بندر ديلم يكي از شهرستان هاي استان بوشهر است. اهالي بندر ديلم آريايي نژادند و زبان فارسي‌را ‌با گويش لري و بندري صحبت مي‌كنند. مردم اين شهرستان مسلمان و شيعه مذهبند. ازآن جايي كه شهرستان ديلم بندري است در كنار آب هاي خليج فارس بيش ترين صنايع دستي اين منطقه، صنايع دستي ساحلي است كه مهم ترين آن لنج سازي و قايق ‏سازي است. لنج سازي و قايق سازي از قديمي ترين و مهم ترين صنايع دستي اين شهرستان بندري است و كه از قدمت زيادي برخوردار است. اين صنعت در سال هاي اخير به واسطه افزايش مبادلات دريايي و صيد ماهي از رونق زيادي برخوردار شده است نيروي شاغل اين صنعت منحصر به همان گلافان(سازندگان لنج و قايق) قديمي است. مصالح اوليه مورد نياز، چوب هاي جنگلي مقاوم در مقابل رطوبت براي اسكلت و تخته‏هاي مرغوب هندي به نام ساي براي بدنه است. بقيه مصالح مورد نياز از محل تهيه مي شود. هنوز وسيله كار گلافان بسيار ابتدايي است كه سبب كندي كار و كمي توليد ساليانه مي ‏شود.
مكان هاي ديدني و تاريخي
بندر قديمي مهروبان در 24 كيلومتري شمال بندر ديلم قرار داشت. آثار خرابه هاي اين بندر هم اكنون درمحلي به نام تل امام زاده مشهود است. حدود 20 كيلومتري بندر ديلم در حوالي خور امام حسين كه امروزه يكي از مراكز تاسيسات نفتي جنوب است آثار خرابنه هاي بندر سي نيز باقي مانده است.
كشاورزي و دام داري
كشاورزي در اين منطقه از رونق چنداني برخوردار نيست و علت آن هم كمبود آب و وجود زمين هاي نامساعد و سست شني است. تنها قسمت هاي كمي از اين بخش زير كشت گندم و جو قرار گرفته كه به صورت ديم كاشته مي شود. تنها معادن اين بخش را يك معدن شن و ماسه در 20 كيلومتري غرب بندر ديلم و دو معدن سنگ در 30 و 35 كيلومتري شمال شرقي بندر ديلم تشكيل مي دهند. اساس اقتصاد ديلم در درجه اول بر تجارت و در درجه دوم بر ماهي گيري و كشاورزي و دام داري استوار شده است. ديلم از ديرباز بندري بوده كه اهالي آن به كار تجارت مي پرداختند و از طريق خليج فارس با كشورهاي همسايه جنوبي به داد و ستد مشغول بودند. از اين بندر بيش ترين داد و ستد با كشورهاي امارات متحده عربي و كويت صورت مي گرفته است. علاوه بر آن ماهي گيري از مشاغل عمده اهالي است كه مقاديري از ماهي هاي صيد شده به ساير نقاط صادر مي شود.
مشخصات جغرافيايي
بندر ديلم در طول جغرافيايي 50 درجه و 9 دقيقه و عرض جغرافيايي 30 درجه و 3 دقيقه و ارتفاع 10 متري از سطح دريا قرار دارد. اين بندر در 232 كيلومتري شمال غربي بندر بوشهر و در 72 كيلومتري جنوب شهرستان بهبهان (در استان خوزستان) در ساحل خليج فارس قرار دارد. همسايه گان اين شهرستان از شمال شهرستان بهبهان و بندر ماهشهر (‌ از استان خوزستان ) از شرق استان كهگيلويه و بوير احمد، از جنوب بندر گناوه و از غرب آب هاي خليج فارس هستند. آب و هواي ديلم گرم و مرطوب است.
