشاهده مي‌شود كه بي‌شك باقي مانده بناها و ساختمان هاي فراواني است كه دراين محل وجود داشته و ويران شده است. يكي از شگفتي هاي قلعه حسن يا الموت، سيستم پيچيده آب رساني با تنبوشه هايي به قطر 10سانتي متر است كه از چشمه «كلدر» آب را به دژ رسانده و درحوض هاي سنگي ذخيره مي كرده اند. درجنوب باختري اين قسمت از قلعه, درميان شيب بسيار تندي كه به پرتگاه هاي عميق مي رسد؛ حوضي در دل سنگ به ابعاد تقريبي5×8 متر كنده اند كه هيچ گاه ازآب خالي نشده است.اين قلعه؛ بسيارمورد توجه گروه هاي گردشگري است و هرساله مورد بازديد گروه هاي گردشگري ايراني و خارجي زيادي قرار مي گيرد.
قلعه شميران قزوين
اين قلعه در كنار درياچه سپيد رود بر بالاي تپه اي مرتفع و سنگي كه رود قزل اوزن از جنوب آن مي گذرد, قرار دارد . پيشينه بناي آن را به دوران پيش از اسلام نسبت مي دهند و در طول سال هاي سده چهارم هجري تخت گاه كنگريان بوده است. دژ شميران نزديك به دو قرن جزو قلعه هاي اسماعيليان بوده و پس از هجوم هلاكو تا پايان دوره صفوي نيز دركشمكش هاي سياسي اهميت زيادي داشته است. طرح كلي بناي قلعه به شكل مستطيل و ارتفاع برج ها و ديوار نزديك به پانزده متر است كه تمامي آن را با كمك سنگ هاي لاشه و ملاط گچ به ضخامت هشت پا ساخته اند و در فاصله هاي يك متري كلافي چوبي در دل ديوار به كار برده اند كه علاوه بر استحكام و همبستگي اجزا ، نظمي منطقي به بنا بخشيده و از دور به صورت يك رج سنگ خود نمايي مي كند. در ديوار شمالي قلعه دو برج شكوهمند وجود دارد كه در قسمت بالا دارا ي پنجره هاي بلند مستطيل شكلي با قوس تيزه دارهستند كه بيش تر براي نگهباني پايين قلعه از آن ها استفاده مي شده است . طرزساختمان ديواره غربي قلعه با جانب شرقي تفاوت دارد و به جاي برج هاي مدور، ديواري صاف بر آورده اند كه نماي خارجي ساختمان هاي اين بخش قلعه به شمارمي رود و به تمامي از ملاط گچ پوشش يافته و به خوبي حفظ شده است . قسمت جنوبي دژ نيز ديواري صاف دارد كه به خاطر رود قزل اوزن از امنيت بيش تري برخوردار بوده و نيازي به استحكامات دفاعي بيش تر احساس نمي شده است .
قلعه لمبسر قزوين
بزرگ ترين و مستحكم ترين قلعه اسماعيليان در ايران درسه كيلو متري شمال خاوري رازميان – مركز بخش رودبار شهرستان- قرار دارد كه دره هاي عميق نينه رود و لمّه در دسترسي به آن را از شرق و غرب غيرممكن ساخته اند و تنها از دو دروازه شمالي و جنوبي مي توان به دژ وارد شد. شيب كوه كه از شمال به جنوب كشيده شده و اختلاف دو سطح آن به 150 متر مي رسد, حدود 480 متر درازا دارد و پهناي قلعه بيش از 190 متر است. تاريخ بناي اصلي قلعه را به پيش از اسلام نسبت مي دهند و پس از تصرف آن در شب چهارشنبه بيستم ذي القعده سال 489 هجري توسط كيا بزرگ اميد بازسازي شده و توسعه يافته است. ديواره هاي عظيم دولايه با ارتفاعي بيش از ده متر از سنگ هاي بسيار بزرگ، ساختمان اصلي در بخش شمالي دژ با ديوارهايي به قــطر يك متر و بيست سانتي متر از سنگ تراشيده، مخازن عظيم و شگفت آور آب و غلاّت در جنوب و جنوب خاوري قلعه، چند برج و سيستم آبرساني در اين قلعه وجود دارد كه هر بيننده اي را به حيرت وا مي دارد.
برج هاي دو گانه شميران قزوين
دو برج آرامگاهي سنگي كه از معماري همانندي برخوردارند در غرب قلعه تاريخي شميران بنا شده اند كه آرامگاه كوچك و بزرگ و قلعه ساسان ناميده مي شوند . برج كوچك به قلعه نزديك تر است و بر روي تپه منفرد كم ارتفاعي قرار دارد . طول اضلاع هشت گانه اين برج از بيرون 20/3 و از داخل 90/1 متر است كه تا زير سقف ، تمامي با سنگ لاشه و قلوه ساخته شده و نماي خارجي آن را با ملاط گچ پوشانده اند . داخل هريك از اضلاع كه در ميان دو ستون مدور قرار گرفته در جهت طولي به دو قسمت تقسيم شده است كه در بخش بالا, قابي به وجود آمده و داخل آن با آجر دو طرح به شكل برگ گشنيز يا طاق نماي شكنجي ايجاد شده كه در عين سادگي لطافت خاصي دارد. كاربندي زير گنبد – كه اكنون فرو ريخته – آجري است و با يك رشته تزيينات جالب گچ بري با نقش گل و بوته تركيب شده است . آرامگاه بزرگ ( قلعه ساسان ) نيز برجي هشت ضلعي است كه در قسمت دورتا دور پايين آن ديواري به ارتفاع دو متر بنا شده كه بر روي پايه مزبور ، ستون هاي استوار سنگي بر آورده اند كه تا ارتفاع يك متر به شكل چهار بر و از آن به بعد تا زير گنبد به شكل مدور ادامه يافته اند . اين برج داراي پنجره اي در جانب خاوري و يك ورودي با سردري رفيع و با شكوه در سمت جنوب است . هر ضلع برج از خارج 50/6 و از داخل 25/4 متراست. در كنج ميان دو ضلع و در داخل يكي از ستون ها پله پيچي به عرض 80 سانتي متر جا سازي شده كه به بام برج راه مي يافته است . احتمال داده مي شود گنبد اين برج ، دو پوش و به صورت هرمي بوده و جزو نخستين بناها به اين شيوه است . در بناي برج هاي دو گانه سنگي تارم ، شيوه معماري ساساني از طرز پي بندي و ديوار سازي استوارشان به نحو چشم گيري مشاهده مي شود .
