قدمت آباده به بيش از هزار سال مي رسد. با توجه به آثار تاريخي باقي مانده در اين منطقه؛ آباده در بين چهار مركز جمعيتي و فرهنگي شيراز، كرمان، يزد و اصفهان قرار گرفته و علت وجودي آن با توجه به موقعيت راه هاي ارتباطي منطقه قابل توجيه است. در دوره قاجاريه آباده منطقه بين راهي و محل استراحت كاروانيان بوده است. آباده مركز جذب افراد روستايي و ايلاتي است كه در سال هاي اخير به آن روي آورده بيش‌تر از راه كارگري و دست فروشي و مانند آن زندگي مي‌كنند. بيش‌تر نهادهاي دولتي در آباده شعبه و دفتر دارند و شمار بسياري از ساكنان شهر و وابسته‌گان آنان در استخدام دولت اند و بقيه جمعيت شهر را كارگران كارخانه ها و دارند گان مشاغل آزاد و دام داران و كشاورزان تشكيل مي دهند.
صنايع دستي مختلفي در شهرستان آباده رواج دارد كه منبت كاري و كنده كاري از مهم ترين و مشهورترين اين صنايع هستند. گيوه دوزي، قالي بافي، پارچه بافي پنبه اي، جاجيم بافي و گليم بافي نيز در اين شهرستان رواج دارد و از اهميت زيادي برخوردار است. بيش تر بافته هاي داري منطقه توسط زنان و دختران و در كارگاه هاي خانگي توليد مي شوند حال آن كه صنايع دستي چون كنده كاري روي چوب و منبت كاري، در كارگاه هاي توليد صنايع دستي و بيش تر توسط مردان تهيه مي شوند. قالي‌‌هاي آباده از قديمي ترين قالي‌هاي فارس است. ريشه‌هاي تار اين قالي ها از نخ پنبه‌اي است و در برخي از آن ها به ندرت، از پشم نيز استفاده مي شود. در مجموع، قالي هاي آباده داراي كيفيت ارزشمندي نيستند ولي نبايد منكر جذابيت قطعي آن‌ها شد. نقش اين قالي ها اساساً مبتني بر نقش ظل السلطاني است كه در روي زمينه چنان تكرار شده كه يك شبكه تيره از اسليمي ‌ها را به وجود آورده است. رنگ آن نيز بيش تر بلوطي تيره است و در زمينه كرم رنگ به خوبي خود را نشان مي ‌دهد. در مورد رنگ بايد گفت كه همه آن ها بنياد گياهي دارند. رنگ‌هاي بلوطي تيره و زرد پر رنگ از اولويت مشخصي برخوردارند كه يادآور قالي ‌هاي ناحيه مجاورآن، يعني قالي‌هاي بختياري هستند.
مكان هاي ديدني و تاريخي
شهرستان آباده از جاذبه هاي طبيعي و مكان هاي تاريخي قابل توجهي برخوردار است. كاخ ساساني و مسجد ايزدخواست‌ از جمله بناهايي هستند كه قدمت آن‌ها به دوران باستاني ايران باز مي گردند.
صنايع و معادن
شهرستان آباده داراي كارخانه‌هاي متعدد سنگ‌ساختماني از قبيل : سنگ، آجر، گچ، بلوك، موزاييك و نيز مواد غذايي مانند نان، رشته، شير، لبنيات و صنايع نساجي مانند پارچه نخ، چرم، جوراب و امثال آن است. كان‌ها و معادن اين شهرستان بيش تر سنگ هاي ساختماني هستند. در پيرامون شهر آباده به ويژه در كوهستان هاي شمالي آن سنگ هاي مرمر در رنگ هاي گوناگون و سنگ هاي ساختماني بسيار خوبي وجود دارد. در كوه هاي چهل چشمه در شمال آباده معدن خاك نسوز و در كوه هاي شرق خاك چيني وجود دارد كه از آن ها بهره برداري مي شود. از نظر بازرگاني منطقه نفوذ شهر آباده، از حوزه اداري آن وسيع تر است. اين شهر به علت دور بودن از شهرهاي بزرگ اطراف، يعني اصفهان، شيراز، يزد، در واقع بزرگ ترين مركز جمعيت در شمال استان فارس به حساب مي آيد و مصنوعات خارجي مورد نياز اين منطقه وسيع از راه آباده پخش مي شود. انواع محصولات كشاورزي و دامي و صنايع دستي و سنتي اين منطقه از طريق آباده به خارج صادر مي‌شود. وجود كارخانه‌هاي متعدد سنگ هاي ساختماني و صنايع غذايي و صنايع نساجي در اين منطقه سبب رونق بازرگاني و داد و ستد در اين ناحيه شده است. امروزه مهم ترين واحدهاي اقتصادي، توليدي، بازرگاني و باربري در اين منطقه متمركز شده و اين شهرستان اكنون نه فقط محلي براي پخش محصولات محلي و خارجي است بلكه عمده ترين مركز صادرات فرآورده ها و محصولات صنعتي محلي نيز به شمار مي آيد.
كشاورزي و دام داري
به سبب عدم وجود رودخانه پر آب در شهرستان آباده، آب كشاورزي از قنات ها و چاه هاي ژرف به دست مي آيد. عمده ترين محصولات كشاورزي اين شهرستان عبارتند از : گندم، جو، بنشن، تره بار، زرد آلو، بادام، انگور، توت و يك گونه آلوي محلي به نام آلو بخارا. انگور و زرد آلوي آباده بسيار مشهور است و آنقوزه، ‌كاسني، شيرين بيان و گون كتيرا نيز از گياهان صنعتي و دارويي منطقه‌است. دام‌و‌فرآورده هاي دامي از توليدات بخش دام‌داري در شهرستان آباده محسوب مي شوند.
مشخصات جغرافيايي
مركز اين شهرستان آباده است كه در 52 درجه و 38 دقيقه درازا و 31 درجه و 9 دقيقه پهناي جغرافيايي و بلندي 2005 متري از سطح دريا واقع است. شهرستان آباده يكي از شهرستان هاي استان فارس است كه از شمال با استان اصفهان، از شرق با استان هاي يزد و كرمان، ازغرب با شهرستان سميرم و از جنوب با شهرستان شيراز هم مرز است. آب و هواي شهرستان آباده در بخش شرقي گرم و در بخش غربي به علت نزديكي با كوهستان دنا سرد است. شهرستان آباده در سرشماري سال 1375 تعداد 111220 نفر جمعيت داشته است. مردم اين شهرستان آريايي نژاد و مسلمان هستند. مسيرهاي دسترسي به اين منطقه عبارتند از:
- راه اصلي اصفهان – شيراز كه از آباده مي گذرد.
- راهي كه مركز شهرستان را در آبادي سورمق از بخش ابر كوه به يزد و كرمان
مي‌رود. - راهي كه از اقليد به مركز شهرستان آباده و به سر حد چهار‌دانگه و استان كهگيلويه و بوير احمد مي رسد.
- راهي كه از شهر آباده به سميرم و از آن جا به اصفهان مي‌رود.
- راهي كه همه آبادي‌هاي اين شهرستان را به يك ديگر و نيز به شهر آباده متصل كرده است.
وجه تسميه و پيشينه تاريخي
قدمت آباده به بيش از هزار سال مي رسد. آباده را قبايل گرجه‌اي و پرندي بنا كردند، اما اهميت و اعتبار آن به دوره كريم خان زند باز مي گردد و ظاهرا به دستور او بود كه اين شهر آباده ناميده شد. آثار قلعه هاي قديمي مانند قلعه كهنه نارنجي و قلعه شيرازي هنوز هم در اطراف اين شهر ديده مي شود. آباده به دليل استقرار در مسير كوچ ييلاق – قشلاق ايل قشقايي داراي اهميت است.