وجه تسميه و پيشينه تاريخي
مهروبان، مهرويان، ماهي رويان و يا ماهي روان كه بعضي از جغرافي نويسان و مورخان در محل و موضع آن دچار ترديد و اشتباه شده اند، در حقيقت در چهار فرسخي يا 24 كيلومتري شمال بندر ديلم امروز قرار داشته است. اين بندر بندري پر رونق و معروف بود. پس از ويراني بندر مهروبان، كه گويا در عصر مغول يا كمي قبل از آن روي داده است، بر رونق بندر ديلم افزوده شده است. اگر چه نام بندر ديلم را در نوشته هاي 150 سال اخير مي بينيم اما از چند قرن قبل از اين نيز داراي رونق بوده است. اين بندر در 12 فرسخي جنوب شهرستان بهبهان در استان خوزستان، و در 36 فرسخي شمال غربي بندر بوشهر در ساحل دريا قرار گرفته است. آثار بازمانده بندر استخر و بندر ابوالهوا در فاصله هجده كيلومتري بين بندر ديلم و بهبهان ديده مي شود. امروزه بندر ديلم مرواريدي كوچك بر تارك خليج بزرگ فارس است. مسيرهاي ارتباطي به اين شهرستان عبارت اند از:
راه اصلي بندر ديلم – گناوه به سمت جنوب شرقي به طول 67 كيلومتر
راه فرعي بنيلم – هنديجان – بندر ماهشهر به سمت شمال غربي
راه فرعي بندر ديلم – سردشت – بهبهان

رودخانه زهره ديلم
به علت آب و هواي گرم اين منطقه؛ رود قابل توجهي در سطح اين شهرستان وجود ندارد و تنها رودخانه آن يعني زهره، مرز شمالي اين شهرستان را با شهرستان بهبهان تشكيل مي دهد.
رودخانه زهره با طول 490 كيلومتر و ارتفاع سرچشمه 2850 متر در شهرستان هاي بهبهان، بندر ماهشهر، ممسني و گچساران و در استان هاي خوزستان، فارس و كهكيلويه و بوير احمد جاري است. اين رودخانه از كوه كنه دوده سه واقع در تنگ گوش موره در فاصله 14 كيلومتري شمال باختري اردكان سرچشمه گرفته و با نام رودخانه اردكان به طرف جنوب سرازير مي شود و از كنار شهر اردكان و سپيدان گذشته و به دهستان همايجان وارد مي شود.
در اين دهستان با ريزابه هايي چون رود چهل چشمه، رود شير و رود سعلكي مخلوط شده و پس از تنگ روديان به نام رود شش پير متوجه باختر شده و به دهستان دشمن زياري شهرستان ممسني وارد مي شود. پس از عبور از روستاهاي حسني و دره شور پايين و مخلوط شدن با رودخانه توكل آباد به رود شور ممسني تغيير نام مي دهد و به سوي شمال باختري جريان مي يابد.
پس از مخلوط شدن با رودخانه فهليان وارد دهستان جاويد ماهوري از شهرستان ممسني مي شود. پس از عبور از دره هاي پرپيچ و خم و مخلوط شدن با ريزابه هاي فراوان ديگري چون رودخانه دروغ نزن و گلگان و دلوار كوه سياه، از استان فارس خارج شده و از طريق دهستان باشت وارد شهرستان گچساران مي شود. در اين محدوده به زهره تغيير نام داده و پس از ادغام با رودخانه هاي بابا منير و هفت قنات و عبور از نواحي جنوبي گچساران وارد سر دشت بهبهان مي شود. در اين دهستان با رودخانه خيرآباد مخلوط شده و داخل دهستان قلعه كعبي مي شود و پس از سيراب نمودن تعدادي از روستاهاي اين دهستان، در روستاي سويره يا سورين تغيير مسير داده و به سمت جنوب مي رود. سرانجام در باختر روستاي چتله و در جنوب باختري هنديجان به خليج فارس مي ريزد.

قلعه حصار (آقا خان ليرادي) ديلم
اين قلعه در روستاي حصار شهرستان ديلم قرار دارد. حدود 110 سال توسط آقا خان ليرادي و حاكم دهقان ليرادي ساخته شده است. مساحت قلعه 4000 متر مربع است و داراي چهار برج است كه محل نگهباني تفنگ چيان خارك بوده است. قلعه داراي 15 اتاق و يك حمام است كه حمام داراي خزينه بوده و هميشه آب گرم داشته است.
پوشش سقف از بوريا و چوب بسيار محكمي به نام چندل جهت تيرپوش استفاده شده است. اتاق ها از چوب ساج بوده و از ملاطي محلي به نام چاري نيز استفاده شده است. در قسمت پايين ساختمان زير زمين هايي درست شده كه مخصوص مرغ و خروس و قسمتي مربوط به نگهداري گندم و جو براي سال آينده بوده است. اين ساختمان كه در حقيقت حياط اندرون خان بوده، داراي چندين قسمت مختلف مي باشد. قسمت آشپزخانه، نان پختن، خدمت گزاران، قسمت مخصوص تهيه ماست و جمع آوري روغن و كره و قسمتي نيز مخصوص زندگي سپاهيان بوده است. ارتفاع ساختمان بيش از 7 متر است. اين بنا از قلاع زيباي حاشيه خليج فارس است كه در بزرگي و وسعت چشم گير است.