فسا كه در گذشته به آن «پسه» يا «پسا» مي گفتند، از شهرهاي قديمي خطه‌ي پارس است. قدمت فسا به پيش از اسلام و دوره هخامنشيان مي‌رسد. فسا در‌دوره هاي مختلف دچار ويراني هايي مي شود. بافت شهري پيش از اسلام در قسمتي كه امروز به تپه تل ضحاك معروف است مستقر و داراي خصوصيات شهرهاي قلعه اي قبل از اسلام بوده است. در اين شهرستان صنايع دستي در كنار كشاورزي و دام داري، از رونق بسيار خوبي برخوردار است.‌
قالي‌بافي، رويه گيوه‌بافي‌ و كوزه‌گري از مهم ترين صنايع دستي شهرستان فسا است كه در قسمت هاي مختلف آن رواج دارند. در روستاهاي شهرستان فسا قالي بافي با طرح و نقشه‌هاي‌ محلي‌رايج است و بيش تر توسط زنان و دختران تهيه و عرضه مي‌شوند. بر اساس سرشماري‌ سال 1375 جمعيت شهرستان فسا، 183818 نفر برآورد شده است. شغل عمده اهالي كشاورزي، دام‌داري، صنايع دستي و كارگري است. مردم شهرستان فسا آريايي و سامي نژادند و به زبان فارسي با گويش محلي و عربي سخن مي گويند. بيش تر مردم اين شهرستان مسلمان و شيعه مذهب هستند.
مكان هاي ديدني و تاريخي
گردش گاه ميان جنگل كه مانند توده ‌اي انبوه در دامنه كوه ميان جنگل و در دو سوي جاده خود نمايي مي ‌كند، مهم ترين جاذبه طبيعي شهرستان فسا مي باشد. قلعه ضحاك كه از دوران ساساني و اوايل اسلام به يادگار مانده، از ديدني هاي تاريخي منطقه است.
صنايع و معادن
انواع كارخانه‌‌هاي و صنايع مربوط به كشاورزي و دام‌داري در اين‌شهرستان وجوددارد. كارخانه هاي‌صنايع‌غذايي، نساجي، وسايل‌حمل‌و‌نقل‌و كارخانه ها و كارگاه هاي مصالح ساختماني در اين شهرستان وجود دارد. هم چنين كارگاه‌هاي قالي‌بافي بسياري در شهرستان فسا داير است. بازرگاني در شهرستان فسا در ارتباط با مشاغل غالب منطقه بوده و قالي،‌ پشم، پوست، كشمش، گندم، پنبه، تره بار، مركبات و خرما از صادرات اين شهرستان است.
كشاورزي و دام داري
در شهرستان فسا كشاورزي و باغ‌داري اولين و مهم ترين شغل اهالي را تشكيل مي دهد. محصولات عمده شهرستان عبارتند از:غلات، پنبه، ترياك، خرما، مركبات، حبوبات، انواع ميوه، برنج و گل سرخ. دام داري پس از كشاورزي اهميت داشته انواع فرآورده هاي دامي و لبنيات، پشم، پوست، گوشت، از توليدات بخش دام داري اين شهرستان است.
مشخصات جغرافيايي
شهرستان فسا تقريبا در مركز استان فارس واقع شده است كه از شمال به درياچه بختگان، ازشرق به شهرستان استهبان و شهرستان داراب، ازشمال و غرب به شهرستان شيراز، از غرب وجنوب به شهرستان فسا محدود مي شود.شهر فسا مركز شهرستان، در 53 درجه و 39 دقيقه طول جغرافيايي و28 درجه و 56 دقيقه عرض جغرافيايي و بلندي 1370 متري از سطح دريا قرار دارد. آب و هواي اين شهرستان به سبب نزديكي با درياچه بختگان، معتدل و گرم است. مسيرهاي دسترسي به اين منطقه را جاده فسا - داراب به طول 104 كيلومتر و جاده فسا- شيراز به طول 157 كيلومتر تشكيل مي‌دهند.هم‌چنين فرودگاهي نيز در 7 كيلومتري جنوب خاوري فسا ساخته شده است.
وجه تسميه و پيشينه تاريخي
فسا كه در گذشته به آن «پسه» يا «پسا» مي گفتند، از شهرهاي قديمي خطه پارس است. اين شهر، به گفته برخي از مورخان، در قديم « پارساگرد » نام داشت و در الواح گلي تخت جشميد به نام «پشي» يا «باشي ها» نوشته شده است. نام پسه به تدريج به پسا تبديل شد و اعراب آن را فسا ناميدند. شهر فسا در قرن چهارم هجري قمري دومين شهر مهم ولايت «دارابگرد» بود و از حيث بزرگي با شيراز برابري مي كرد. مورخين و جغرافي‌دانان بسياري در وصف فسا مطلب نوشته اند از جمله اصطخري مي نويسد: « در اين سرزمين هيچ شهري زيبا تر و دلكش تر از فسا نيست و هيچ جاي ديگر مردمي بهتر و ميوه اي خوبتر از آن ندارد. شهري است به خودي خود مهم با ساكنان فراوان و داد و ستد بسيار و مرد آن ثروتمندند و…».
در تقويم البلدان آمده «فسا از اقليم سوم است. در اول فسا را ابن طهمورث ديوبند ساخته بود. خراب شد گشتاسب ابن سهراب كياني، تجديد عمارتش كرد و نبيره اش بهرام ابن اسفنديار به پايان رسانيد. ساسان نام كرد و در اول مثلث بود. به عهد حجاج بن يوسف ثقفي، عاملش آزاد مرد به فرمان او آن را از آن شكل بگردانيد و تجديد عمارتش كرد. چون از شب نكاريان خرابي يافت، اتابك جاولي باز معمور گردانيد. شهري سخت بزرگ بوده است و اعمال و نواحي بسيار دارد و هوايش گرمسير است و آبش از قنوات، و هيچ آب روان ندارد و ميوه گرمسيري و سردسيري نيز در آن باشد». فسا هم اكنون نيز يكي از شهرهاي مهم و آباد استان فارس مي باشد.