مسجد ايزد خواست آباده
بناي مسجد ايزد خواست جزيي از قلعه قديمي و ساساني ايزد خواست است كه در قرن نهم هجري قمري به مسجد تبديل شده است. اين بنا در روستاي ايزد خواست از توابع شهرستان آباده و بر سر راه شيراز – اصفهان واقع است. بناي اين مسجد با نقشه چهارطاقي، آتشگاه و نيايشگاه قلعه بوده است. بدنه خاوري چهارطاقي و پوشش طاقي آن در دوره هاي بعدي تجديد بنا شده است.

مقبره طاووس آباده
بناي تاريخي و مهم منطقه آباده، مقبره حسن بن كيخسرو و دخترش بي ‌بي عايشه ملكه خاتون است كه به نام مقبره طاووس خوانده مي ‌شود. اين بنا به دوران مغول تعلق دارد.
امام زاده شهداآباده
بناي امام زاده شهدا كه در 12 كيلومتري جنوب باختري ده بيد قرار دارد، بنايي زيبا از سنگ سفيد است. صحن اين بنا چهار ايوان در چهار سمت آن و عقب ايوان سمت قبله كه بزرگ تر است، شبستان چهار گوشي قرار دارد كه با كاشي كاري و مقرنس هاي بسيار زيبا تزيين يافته است.

كاخ ساساني
بناي كاخ ساساني از آثار بهرام گور يا بهرام ساساني (38-420 ميلادي) است و مهر نرسي، وزير معروف او كه نخست وزيري يزدگرد اول و يزدگرد دوم را نيز عهده‌ دار بود، اين كاخ را ساخته است. اين كاخ در نه كيلومتري جنوب باختري سروستان واقع است و بناي بزرگي است كه با سنگ و گچ ساخته شده و گنبدها، ايوان‌ها، اتاق ها و دهليزهاي متعدد دارد. از سال 1335 شمسي تعميرات مفصل و اساسي روي اين كاخ انجام شده است. ناهمواري زمين‌هاي مجاور كاخ، نشان از وجود ساختمان‌هايي در اطراف آن مي باشد. اين بنا در 24 شهريور 1310 با شماره 23، در فهرست آثار تاريخي ايران به ثبت رسيده است.