جزيره ابوموسي يكي از مهم‌ترين جزاير ايران از نظر جغرافياي سياسي بوده و از اهميت بسيار زياد ژئوپوليتيكي براي جمهوري اسلامي ايران برخوردار است. آب هاي پيرامون بوموسي داراي بهترين گونه مرواريد ايران است. ابوموسي از ديرباز تا كنون به نام هاي بوموسي، بابا موسي، بوموف، ابوموسي و گپ سبزو خوانده شده است. واژه بوموسي از دو پاره « بو» و «موسي» تشكيل شده است، كه«بو» به معني رايحه است‌و كوتاه شده آن«بود»، «باشد»، «باشيم» و «بوم» است. «بوم» به معني‌جا، مقام، منزل، ماوا، و سرزمين است و «موسي» هم نام شخص است و بوموسي، يعني سرزمين موسي.آب و هواي جزيره بوموسي گرم و مرطوب است و چون به خط استوا نزديك است، هواي آن از هواي ساير جزيره هاي ايراني خليج فارس گرم تر است. بارش، بيش تر در اواخر زمستان و اوايل بهار بوده و بارندگي به گونه رگبار لحظه‌اي و موقت است. آن‌چه ابوموسي را مورد توجه‌اقوام مختلف قرار مي‌داده وجود آب شيرين و كشت‌زار و پوشش گياهي مناسب در آن بوده است. هر چند كه قدمت و تمدن در جزيره تاريخي چند هزار ساله دارد، اما از اين پيشينه تاريخي اثر چنداني بر جاي نمانده است ولي آن‌چه جزيره ابوموسي را هم اكنون داراي اهميت مي‌‌كند، وجود بهترين گونه‌ي مرواريد در آب‌هاي پيرامون آن و نيز وجود معدن اكسيد سرخ آهن در آن و از همه مهم‌تر نفت در پيرامون آن است. درجزيره ابوموسي باغ‌هاي پراكنده‌اي همراه‌درختان نخل خرما وجود دارد و نخلستان از چشم اندازهاي آشناي آن است. درختان و درختچه‌هاي جنگلي اين جزيره را تاغ، كنار، چيرغ و سمر تشكيل مي‌دهد. سواحل زيباي خليج فارس و غروب هاي رويايي آن مهم ترين جاذبه ‌ي شهرستان ابوموسي را تشكيل مي‌دهد.
صنايع و معادن
در جزيره بوموسي معدن اكسيد سرخ آهن و نفت وجود دارد. نفت اين جزيره، كه به ميدان مبارك، در بخش دريايي خاور جزيره محدود است، از نظر گونه و كيفيت، بهترين نفت در خليج فارس شناخته شده است. منابع نفت جزيره سوري كه نقش مهمي در صادرات نفتي كشور دارد را مي توان از مهمترين منابع زير زميني اين شهرستان نام برد.
كشاورزي و دام داري
كشاورزي و دام‌داري به مفهومي كه براي اقتصاد اين منطقه تعيين كننده باشد در اين جزيره وجود ندارد و ساكنان اين جزيره بيش تر به ماهي‌گيري اشتغال دارند. در جزيره بوموسي باغ هاي پراكنده‌اي همراه درختان نخل خرما وجود دارد و نخلستان از چشم اندازهاي آشناي آن است.