برج باراجين قزوين
در فاصله 12 كيلومتري از شمال قزوين، محل خوش منظره و خوش آب و هوايي قرار دارد كه به علت ارتفاع زياد، هواي آن از هواي قزوين خنك‌تر است. در اين محل، ‌برروي ارتفاعات جانب چپ، رودخانه عريضي به نام ارنزك جريان دارد. برج بلندي نيز از دور بر فراز اين بلندى خودنمايي مي‌كند؛ چنان كه از مسافتي بسيار دور از ميان دشت‌ها و صحراهاي اطراف قزوين مي‌توان آن را ديد. بلندي مزبور بر تمام محيط اطراف مسلط است و از فراز آن مي‌توان شهر قزوين را به خوبي مشاهده كرد. در مجموع بناي برج بارجين از نظر تناسب، اثري جالب توجه است و چنان مي‌نمايد كه از پايين به بالا، رفته رفته از قطر بنا كاسته مي‌شود. اين برج را مي‌توان از آثار قرن 4 يا 5 هجري قمري به شمار آورد
قلعه شير كوه قزوين
قلعه شيركوه كه بيدلان نيز خوانده مي شود در نزديكي روستاي باغدشت و بر فراز قله اي كه 1851 متر از سطح دريا ارتفاع دارد, واقع شده است . بايد اين دژ را از استراتژيك ترين قلاع دفاعي اسماعيليان برشمرد؛ چون در محل تقاطع طالقان رود و الموت رود قرار گرفته و به خاطر تسلطش بر سراسر منطقه، گلوگاه مهمي براي رويارويي با مهاجماني است كه به دره گام مي گذاشتند. راه دست رسي به دژ بيدلان دشوار است و به دره هايي با عمق بيش از 600 متر منتهي مي شود كه با ديواره هاي بلند وبرج هاي مستحكم تسخيرناپذير به نظر مي آيد. وجود هشت مخزن بزرگ آب كه با پهناي تقريبي 75/1 و درازاي 6 تا 16 متري در دل سنگ كنده شده اند؛ از عزم جدي قلعه نشينان براي پايداري در محاصره هاي طولاني حكايت دارد . ويژگي منحصر به فرد دژ شير كوه, قلعه اي ايذايي است كه در 5/3 كيلومتري غرب آن قرار دارد و برجك ناميده مي شود و براي اشراف كامل به عبور كنندگان از تنگه طالقان ساخته شده است كه با تعبيه دريچه اي در پايين آن بر سر مهاجمان سنگ و نفت شعله ور فرو مي ريخته اند.
كافر گنبدقزوين
اين گنبد در روستاي نياق، در 16 كيلومتري قزوين و در نزديكي امام زاده سلطان ويس قرار دارد. اين بنا، نمايي هشت ضلعي دارد كه درازاي هر ضلع آن از خارج 80/2 متر است. در زاويه هر دو ضلع، برجستگي‌اي وجود دارد كه به صورت دور قاب هر ضلع درآمده است. قسمت ازاره بنا از سنگ و بقيه آن با آجر ساخته شده است . نماي خارجي بنا هيچ گونه تزييني ندارد و تنها در قسمت بالا، يك رج آجركاري كه در امتداد جرزهاي نبش با برجستگي كم تري بالا رفته، شكل يك قوس و طاق نماي تزييني را به وجود آورده است. در وسط سه ضلع از هشت ضلع بنا، سه درب ورودي تعبيه شده كه در بالاي دو درب شمالي و غربي، قوسي تيزه دار و در اطراف آن ها، قاب مستطيل شكلي قرار گرفته است. در حال حاضر, درب خاوري با لاشه سنگ مسدود شده است. محوطه‌اي كه بنا بر روي آن ساخته شده، صفه‌اي است كه در دوران آباداني وسعت بيش‌تري داشته است. احتمال دارد سردابي نيز در زير بنا وجود داشته باشد. اين بنا با توجه به شيوه معماري آن، ممكن است آرامگاهي مربوط به قرن ششم يا هفتم هجري بوده باشد.
ميمون قلعه قزوين
درجنوب شهر قزوين قلعه اي در دو طبقه با دهليزهاي عمود بر هم و اتاق هاي جانبي وجود دارد كه گنبد ميانيش فرو ريخته و بقايايي از هشت برج آن باقي است . عده اي آن را مهمان قلعه خوانده و گروهي به ميمون بن عون كاتب – سردار موسي الهادي عباسي – در قرن دوم نسبت مي دهند . اين قلعه بنايي است مربع شكل به ابعاد تقريبي 70*70 متر كه از خشت هاي 30*30 سانتيمتر با ملاط شفته, ساخته شده است . طبقه زيرين ميمون قلعه از خاورتپه با سه تونل به باختر تپه منتهي مي شود و يك تونل شمالي – جنوبي اين تونل ها را به هم متصل مي سازد . برخي از سفالينه هاي به دست آمده در قلعه نشان از كاربرد آن تا دوره آل بويه دارد
برج سنگي با كتيبه كوفي قزوين
بر روي تپه اي كه در جانب شمال خاوري قلعه ساسان – از دهستان طارم قرار دارد ، برج سنگي ويرانه اي كه با سنگ لاشه و ملاط گچ ساخته شده است، ديده مي شود. با گذشت زمان، اين برج آسيب‌هاي فراواني ديده است. درسال 962 اين برج توسط يكي از باستان شناسان خارجي به نام «ويلي» مورد مطالعه قرارگرفته است. در اين بررسي، كتيبه اي به خط كوفي تزييني در قسمت زير سقف آن مشاهده شده كه فقط دو كلمه آن باقي مانده و بقيه آن فرو ريخته است. خط كوفي اين كتيبه، از نظر زيبايي و ارزش هاي هنري، از زيباترين نمونه هاي خط كوفي تزييني به شمار مي رود.
