شهرستان تفت در هجده كيلومتري جنوب‌باختري استان يزدقرار دارد و يكي از مناطق خوش آب و هواي استان يزد است. بيش‌تر فضاهاي اين شهرستان، به ويژه در محلات قديمي، را باغ‌هاتشكيل مي‌دهند. بافت كلي و قديمي تفت، باغ ـ محله و خانه ـ باغ است. 65% جمعيت اين شهرستان به كشاورزي و باغ‌داري اشتغال دارند. در تاريخ يزد، همواره آب تفت زبان‌زد عام و خاص بوده و اكنون نيز كوچه‌اي به نام «آب‌تفت» در شهرستان يزد وجود دارد كه نشانه‌اي از توجه به طراوت شهرستان تفت است. شهرستان تفت يكي از بزرگ‌ترين مراكز پرورش كرم ابريشم و توليد انار در استان است و انار آن به مناطق مختلف صادر مي‌شود.مهم‌ترين صنايع دستي اين شهرستان را گيوه دوزي و قالي بافي تشكيل مي‌دهد. قالي‌هاي اين منطقه با طرح كاشاني بافته مي‌شوند. زنان روستايي با ابزار ساده رويه گيوه را مي بافند و يا به قول خودشان مي چينند. ماده اوليه گيوه نخ پنبه اي است پس از مرحله بافت؛ بايستي رويه به تخت دوخته شود. كار تهيه تخت و دوخت به وسيله مردان انجام مي‌شود. گيوه هاي اين منطقه از شهرت زيادي در استان برخوردار هستند. مراكز ديدني اين منطقه را آب‌انبار سرده، آب‌انبار برسه، سنگ‌قبر صفي قلي بيك، حسينيه شاه‌ولي، سنگ قبر خانش بيگم، خانقاه يا بقعه شاه خليل ثاني، مسجد شاه ولي، حسينيه غياث‌آباد، مسجد و حسينيه محله گرمسير، قلعه گرمسير، مسجد شاه يحي، مسجد جامع بيدا خويد،‌مسجد شيخ علي بنيمان، مسجد توران پشت، بقعه سيدگل سرخ توران پشت، بقعه پير مراد توران پشت، بقعه چهل دختران توران پشت، بقعه شيخ جنيد توران پشت، مزار توران پشت، قلعه شواز، مسجد اسلاميه (فراشاه) تشكيل مي‌دهد.
مكان هاي ديدني و تاريخي
درختان كهن‌سال، آتشكده‌هاي زرتشتي، آسياب و دژ پهلوان، حسينيه شاه ولي خانقاه و مسجد شاه ولي، آب‌انبار سرده، آب‌انبار برسه، سنگ‌قبر صفي قلي بيك، سنگ قبر خانش بيگم، خانقاه يا بقعه شاه خليل ثاني، حسينيه غياث‌آباد، مسجد و حسينيه محله گرمسير، قلعه گرمسير، مسجد جامع بيدا خويد،‌ مسجد شيخ علي بنيمان، مسجد توران پشت، بقعه سيدگل سرخ توران پشت، بقعه پير مراد توران پشت، بقعه چهل دختران توران پشت، بقعه شيخ جنيد توران پشت، مزار توران پشت، قلعه شواز، مسجد اسلاميه (فراشاه) از جمله مكان‌هاي ديدني و تاريخي شهرستان تفت به شمار مي‌آيند.
كشاورزي و دام داري
با توجه به استعداد ناحيه؛ بيش تر مردم تفت كشاورز و باغ‌دار هستند. از فرآورده‌هاي كشاورزي اين منطقه مي توان گندم، جو، بنشن، تره بار، انار، هلو، زردآلو، گوجه و گردو را نام برد كه انار تفت فراوان و از كيفيت خوبي برخوردار بوده و به نقاط ديگر صادر مي شود. مردم اين شهرستان همراه كشت به دام‌داري نيز مي پردازند.
مشخصات جغرافيايي
شهرستان تفت،در كنار راه يزد – شيراز در باختر استان قرار دارد. اين شهرستان از سوي شمال به شهرستان يزد، از باختر به شهرستان هاي يزد و ابركوه، از جنوب به شهرستان هاي ابركوه و مهريز و از خاور به شهرستان مهريز محدود مي‌شود. بلندي مركز شهرستان تفت از سطح دريا، 1560 متر است. اين شهرستان ناحيه اي كوهستاني است و بيش از 60 درصد روستاهاي آن، در دامنه كوه ها قرار دارند. آب و هواي تفت نيمه بياباني است، كه به دليل قرار گرفتن در دامنه شيركوه نسبت به يزد، داراي تابستان هاي ملايم تر و بارندگي بيش تري است. بيش ترين درجه حرارت، در تابستان 34 و كمترين آن در زمستان 12 درجه سانتي‌گراد است. رطوبت در تابستان 15 درصد و در زمستان 30 درصد بوده و ميانگين بارندگي ساليانه برف 70 سانتي‌متر و باران تا 60 سانتي‌متر است. مردم اين شهرستان مسلمان شيعه و آريايي نژادند و به زبان فارسي و لهجه شيرين محلي يزدي سخن مي گويند. زرتشتيان ساكن در اين شهر با گويش ويژه خودشان سخني مي گويند. تفتي ها، مردمي پاك انديش، سخت كوش، درستكار، ‌متدين و مهمان نواز هستند. مسيرهاي ارتباطي اين منطقه به اطراف عبارتند از:
- راه تفت – يزد به سوي شمال خاوري و به درازاي 20 كيلومتر
- راه تفت – ده نو – ده شير به سوي باختر و سپس به سوي جنوب
- راه تفت – ترزجان به درازاي 24 كيلومتر
- راه تفت – منشاد – ده بالا
- راه تفت – ابركوه به درازاي 150 كيلومتر
فاصله هوايي شهر تفت تا تهران، 520 كيلومتر است
وجه تسميه و پيشينه تاريخي
تفت منطقه‌اي باستاني با پيشينه‌اي دراز است. اين شهر از هر لحاظ با يزد پيوند تاريخي داشته و نامش هميشه با آن، همراه بوده است. شهر تفت را، كه زادگاه علامه تفتازاني است، به دليل وجود چشمه «نصيري» در پاي «چنار سرده»، «تفت نصيري» نيز ناميده اند. واژه تفت، در اوستا «تفته» به معني «گرم شده»است. مردم تفت بر اين باورند كه به دو دليل اين شهر تفت ناميده مي‌شود. يكي به دليل وجود تفته كوه در جنوب شهر، كه هنگام تابش خورشيد، بسيار داغ و سوزان شده و به اصطلاح محل تفتيده مي شود و ديگر سبد و طبق ميوه كه در گويش محلي به آن ها «تفت» مي گويند، كه هر دو مورد درست بوده و كاربرد دارند. در ديگر فرهنگ ها تفت به معني قهر و غضب، خرام و خرامان، گياه دارويي كه خوردن بيخ آن مانند تاتوله جنون آورد، نيز آمده است.