مشخصات جغرافيايي
جزيره بوموسي، با پهنه اي حدود 12 كيلومتر مربع، در 41 مايلي ( 75 كيلومتري ) بندر لنگه، در 25 درجه و 52 دقيقه ي پهناي شمالي و 55 درجه و 1 دقيقه ي درازاي خاوري نسبت به نيم روز گرينويچ قرار دارد. جزيره هاي كناره ايران، از جمله جزيره هاي شهرستان بوموسي، دنباله‌ي چين‌خوردگي‌هاي زاگرس، دركف دريا و يا برجستگي طاقديس‌‌هستند و يا سرچشمه نمكي دارند. در بعضي جزيره‌ها، سنگ‌هاي ماسه‌اي مربوط به دوران«پليستوسن»، روي تشكيلات دوران سوم قرار گرفته و در برخي ديگر سنگ ماسه ها به سوي روي طاقديس هاي زيرين زاگرسي خم شده اند. در جنوب بندر لنگه و جزيره قشم، يك چاله دريايي در راستاي كرانه به ژرفاي 30 متر، جزيره هايي را از كرانه جدا مي سازد. اين چاله به ظاهر يك ناوديس زير دريايي است و پس از آن نيز جزيره هاي فارور و تنب، روي يك طاقديس زير دريايي قرار دارند و يك برآمدگي ديگري هم جزيره هاي سوري و بوموسي را در بر مي گيرد. پستي و بلندي هاي جزيره بوموسي به سوي شمال افزايش يافته تا سرانجام، در بخش شمالي به بلند ترين نقطه جزيره، يعني كوه حلوا مي رسد. اين بلندي مخروطي شكل و تيره رنگ حدود 110 متر بلندي دارد. آب و هواي جزيره بوموسي گرم و مرطوب است و چون به خط استوا نزديك است، هواي آن از هواي ساير جزيره هاي ايراني خليج فارس گرم تر است. بارش، بيش تر در اواخر زمستان و اوايل بهار بوده و بارندگي به گونه رگبار لحظه اي و موقت است. اين جزيره رودخانه ندارد و تنها در شمال آن، چند مسيل خشك وجود دارد، اما داراي آب شيرين بوده و آب آشاميدني مردم از چاه و باران تامين شده، يا با لنج وكشتي از بندر لنگه و بندر عباس به اين جزيره حمل مي شود. از رايج ترين بادهايي كه در جزيره بوموسي و پيرامونش مي وزد، مي توان به بادهاي « شمال»، « قوس»، « سهيلي» و« نعشي» اشاره كرد. جزيره بوموسي از لحاظ پوشش گياهي فقير و داراي فلور گرمسيري است و برخي گياهان نواحي خشك درآن مي رويند كه به مصرف چراي دام هاي محلي مي رسد. در سال هاي پر باران، گياهان علفي و بوته ها، رشد زيادي كرده و تمامي سطح جزيره و كف دره ها پوشيده از گياه و يكپارچه سبز مي شود. اين جزيره زير تاثير محيط جغرافيايي گرم و مرطوب، از پوشش گياهي استپي و خاردار نيز پوشيده است. مردم بوموسي از تبار آريايي و ايراني الاصل هستند و چند خانوار ايراني عرب زبان هم در بين آنان وجود دارند. ساكنان بوموسي سخت كوش، ايران دوست، متدين، پاك انديش و مهمان نوازند. شماري از ساكنان جزيره از راه صيد ماهي و مرواريد امرار معاش مي كنند. آب هاي پيرامون بوموسي داراي بهترين گونه مرواريد است. تا دهه نخست سده 14 هـ. ش، 50 فروند كشتي بزرگ صيد صدف مرواريد، در كرانه اين جزيره فعاليت داشته اند.
فاصله دريايي بوموسي تا خرم‌شهر 480، تا بندر امام خميني 460، تا كويت 450، تا بوشهر 235، تا دوحه 205،تا كيش 70، تا سوري ( سيري) 31، تا لنگه 41، تا مسقط 310 مايل دريايي است.
وجه تسميه و پيشينه تاريخي
ابوموسي از ديرباز تا كنون به نام هاي بوموسي، بابا موسي، بوموف، ابوموسي و گپ سبزو خوانده شده است. واژه بوموسي از دو پاره « بو» و «موسي» تشكيل شده است، كه« بو » به معني رايحه مي باشد و كوتاه شده آن، « بود»، « باشد»، « باشيم» و « بوم» است. «بوم» به معني جا، مقام، منزل، ماوا، و سرزمين است و «موسي» هم نام شخص است و بوموسي، يعني سرزمين موسي. بنابراين مي توان گفت كه پيش از اسلام، شخص ايراني الاصل سرشناسي به نام موسي، در اين جزيره زندگي مي كرده و شايد هم حكومت مي نموده و نام جزيره از نام او گرفته شده و به « بوموسي » يا سرزمين موسي سرشناس شده است. با توجه به آن چه گفته شد، به نظر مي رسد نام اين جزيره، در اصل « بوموسي» كه يك نام كهن ايراني است، بوده، و از سده 19 م، با دخالت بيگانگان استعمارگر به ابوموسي كه يك نام عربي است، تبديل شده است. بررسي هاي انجام شده تا كنون، نشان گر آن است كه از هزاره 2پ . م، جزيره بوموسي، همانند ديگر جزاير درياي پارس توسط ايرانيان اداره مي شده و جزو قلمرو ايران بوده است. اين جزيره از لحاظ استراتژيك نه تنها از جزيره هاي ايراني ارزشمند و مهم در تنگه هرمز و دهانه خليج فارس مي باشد، بلكه همراه جزيره هاي تنب بزرگ، هرمز، لارك، قشم و هنگام، خط قوسي دفاعي ايران را در تنگه هرمز تشكيل مي دهد. درياي پارس و جزيره هاي آن، از جمله بوموسي، در دوران ايلاميان در دست ايلامي ها بوده است. حدود امپراتوري ماد، در زمان پادشاهي هوخشتره از جنوب به كرانه هاي جنوبي درياي پارس كشيده شد. در اين دوره، جزيره هاي درياي پارس، از جمله ابوموسي، نخست جزو يكي از ايالت هاي جنوب باختري و سپس جزو ساتراب ( استان) چهاردهم ماد به نام «درنگيانه» و بخشي از كرمان بوده و در روزگار هخامنشيان، به موجب بند 6 ستون نخست سنگ نبشته بيستون، جزو استان پارس شده است. در دوران اشكانيان، به ويژه در روزگار حكومت مهرداد اول ( 171-138 پ . م ) بندر ها و جزيره هاي درياي پارس، زير فرمانروايي اشكانيان قرار گرفت. در دوران ساسانيان، جزيره ها و بندرهاي درياي پارس، جزو قلمرو ايران و كوره (شهر) اردشير خوره استان پارس، جزو پادكيسان نيم روز بوده است.