برج ناقوس قزوين
بناي اين برج به صورت چند ضلعي نامنظم و از تركيب دايره و مربع ساخته شده است. سطح بيروني بنا را ستون هاي چسبيده به ديوار با سرستون هاي گلداني شكل و آجركاري برجسته و پنجره‌هاي دو سويه چوبي با سقف قوسي شكل تزيين نموده است. برج به صورت دو طبقه ساخته شده و به صورت يك چهار طاقي با دو ستون برآمده و سه ستون ساده است كه بر روي آن يك بناي هشت ضلعي با سقف گنبدي قرار گرفته كه اين سقف گنبدي كاشي‌كاري شده است. تزيين داخلي بنا تركيبي ازطاق و قوس و طاقچه تعبيه شده در ديوارها، طاق نما و گچ‌بري است.
پله گنبد قزوين
پله گنبد كه در 37 كيلومتري جاده قزوين ـ رشت و بر فرازيك رشته بلندى قرار گرفته است، بنايي مدوراست كه به جز گنبد آن، به تمامي از سنگ لاشه و با دقتي در خور ستايش ساخته شده است. بر روي نماي خارجي بنا، پنج برجستگي به صورت ستون‌هاي مدور تعبيه كرده‌اند. ورودي بنا، در خاور آن و در ميان يك جلوخان مستطيل شكل جاي دارد. پوشش زيرين بنا به صورت يك گنبد آجري مخروطي شكل در ميان ديوار‌هاي جانبي برج ديده مي شود. محيط پايه برج كمي بيش‌تر از محيط قسمت بالاي آن است. قطر ديوار برج به نسبت زياد و نزديك به يك متر است. از وضع كلي بنا چنين بر‌مي‌آيد كه گنبد آجري، ‌بعدها بر روي بدنه سنگي ساخته شده است. درميان اهالي رواج دارد كه اين بنا، آرامگاه پهلواني بوده است. در خصوص تاريخ ساخت بنا و شخصيت مدفون در آن، مدارك يا اطلاعاتي موجود نيست.
ايوان سنگي نياق (قلعه نياق) قزوين
درباختر آبادي نياق درشهرستان قزوين؛ كوه سنگي يك پارچه و كم ارتفاعي وجود دارد كه آثارطبيعي و مصنوعي باقي مانده بر فراز آن را «ايوان نياق»، «ديوايوان» و «طاق محمد حنيفه» نام نهاده اند. گفته مي شود كه وجه تسميه اين منطقه به علت استقرار9 ياغي دراين منطقه بوده كه نه ياغ و به مرور زمان به نياق تبديل شده است. درزيرديواره نسبتا بلند كوه, نيم طاق طبيعي زيبايي از سنگ به ارتفاع تقريبي ده متر به وجود آمده و سطح سنگي گسترده اي وجود دارد كه به روستاي نياق و چشم اندازهاي مجاور آن مشرف است. اين ايوان سنگي يك تكه و صدفي شكل, يكي از نماهاي بسيار زيباي منطقه است كه قلعه نياق نيز ناميده مي شود. در قسمت جنوب باختري اين صفه، حوضي سنگي به درازاي 8 و پهناي 5/2 متر كنده شده كه با هفت پله از سنگ تراشيده به عمق آبگير مي رسد و همواره داراي آب است. بر بالاي ايوان؛ قلعه اي وجود داشته كه آثار قابل ملاحظه اي از آن باقي نمانده و تنها مخازن ذخيره غله و حبوبات آن يادآورگذشته پرشكوه قلعه و ايوان نياق است.

آرامگاه حمد الله مستوفي قزوين
مقبره حمد الله مستوفي نويسنده و تاريخ نگار معروف سده هشتم ( تولد 680- وفات حدود 750) و مؤلف تاريخ گزيده ، نزهه القلوب و ظفر نامه از بناهاي دوره ايلخاني است. مزار وي در محله ملك آباد قزوين، درسردابي واقع شده كه برروي آن بنايي به شكل مربع ساخته اند كه پيش از گنبد به هشت ضلعي تبديل شده و دور تا دور آن مقرنس كاري است. گنبد فيروزه اي مخروطي آن و كتيبه اي كه به خط ثلث به معرفي پدران و آثار مستوفي پرداخته, اين بقعه را از ساير آثار تاريخي شهر ممتاز كرده است .
آرامگاه خليل بن غازي (ملا خليلا) قزوين
اين آرامگاه در يكي از كوچه‌هاي ميدان محله آخوند قرار دارد و به مولا خليلا «طيب الله تربته» ـ متوفاي سال 1089 هجري قمري ـ منسوب است. آرامگاه دربي بزرگ و حياطي نه چندان بزرگ با ديوار آجري دارد. در انتهاي جنوبي حياط، چند مزار ديده مي‌شود كه يكي از آرامگاه مرحوم مولا خليلا و سه قبر ديگر، از آن فرزندان آن مرحوم به نام‌هاي سلمان، احمد و ابوذر است. اين محوطه در سابق ‌مدرسه و جايگاه تدريس مرحوم مولا خليلا بوده است.
آرامگاه امام احمدغزالي قزوين
اين آرامگاه در كوچه امام زاده اسماعيل و نزديك خيابان پيغمبريه قزوين قرار دارد و عده‌اي از مردم قزوين اين‌ آرامگاه را آرامگاه احمد غزالي ـ برادر محمد غزالي ـ مي‌دانند كه در قزوين زندگي مي‌كرده و بين سال هاي 504 تا 527 هجري قمري درگذشته است. به دنبال سياست هاي شاه عباس اول در سخت گيري عليه عرفا و فلاسفه و تخريب مرقد وي, گروهي از مريدان بقاياي جسد اورا به محل فعلي در كوچه امام زاده اسماعيل منتقل كرده و آرامگاه جديدي ساختند. اين بنا پس از فراز و فرود ها ي بسيار و تخريب مجدد در زمان محمد شاه قاجارهم اكنون به نام مسجد احمديه شناخته شده كه توسط مجد الاسلام قزويني به سال 1328 هجري بنا شده است. دركنار مقبره غزالي ، آرامگاه ديگري متعلق به سلطان سيد محمد ولي مورخ ذيقعده 1035 هجري قرار دارد .