رودخانه بانيان فسا
رودخانه فصلي بانيان كه از خرمن كوه سرچشمه مي گيرد با جهت شمال به جنوب از خاور شهر فسا عبور كرده ابتدا به رودخانه شور و سپس به رودخانه قره آغاج متصل مي شود و سرانجام به خليج فارس مي ريزد.
رودخانه شور جهرم(فسا)
اين رودخانه كه از شاخه هاي مهم رودخانه مند محسوب مي شود از شاخه هاي فراواني تشكيل شده است كه عمده ترين آن ها رودخانه جعفري (خشكرود و اصل آباد) است. شاخه هاي ديگر آن از كوه هاي شمال شهرستان فسا سرچشمه گرفته و در مسير خود بيش تر از آب مسيل هاي فصلي تغذيه مي كنند.
كوه هاي خرمن در شمال، گچ در جنوب باختري، كفتاري در باختر، تودج در شمال خاوري، دره زهري و داربست در جنوب و خمار و علمداري در جنوب خاوري شهرستان فسا قرار گرفته است. ديگر كوه هاي اين شهرستان عبارتند از: بدنه شير، برآفتاب، چهل چشمه، نصيرآباد، گر، زاهدان، تورج، عرضه دل، كمر زرد. خرمن كوه كه در شمال شهر فسا قرار دارد، مرتفع ترين نقطه اين شهرستان محسوب مي شود. ارتفاع قله اين كوه حدود 3183 متر از سطح دريا است.دامنه ‌هاي شمالي كوه ميان جنگل و بخشي از منطقه شكار ممنوع آن در فسا براي ايجاد گردشگاه پيش ‌بيني شده است. اين محدوده در فاصله 50 كيلومتري شمال باختري شهر فسا و در كنار جاده اصلي شيراز ـ فسا قرار دارد. اين منطقه پوشيده از درختان جنگلي است كه مانند توده ‌اي انبوه در دامنه كوه ميان جنگل و در دو سوي جاده خودنمايي مي ‌كنند. گونه‌ هاي بنه و بادام وحشي پوشش غالب درختان جنگلي اين گردشگاه را تشكيل مي ‌دهند. نزديك بودن محل انتخاب شده به جاده اصلي و وجود ساير راه ‌ها باعث شده است كه ساكنان شهرهاي شيراز، سروستان، ‌منا، خرامه، نيريز، جهرم و ساير مسافراني كه از اين جاده مي ‌گذرند، امكان دسترسي راحت تري به اين گردشگاه داشته باشند.

مسجد جامع فسا
مسجد جامع فسا قدمتي در حدود 800 سال دارد. اين مسجد دور از راسته بازار و در كنار گورستان شهر فسا قرار گرفته است. اكنون از اين مسجد تنها بقاياي شبستان آن بر جاي مانده است.

قلعه ضحاك فسا
قلعه ضحاك در بالاي تپه‌اي در نزديكي شهر فسا واقع شده است اين قلعه از دوران ساساني و اوايل دوره اسلامي به جاي مانده است. بر اثر حفاري‌هايي كه در اطراف اين قلعه صورت گرفته، اشياء و ظروف سفالين و لعابدار كشف شده است.