در 23 هـ . ق، در زمان خلافت عمربن خطاب، جزيره بوموسي و ديگر شهرها و ولايت هاي كرانه شمالي خليج فارس به دست عرب ها افتاد. در روزگار حكومت امويان و عباسيان، كرانه ها و جزيره هاي خليج فارس، توسط فرستادگان آنان اداره مي شد. درميانه سده 3 هـ . ق، يعقوب ليث صفاري، ‌نخستين حكومت مستقل ايراني را در سيستان پايه گذاري كرد. پس ازدر گذشت وي، برادرش عمروليث صفاري، جانشين او شده و به فرمانروايي فارس، بوشهر، بندرها، جزيره ها و كرانه هاي شمالي و جنوبي درياي پارس رسيد. در 323هـ . ق، علي ( عماد الدوله ) ديلمي، فارس، بندرها و جزيره هاي درياي پارس، از جمله جزيره بوموسي را گشود. در تمام مدت حكومت آل بويه فارس، بندرها، جزيره ها و كرانه هاي درياي پارس در قلمرو آنان بود. پس ازآل بويه، سلجوقيان كرمان، درآن منطقه حكومت يافتند كه نخست كرمان، مكران و فارس و سپس كرانه هاي شمالي و جنوبي جزيره هاي درياي پارس، از جمله ابوموسي، تنب، بحرين، كيش و خوزستان راگشودند. جزيره بوموسي تا 583 هـ . ق، جزو قلمرو سلجوقيان به شمار مي رفت و توسط حكومت دست نشانده آنان، يعني بني قيصر يا ملوك كيش اداره مي شد. پس از ملوك كيش، در 626 هـ . ق، حكومت جزيره كيش و ديگر جزاير خليج فارس، از سوي اتابك فارس به ملوك هرمز واگذار شد. در روزگار اتابكان فارس و ايلخانان مغول، والي هاي درياي پارس يا ملوك هرمز، در جزيره كيش ساكن بودند و تا 779 هـ . ق، بر تمامي جزيره هاي درياي پارس حكومت مي كردند. تيمور لنگ، در يورش هاي خود، فارس، بندرها و جزيره هاي درياي پارس، از جمله بوموسي را جزو قلمرو خويش ساخت. تيموريان خراج جزيره كيش و ديگر جزيره هاي درياي پارس را تا 873 هـ . ق، كه در ايران حكومت داشتند، جزو فارس شمرده و دريافت مي كردند. در 1147 هـ . ق ( 1735 م)، لطيف خان دشتستاني از سوي نادر شاه افشاربه حكمراني دشتستان، شولستان و فرماندهي كل كرانه ها، بندرها و جزيره هاي خليج فارس انتخاب شد و جزيره كيش و ساير جزيره ها، از جمله بوموسي را از دست دزدان دريايي و شورشيان بيرون آورد و به بحرين لشكر كشيد و شيخ جباره هوله را شكست داد و كليد دژ بحرين را براي نادر شاه فرستاد. كريم خان زند، در 1179هـ . ق(1765 م)، بر سراسر فارس، جزيره ها و بندرهاي خليج فارس، از جمله جزيره بوموسي، …. اعمال حاكميت كرد. آقا محمد خان قاجار پس از زد و خوردها و كشمكش هاي بسيار، سرانجام پيروز گرديد و بر تمامي ايران، ‌از جمله بندرها و جزيره هاي درياي پارس چيره شد. در روزگار حكومت فتحعلي شاه، جزيره هاي درياي پارس، چون كيش، بحرين، بوموسي، هندرابي، تنب بزرگ، تنب كوچك، فارور، سوري، …. جزو ايالت فارس به شمار مي رفتند.