آرامگاه رييس المجاهدين قزوين
اين آرامگاه در بيرون شهر قزوين و كنار جاده قديم ـ كرج قرار گرفته است. بناي آرامگاه كه نقشه مستطيلي دارد، در دو طبقه ساخته شده است و درازاي آن 15 و پهناي آن 60/12 متر است. طبقه زيرين، شامل سرداب و آب انبار است كه با آجر و سنگ ساخته شده است و راه ورود به آن، پلكاني است كه در جهت جنوبي بنا و زير دو پنجره اتاق‌هاي طبقه اول قرار دارد. سنگ مزار شكسته است؛ ولي بر روي آن تاريخ 1333 هجري قمري حك شده و نام تراشنده آن «ميرزا عبدالله» هنوز بر روي آن خوانده مي‌شود. سنگ قبري متعلق به همسر رييس المجاهدين كه «آسيه» نام داشته، در ديوار شمالي اطاق آرامگاه نصب شده است. شخصيت مدفون در اين آرامگاه ميرزا حسن رييس المجاهدين، فرزند ميرزا مسعود شيخ الاسلام قزويني است. او از مجاهدان دوره مشروطيت در قزوين است كه در فتح تهران با سپاه آزادي خواهان كه از گيلان حركت كرده بود، همكاري داشت و پس از فتح قزوين، سران مستبد اين شهر را از ميان برداشت.
گورستان حسن آباد قزوين
در گورستان قديمي دامنه شاه كوه و روستاي حسن آباد كه در كنار شاهرود واقع شده سه بناي سنگي وجود دارد كه به دوران پيش از اسلام منسوب است. روستاي حسن آباد در جانب راست مسير رودخانه شاهرود، و به فاصله يك كيلومتري از آن قرار گرفته است. گورستان اين روستا بر بالاي تپه بلندى مشرف به جاده واقع شده است. بر روي تپه مزبور بناي سنگي هرمي شكلي خودنمايي مي كند كه قسمت پايين آن عبارت از مكعب مستطيلي به درازاي 80/5 و پهناي 50/4 متر است. ارتفاع اين مكعب از سطح زمين ، در هر طرف ، با توجه به شيب زمين، ميان 10/1 و 60/1 متر متغيراست. بر روي پايه بنا، گنبد مخروطي شكل نامنظمي به شيوه بسيار ابتدايي با ارتفاع تقريبي 4 متربنا شده است. طرز بر پا داشتن گنبد چنين است كه از روي لبه داخلي پايه بنا، چهار ديوار برپا شده كه به تدريج به طرف داخل مايل شده اند و در بالا به هم پيوسته اند. ضخامت ديواره گنبد به 30 سانتي متر مي رسد.مصالحي كه بناي مزبور را با آن ها ساخته اند، عبارتند از: سنگ قلوه و سنگ لاشه و ملاط. ابعاد سنگ هايي كه در ساختمان پايه بنا به كار برده شده اند، بزرگ تر از سنگ هاي به كار رفته در گنبد بنا است. در جانب جنوب خاوري بنا، در ورودي بقعه به صورت قوس شكسته پيكاني شكل تعبيه شده است. بالاي قوس درب ورودي نيز پنجره چهار گوش كوچكي به عنوان نورگير قرار دارد. در حال حاضر، براثر فعاليت غيرمجاز جويندگان گنج كه داخل بقعه را در جست و جوي گنج كنده و آن را گود ساخته‌اند، به طور كلي وضع آن به هم ريخته است. با توجه به نوع مصالح و شكل پوشش بنا، مي توان اين اثر را مربوط به دوره ساساني يا آل بويه دانست.
مقبره شهيد ثالث قزوين
مزار فقيه اصولي و مجتهد پر آوازه قرن سيزدهم ، مرحوم ملا محمد تقي برغاني معروف به شهيد ثالث كه در سال 1263 هجري قمري در محراب عبادت به دست پيروان فرقه بابيه به شهادت رسيد در اين مكان قرار دارد . بناي مسجد مقبره را به دوران آق قويونلوها نسبت مي دهند ، ولي ايوان مجاور قاجاري است . سنگ قبر شهيد ثالث شاه كاري از خوشنويسي ، نقاشي و حكاكي هنرمندان به ويژه ملك محمد قزويني محسوب مي شود .
آرامگاه صدر جهان (امام زاده اباذر) قزوين
اين آرامگاه كه مورد احترام مردم قزوين است،‌ درارتفاعات شمال خاوري قزوين و در ناحيه كوهستاني خوش آب و هوا و بسيار زيبايي قرار گرفته است. با توجه به هواي خنك اين ناحيه كوهستاني، در سراسر تابستان گروهي از مردم براي زيارت و استراحت چند روزه به آن مسافرت مي‌كنند. درباره نسب اين امام زاده گفته مي‌شود كه او فرزند امام جعفر صادق (ع)است. درسمت راست درب ورودي، پنجره سنگي بسيار جالبي ديده مي‌شود كه به صورت مشبك و با طرح‌هاي ستاره‌اي و شش ضلعي طراحي شده است. در بالاي پنجره مزبور، ‌كتيبه‌اي به تاريخ 1220 هجري قمري وجود دارد. هم چنين در بالاي درب ورودي رواق بنا، كتيبه‌اي به خط كوفي زيبا قرار دارد ‌كه تاريخ 693 هجري قمري را نشان مي‌دهد. گنبد خارجي بنا ازدو بخش گردني و كاسه گنبد تشكيل يافته است. كاشي كاري گنبد به هنگام تعميرات بنا در سال 1343 هجري شمسي انجام شده است. درروي گردني گنبد و بر زمينه لاجوردي، كتيبه‌اي به خط سفيد نوشته شده است و سطح گنبد نيز با كاشي‌هاي دوره قاجار با نقش‌هاي هندسي پوشيده شده است.
آرامگاه مير ابراهيم بن معصوم قزوين
اين آرامگاه در گورستان عتيق، ‌در سمت جنوبي آرامگاه شاه زاده حسين و خارج از صحن آن قرار دارد. بقعه نقشه مربع دارد و با آجر ساعته شده و طاق آن نيز آجري است. چند تن از عالمان و بزرگان نيز در اين آرامگاه مدفون‌اند. بالاي سر درب آرامگاه كتيبه‌اي به خط نستعليق زيبا از سنگ مرمر كار گذاشته شده است.
آرامگاه پير سفيد (مزار پير سفيد) قزوين
آرامگاه پير سفيد كه به «مزار پير سفيد»‌ نيز معروف است، در محله پنبه ريسه، در ميان ميدان گاه و حمام ميرزا كريم، قرار دارد. نام صاحب آرامگاه معلوم نيست و به احتمال قوي آرامگاه به يكي از بزرگان صوفيه تعلق دارد و شايد آرامگاه «شيخ جمال الدين رشيق القطني» باشد كه يكي از دوازده تن مريدان «شيخ نجم الدين كبري» ‌و ساكن محله پنبه ريسه بوده كه در سال 650 هجري قمري درگذشته است. آرامگاه مزبور، چهار تاقي سقف داري است كه با آجر ساخته شده است و در وسط آن قبري با معجر چوبي قرار دارد. ظاهراً سنگي هم بر روي مزار بوده است كه برداشته شده و محل آن گود مانده است. در پايين پاي قبر، قطعه سنگي به شكل قلب هست كه در زمين فرو رفته و در حاشيه آن نوشته‌اي به خط نسخ ديده مي‌شود كه با گذشت زمان، فرسوده شده است و خوانده نمي‌شود.

مجموعه‌ بازار قزوين
مجموعه بازار قزوين با معماري جالب و قديمي خود، يكي از مكان‌هاي ديدني شهر قزوين است كه در حال حاضر، ‌از آن چند اثر كوچك قديمي به جاي مانده است. در دوره صفويه، بازارها وسعت يافته‌اند و هر بازار به صنفي خاص اختصاص داشته است. در گذر هر يك از اين بازارها مسجد ، حمام ،‌ سراها ، تيمچه‌ها و قيصريه‌اي وجود داشته است كه از آن ميان ،‌ تيمچه‌ها مركز تجارت و قيصريه محل صنعت گران بوده است. قيصريه قزوين با تاق‌هاي آجري و ارتفاع بسيار زياد ،‌ از بخش‌هايي از بازار قزوين است كه به جاي مانده است . اين بازار داراي چهار درب است كه درب شمالي به تيمچه سرباز؛ درب جنوبي به تيمچه سرپوشيده، درب خاوري به سراي وزير و درب باختري به چهار سوق كوچكي متصل مي‌شود. بازارچه سعسدالسلطنه نيز كه از خيابان امام خميني قزوين تا ديوار شمالي مسجد نبي (ص) كشيده شده است. از باقي مانده‌هاي آثار قديمي بازار قزوين است و هشتي بسيار زيبايي دار دكه به سراي سعدالسلطنه متصل مي‌ شود.
بازار قزوين
مجموعه تاريخي بازار قزوين و بناهاي مرتبط به آن، در مركز بافت قديمي شهر و در مجاورت خيابان امام خميني قرار گرفته و از مجموعه‌هاي با ارزش معماري اسلامي ايران به شمار مي‌آيد. به جهت اهميت شهر قزوين در دوره‌هاي مختلف تاريخي، بازار قزوين نيز از سابقه زيادي برخوردار است، اما بناهاي بر جاي مانده معرف آثاري از دوره صفويه به بعد و به ويژه دوره قاجاريه است. دراوايل دوره صفويه كه قزوين به عنوان پايتخت كشور انتخاب شد، از طرف شاهان صفوي به ويژه شاه تهماسب اول اقدامات عمراني زيادي در قزوين صورت گرفت كه از جمله آن ها مجموعه بازار به همراه سراها ، تيمچه‌ها ، بازارچه‌ها و ... بود. در دوره قاجار نيز هر چند قزوين ديگر پايتخت نبود اما مجموعه بازار گسترش يافت و تعدادي از بناهاي قديمي بازسازي شد و بناهاي جديدي نيز به اين مجموعه اضافه شد. مجموعه بازار تاريخي قزوين در دوره اخير صدماتي متحمل شده و بخش‌هايي از آن تخريب شده است، با اين حال بناهاي حاضر، مشتمل بر شاخه‌هاي اصلي و فرعي بازار ، بازارچه‌ها ، قيصريه ، (كه در خيابان كشي تخريب شده است) سراها و تيمچه‌ها، تا حدود زيادي اصالت تاريخي و نقش اقتصادي و اجتماعي خود را حفظ كرده است .
سراي سعديه (سراي سعدالسلطنه) قزوين
سراي سعديه كه در خيابان امام خميني قرار دارد ، يكي از وسيع‌ترين و كامل‌ترين سراهاي قزوين استس و توسط سعدالسلطنه ، فرماندار قزوين در دوره قاجار، ‌بنا شده است. سراي سعديه ساختماني است يك طبقه با حياطي بسيار بزرگ كه دراطراف آن حجره‌هايي ساخته‌اند. تاق‌هاي حجره‌ها يزدي بندي شده است. در اين سرا از شمال آن است و به خيابان امام خميني باز مي‌شود. هشتي بنا كه پس از در ورودي قرار دارد، با آجر و كاشي تزيين شده و سقف يزدي بندي شده, دارد. در ضلع‌هاي خاوري ، باختري و جنوبي حياط اصلي نيز حياط‌هاي كوچك‌تري وجود دارد كه در اطراف آن‌ها نيز حجره‌هايي ساخته شده است.
تيمچه سربازقزوين
بناي دو طبقه تيمچه سرباز در شمال قيصريه قرار دارد. درب ورودي اين تيمچه داراي قوس كلي است. لچكي‌هاي طاق نماي حجره‌هاي آن با كاشي‌هاي زرد و صورتي كه نمايش گر صحنه‌هاي شكار، گل و بوته و پرندگان‌اند، تزيين شده است. درب ها نيز داراي ارسي‌هاي چوبي بسيار زيبايي هستند.
سراي حاجي رضاقزوين
سراي حاجي رضا بنايي بسيار عالي و وسيع است كه حياطي بزرگ دارد . بناي دو طبقه آن در دو اشكوب ساخته شده و به وسيله تاق‌هاي زيبايي به صورت يك تيمچه درآمده است. در گذشته، اين سرا محل داد و ستد بازرگانان تبريزي و قفقازي بود و از سراهاي قابل توجه به شمار مي‌رفت. ولي اكنون به حال نيمه متروك درآمده است. درشمال اين سرا، محوطه شترخان و جايگاه بارانداز جاي گرفته كه درب آن به بازارچه وزير باز مي‌شود . اين محوطه، درب كوچكي هم از درون سرا دارد. اكنون از حجره‌هاي اين سرا به عنوان انبار استفاده مي‌شود.
سراي ضراب خانه قزوين
سراي ضراب خانه كه بنايي دو طبقه است و گويا محل ضرب سكه بوده است، پيش از جنگ جهاني اول،‌ مركز فعاليت تجاري بوده و در حال حاضر رونق چنداني ندارد.اين سرا درميان بازار قزوين و نزديك به چهار سوق بزرگ قرار دارد و در خاوري آن به بازار بزازها گشوده مي‌شود. درب جنوبي سرا به طرف بازار و نزديك به حمام جلودار قرار گرفته است.
سراي وزير قزوين
سراي وزير كه در محوطه بازارچه وزير ـ رو به روي قيصريه ـ قرار گرفته است، بنايي دو طبقه است. طبقه پايين سرا حياطي وسيع دارد. در چهار جانب آن حجره‌هايي قرار دارند كه لچكي‌هاي طاق نماي آن‌ها با آجربندي تزيين شده است. براي ورود به طبقه بالا، در هر طرف ، دو راه پله وجود دارد. حجره‌هاي طبقه بالا درهاي چوبي بسيار زيبايي دارند. از ويژگي‌هاي خاص اين سرا، لچكي‌هاي طبقه بالاي آن است كه با كاشي‌هاي بسيار زيبايي به رنگ‌هاي سبز، زرد،‌ لاجوردي و آبي با نقش‌هاي زيبايي مانند شكارگاه، خورشيد، پرندگان و گل و بوته تزيين شده است.
سراي شاهرودي قزوين
سراي شاهرودي در باختر رودخانه شهر قزوين قرار دارد و آن چه باعث شهرت و اهميت اين سرا شده است، نقش اين سرا به عنوان پناه گاه مشروطه خواهان در زمان جنبش مشروطيت است. اين سرا زماني حياط بيروني خانه مرحوم «حاج محمد حسن شاهرودي» بود كه او آن را به سرايي تبديل كرد. «حاج محمدحسن بادكوبه‌اي» تاجرباشي رو سكه سمت شهبندري دولت عثماني را بر عهده داشت به واسطه خويشاوندي با «حاج محمدحسين شاهرودي» ، يكي از حجره‌هاي اين سرا را محل كار خود قرار داد و اين هنگامي بود كه مليون ايران عليه محمد علي ميرزاي قاجار قيام كردند. در سال 1327 هجري قمري ، گروهي از ميهن دوستان و مشروطه خواهان قزوين از بيم سواران قراچه داغي و سربازان سيلاخوري و فرماندار وقت به شهبندري (يعني همين سرا) پناهنده شدند و آن را پناهگاه خود قرار دادند. اكنون بخشي از اين سرا به خيابان مولوي افتاده و بقيه آن به صورت پاساژي درآمده كه محل بار فروشي است.
سراي رضوي قزوين
سراي رضوي از آثار دوره قاجار است و برخي نيز اعتقاد دارند كه اين بنا از آثار دوره صفويه مي‌باشد. اين بنا كه در جنوب قيصريه واقع شده است، بنايي دو طبقه است كه سه در ورودي دارد. يكي از اين درها به بازارچه وزير، ديگري به قيصريه، و سومي به بازار بزازها گشوده مي‌شود. در همه حجره‌هاي اين سرا فعاليت بازرگاني انجام مي‌شود.
تيمچه درويش مهدي قزوين
تيمچه درويش مهدي در ميان چهار سوق بزرگ و حمام جلودار، و در برابر در جنوبي سراي ضراب خانه واقع شده است. اين تيمچه قبلاً جايگاه شاهين سازها بود، ولي در حال حاضر بار فروشي است.
تيمچه رضوي قزوين
اين تيمچه به سرمايه «حاج سيد ابوالقاسم رضوي اصفهاني» ساخته شده است. اين شخص تجارت خانه خود را كه درسراي سعادت بازار قزوين بود، به اين جا انتقال داده بود و فقط از اين تيمچه استفاده مي‌كرد. اكنون اين تيمچه در دست بازماندگان اوست و به چوب فروشي تبديل شده است.
سراي گلشن قزوين
سراي گلشن كه در دوره قاجار ساخته شده است، در شمال خيابان اصلي قزوين قرار دارد و بنايي دو طبقه است. اكنون تعدادي از بازرگانان در اين سرا به داد و ستد مشغول‌اند. طبقه فوقاني آن براي مدتي محل شعبه بانك استقراضي روس بود و بانك ملي ايران نيز مدتي آن را در اجاره داشت .
تيمچه حاج سيد كاظم قزوين
تيمچه حاج سيد كاظم در ميان بازار و رو به روي راسته سراج‌ها قرار دارد كه تعدادي از بازرگانان از جمله خود «حاج سيد كاظم چرم فروش» در آن تجارت مي‌كرده‌اند و هم اكنون، اين تيمچه مركز چرم فروشي و بار فروشي است.
تيمچه حاج محمد تقي قزوين
تيمچه حاج محمد تقي در بازار آهنگرها واقع شده است و در حال حاضر بارفروشي است.

از آثارموجود درتپه هاي باستاني شهرستان بويين زهرا؛ پيشينه اي حدود 9000 سال براي اين منطقه برآورد مي شود كه از قديمي ترين مناطق ايران و جهان به شمار مي آيد. بويين زهرا درفاصله پنجاه كيلومتري شهر قزوين قرار گرفته است. شغل اصلي مردم بويين زهرا كشاورزي است و به طور كلي آب و هواي آن معتدل خشك است. هواي مركز شهرستان، تابستان ها گرم و خشك و زمستان ها سرد است. در زلزله سال 1341 بسياري از آثار باستاني بويين زهرا فرو ريخت. از آثار باقي مانده اين منطقه مي توان به كاروان سرا هاي دوره صفويه و برج هاي خرقان اشاره كرد.
صنايع و معادن شهرستان بويين زهرا
صنايع و معادن شهرستان بويين زهرا در دو دسته صنايع دستي و سنتي و صنايع ماشيني قابل بررسي است. صنايع دستي اين شهرستان شامل: قالي بافي و گليم بافي در شهرها و روستاهاي منطقه است و صنايع ماشيني نيز محدود به كارخانه هاي موجود در زمينه مواد غذايي و ... است.
كشاورزي و دام داري
كشاورزي و دام داري شغل اصلي مردم بويين زهرا كشاورزي است و عمده محصولات آن ها شامل غلات، بنشن، انگور و پنبه مي باشد. از عمده ترين محصولات شهرستان است. دام داري نيز در كنار كشاورزي در اين منطقه صورت مي گيرد. دام داري هاي منطقه بويين زهرا بيش تر به صورت سنتي هستند و به تازه گي برخي واحد هاي صنعتي دام داري در اين ناحيه افتتاح شده است.
وجه تسميه و پيشينه تاريخي
برخي كلمه زهرا را تبديل شده واژه «زرا» از «زر» به معني مقدس دانسته و بويين را تركيبي از «بو» و «يين» به معني «چشمه» و «خدا» مي دانند كه روي هم «چشمه خداي مقدس» مي شود كه آن را متعلق به الهه آناهيتا - فرشته پاكي و آب هاي روان - مي دانستند. در اين منطقه معبدي به نام ناهيد بوده كه بعدها به «خاتون»، «بي بي»، «دختر» و … تغيير نام داده است. در كتاب «التدوين» آمده كه منظور از «زهرا» دختر «روي» صاحب ري است كه بقعه اي را به دخترش بخشيد و او هم در آن جا بنايي كرد. «خرابه قلا» يا «قلعه خرابه» و تپه عظيم «برموده» در شمال ابراهيم آباد، حاكي از تمدني كهن در اين منطقه است. دشت قزوين، «دشتابي»، «رامند» و بويين زهرا - كه درجنوب استان قزوين واقع شده است- تمدني بسيار كهن دارند. درلا به لاي صدها تپه باستاني اين منطقه، مي توان تمدن بزرگ و ديرينه اي به طول بيش از 9000 سال را مشاهده كرد. آثار كشف شده از جنس طلا، برنز و سفال، با نقوش شطرنجي و نقاشي حيوانات با رنگ هاي قهوه اي تيره، اخرايي و مايل به سبز - از حيث تنوع و تناسب در شكل و رنگ آميزي - جزو نمونه هاي ارزنده سفال پيش ازتاريخ اين ناحيه است.
مشخصات جغرافيايي
شهرستان بويين زهرا از نظر جغرافيايي در 50 درجه و 4 دقيقه درازاي خاوري و 35 درجه و 46 دقيقه پهناي شمالي و در ارتفاع 1210 متري از سطح دريا قرار دارد. آب و هواي اين منطقه؛ معتدل مايل به گرم وخشك است. بويين زهرا در سال هاي گذشته بخشي از استان زنجان محسوب مي شد، اما هم زمان با استان شدن قزوين، يكي از شهرستان هاي اين استان به شمار آمد. اين شهرستان كه در جنوب خاوري استان قزوين قرار دارد، در پي زمين لرزه شديد شهريور ماه 1341 - برابر با سپتامبر 1962 - به سختي آسيب ديد، اما با تلاش پي گير و مستمر مردم و دولت، به سرعت بازسازي شد. غالب بناها و ساختمان هاي امروزي بويين زهرا بعد از زمين لرزه مزبور ساخته شده است. مسيرهاي دست رسي به شهرستان بويين زهرا مناسب هستند و راه اصلي زنجان- قزوين از 8 كيلومتري اين شهرستان عبور مي كند كه از مهم ترين راه هاي آن ها است. راه هاي ارتباطي بويين زهرا به شهرستان هاي اطراف از نوع جاده هاي اصلي و آسفالته است به اين ترتيب دست رسي اين شهرستان به تهران، ساوه،‌ قزوين و تاكستان به سهولت مقدور و ميسر است. طبق سرشماري سال 1375 شهرستان بويين زهرا 109707 نفر جمعيت داشته است

حسينيه روستاي منصور بناي زيبا حسينيه روستاي منصور به دوره قاجار يا اندكي قديمي تر مربوط مي شود. اين روستا در نزديكي شهر آوج و به فاصله 25 كيلومتري شمال شرقي آن قرار گرفته است. بناي حسينيه كه هم اينك به صورت متروك در آمده، پيش از اين محل اجراي مراسم تعزيه خواني بوده است. اين بنا در حياط نسبتا بزرگي قرار گرفته كه با ديواري از فضاي بيروني جدا شده و ايوان ورودي و طاق نماهاي طرفين آن، نماي خارجي اين حسينيه را تشكيل مي دهند. كچلي ايوان و پيشاني طاق نماهاي طرفين، آجركاري تزييني داشته و ازاره هاي ايوان با آجركاري رنگي به شيوه هندسي آراسته شده است.

كاروان‌سراي محمد آباد خره (خورهه) بويين زهرا
كاروان سراي محمد آباد از بناهاي دوره صفويه است كه در مسير جاده قزوين ـ بويين زهرا واقع شده و در حال حاضر، ‌در قسمتي از آن پاسگاه ژاندارمري منطقه قرار دارد. نماي اصلي كاروان سرا يك سردر قوس‌دار در وسط است كه در هر طرف آن سه غرفه قرار دارد. از انتهاي بازوهاي دو طرف سردر، ديواري به طول 20/16 متر به طرف شمال پيش مي رود كه به ديوار پشت اتاق‌هاي واقع در ضلع جنوبي كاروان سرا منتهي مي شود. به طور كلي طرح داخل و خارج اين كاروان سرا در زمينه نماي ضلع جنوبي خارج كاروان سرا با هم اختلاف اساسي دارند. به منظورداشتن تكيه‌گاه مناسب، براي ديوار سراسري در طول ديوارهاي خارجي سمت شرق و غرب كاروان سرا، نگه دارنده‌هاي برج‌ مانندي بر پا شده‌اند. اين گونه پشتيبان‌هاي برج مانند را در كاروان‌سراي شاه عباسي «آوج» نيز مي توان ديد
كاروان سراي هجيب بويين زهرا
كاروان سراي هجيب از يادگارهاي ارزشمند دوره صفويه است كه در جاده بويين زهرا ـ ساوه و در فاصله 50 كيلومتري شهر بويين زهرا، در روستاي هجيب قرار دارد. پلان بنا مربع شكل و چهار ايواني بوده و ضلع ورودي آن در نماي خارجي شامل طاق نماهاي هشت گانه‌اي است كه در دو سوي ايوان ورودي قرار گرفته‌اند. پايه بنا سنگي و در بالا آجري است و رواق ها و ايوان ها با طاق قوسي شكل به شيوه جناغي پوشش شده‌اند. رواق‌هايي كه در ضلع هاي چهارگانه حياط قرار گرفته‌اند، در ورودي كم ارتفاعي دارند و در داخل، داراي طاقچه‌هايي كوچك و تزييني مي باشند. در پشت اين رواق‌ها كه محل نگهداري حيوانات بوده، راهرويي سرتاسري با رديف سكوها و طاق نماهايي قرار گرفته كه محل بارانداز و استراحت كاروانيان بوده است.هشتي بنا داراي تزيينات كاربندي و آجركاري است و پوشش سقف آن گنبدي شكل مي باشد.

برج‌هاي آرامگاهي خرقان بويين زهرا
اين برج‌ها در يك كيلومتري روستاي حصار ارمني ـ از توابع خرقان باختري، و در 32 كيلومتري جاده قزوين ـ همدان قرار دارند. برج‌هاي خرقان در محوطه وسيعي به فاصله كمي از يك ديگر قرار گرفته‌اند و از بسياري جهات با هم شباهت دارند؛ اما برج خاوري ، قديمي‌تر از برج باختري است. بناي برج خاوري داراي نقشه هشت ضلعي با ستون‌هاي مدور در هشت گوشه است كه قسمت ازاره آن در سال 1347 هجري شمسي تعمير و مرمت شده است. تمامي بنا به ضخامت 60 سانتي متر با آجرهاي ساده، به ابعاد 5 * 19 * 19 سانتي‌متر يا 5* 20 * 20 سانتي‌متر ساخته شده، سپس روي آن پوششي تزييني با آجر به ضخامت 21 سانتي‌متر اجرا شده است. قطر ستون‌هاي مدور گوشه‌هاي بنا، به جز دو تاي آن‌ها كه به راه پله‌ مارپيچ منتهي به بام را در بر مي گيرند، همگي يكسان است. براي رسيدن به راه پله‌ها بايد از در مستطيل شكل كوتاهي كه در داخل اطاق مقبره قرار دارد، گذشت تعداد پله‌هاي هر راه پله22 عدد است. با توجه به ويژگي‌هاي تاريخي بناي برج، مي‌توان گفت كه در ميان گنبدهاي دو پوسته‌اي كه پوسته دوم آن‌ها مخروطي شكل نيست، اين بنا نخستين گنبد دو پوسته قرن پنجم هجري به شمار مي‌رود و از اين نظر داراي اهميت است. بناي بقعه امام زاده علاء الدين كه گفته مي شود از نوادگان امام جعفر صادق است، در روستايي به همين نام در فاصله 20 كيلومتري شهر آوج قرار گرفته است.
امام زاده علاء الدين بويين زهرا
بناي امام زاده به شكل چهار ضلعي است كه داراي گنبدي دو پوشه مي باشد. گنبد داخلي مدور و گنبد خارجي شلغمي شكل بوده و بر سكويي هشت ضلعي قرار گرفته است. گنبد مدور امام زاده با آجركاري ساده بر بالاي طاق نماهاي چهارگانه اي قرار گرفته و سه نورگير مربع شكل در ابتداي قوس آن به چشم مي خورد. تزيينات خارجي بقعه شامل طاق نماهايي با قوس جناغي در اضلاع سه گانه بوده و در ضلع شمالي نيز داراي ايوان ورودي است. اين ايوان داراي تزيينات رسمي بندي بر روكار گچ بوده و ازاره ها و كف داخلي آن كاشي كاري شده است. ايوان ياد شده با در چوبي منبت كاري شده اي به صحن امام زاده منتهي مي شود.

يكي از شهرستان هاي استان قزوين است كه در پنجاه كيلومتري خاور قزوين و در مسير جاده تهران – قزوين واقع شده است. اين شهرستان از شمال و خاور با استان تهران, از جنوب با شهرستان بويين زهرا واز باختر با شهرستان قزوين هم سايه است. دوجاده ترانزيتي بسيار مهم يكي بزرگ راه و ديگري جاده آسفالته قديم تهران, از كنارآن مي گذرند. مركز اين شهرستان شهر آبيك است و دو بخش آن مركزي و بشاريات نام دارند. از آثار ديدني اين منطقه مي توان به مقبره رييس المجاهدين, امام زاده شكر علي ناب, امام زاده ابراهيم و قز قلعه اشاره كرد.
صنايع و معادن
شهرستان آبيك منطقه اي صنعتي است و در اطراف اين شهرستان كارخانه هاي صنعتي بسياري فعاليت دارند ولي مهم ترين آن ها كارخانه سيمان آبيك است.
كشاورزي و دام داري
عمده محصولاتي كه درشهرستان آبيك به عمل مي آيند عبارتند از: گندم, جو, بنشن, يونجه, ذرت, چغندر قند, صيفي جات,انگور و سيب زميني. دام داري نيز در كنار كشاورزي در اين منطقه صورت مي گيرد. دام داري هاي منطقه آبيك هم به صورت سنتي و هم صنعتي وجود دارند.
مشخصات جغرافيايي
شهرستان آبيك از نظر جغرافيايي در 50 درجه و 31 دقيقه درازاي خاوري و 36 درجه و 02 دقيقه پهناي شمالي و در ارتفاع 1250 متري از سطح دريا قرار دارد. مسيرهاي دست رسي به شهرستان آبيك مناسب بوده و دو جاده ترانزيتي بسيار مهم يكي بزرگ راه و ديگري جاده آسفالته قديم تهران, ازكنار آن مي گذرند. بر اساس سرشماري سراسري سال 1375 اين شهرستان داراي 84201 نفر جمعيت بوده است.