خدابنده يكي از شهرستان هاي جنوبي و كوهستاني استان زنجان است كه قدمت تاريخ و تمدن آن به هزاره چهارم و پنجم پيش از ميلاد مي رسد. اين منطقه از جاذبه هاي طبيعي و تاريخي زيادي برخوردار است. دو منطقه تاريخي سهرورد و سجاس كه در محدوده اين شهرستان قرار گرفته اند، آثار تاريخي ارزشمندي را در خود جاي داده اند. شهرستان خدابنده به لحاظ پيشينه تاريخي و ديرينگي بعد ازشهرستان هاي زنجان و ابهر، از اهميت زيادي برخوردار است. روستاهاي گرماب، قلابر و سجاس از جمله آبادي هاي قديمي و مناطق تاريخي و ارزشمند استان به شمار مي آيند كه جزو كانون هاي ديرينه زيستي استان به شمار آمده و در محدوده شهرستان خدابنده قرار گرفته اند. چشمه آبگرم در روستاي گرماب و غار تاريخي و منحصر به فرد كتله خور كه 100 متر ابتدايي آن محل زندگي انسان هاي نخستين تشخيص داده شده، به همراه بقعه تاريخي و زيباي قيدار نبي و آرامگاه تاريخي سلاطين مغول و... از جمله ارزش ها و جاذبه هاي جهانگردي شهرستان خدابنده هستند كه در صورت برنامه ريزي صحيح، فرهنگ سازي زيربنايي پذيرش جهانگرد براي مردم منطقه و فراهم نمودن امكانات رفاهي براي جهانگردان و ايرانگردان در جلب افراد براي بازديد از اين منطقه مفيد واقع خواهد شد و به رونق اقتصادي آن كمك شاياني خواهد كرد.
مكان هاي ديدني و تاريخي
غار كتله خور، چشمه هاي آب گرم روستاي گرماب و منطقه ييلاقي گرماب از جمله مهم ترين جاذبه هاي طبيعي شهرستان خدابنده هستند. مسجد جامع سجاس، مسجد جامع قيدار، بناي تاريخي چلبي اوغلي، بقعه قيدار نبي، آرامگاه ارغون خان، منطقه تاريخي سجاس از جمله مكان هاي تاريخي و ديدني شهرستان خدابنده هستند.
صنايع و معادن
در مجموع از نظر صنايع، به جز شركت توليد كننده قطعات ماشين آلات كشاورزي و واحدهاي كارگاه موزاييك سازي صنايع بزرگ چشم گيري در اين منطقه ديده نمي شود. در ارتفاعات شهرستان خدابنده معادني وجود دارد كه به صورت سنتي (دستي) و صنعتي بهره برداري مي شوند و مهم ترين آن ها عبارتند از: معدن سنگ گچ در ارتفاعات روستاي ملك چمني و معدن سنگ هاي ساختماني و سنگ مرمر در روستاي مادآباد در دامنه باختري كوه قيدار. در ارتفاعات شهرستان خدابنده به جز معادن ياد شده، منابع ديگري هم وجود دارد كه هنوز مورد بهره برداري قرار نگرفته اند.
كشاورزي و دام داري
به طور كلي زيربناي اقتصادي شهرستان خدابنده را كشاورزي، دامداري و صنايع دستي تشكيل مي دهد و بيش ترين صادرات آن شامل فرآورده هاي دامي، صنايع دستي و محصولات كشاورزي از قبيل گندم، جو و انواع بنشن مي‌باشد. شغل بيش تر ساكنان اين منطقه كشاورزي و دام‌داري است، به همين دليل كشاورزي در منطقه از حالت سنتي به حالت نيمه صنعتي در حال تغيير است ولي كشاورزي سنتي هنوز در منطقه رواج دارد. در مجموع كشاورزي در اين خطه به صورت سنتي و نيمه صنعتي و به روش آبي و ديمي (بيش تر به صورت ديمي) رواج دارد. در مجاورت رودخانه ها و نهرهاي منطقه، كشت آبي از رونق خوبي برخوردار است. گندم، جو، نخود، لوبيا، لپه، عدس و انواع تره بارعمده ترين محصولات كشاورزي شهرستان خدابنده را تشكيل مي دهند كه هم به صورت ديمي و هم به صورت آبي كشت مي شوند. دامداري نيز از ديگر مشاغل اصلي مردم شهرستان خدابنده است كه در اين منطقه به صورت سنتي رواج داشته و تقريباً در تمام روستاهاي اين منطقه افرادي به اين حرفه اشتغال دارند. دام غالب در اين ناحيه گوسفند است و گوسفند نژاد افشار از نظر گوشت مرغوب، معروفيت منطقه‌اي دارد. با اين كه بيش تر دامداران به نگهداري دام هاي كوچك از قبيل گوسفند و بز علاقمند هستند ولي برخي از دامداران به نگهداري از دام هاي بزرگ تر مثل گاو نيز مبادرت مي كنند. در روستاهاي اطراف شهرستان خدابنده واحدهاي گاوداري صنعتي نيز وجود دارند.
وجه تسميه و پيشينه تاريخي
نام اين منطقه به جهت حكومت سلطان محمد خدابنده در نزديكي اين منطقه به نام خدابنده معروف شده است. مركز شهرستان خدابنده، قيدار نام دارد كه وجه تسميه آن بر اساس گفته اهالي از نام حضرت قيدار بن اسماعيل بن ابراهيم گرفته شده است. پيشينه تاريخي اين شهر به قرن هفتم هجري قمري باز مي گردد ولي پيشينه و تاريخ تمدن منطقه خدابنده به طور كلي به هزاره چهارم و پنجم پيش از ميلاد مي رسد. دو منطقه تاريخي سهرورد و سجاس در محدوده شهرستان خدابنده قرار گرفته اند كه ضمن برخورداري از آثار تاريخي ارزشمند، دانشمندان و بزرگان زيادي را نيز پرورش داده اند.
مشخصات جغرافيايي
شهرستان خدابنده يكي از شهرستان هاي جنوب استان زنجان است كه از شمال به شهرستان هاي ايجرود و ابهر، ازخاور و شمال خاوري به شهرستان ابهر، از جنوب خاوري به شهرستان بويين زهرا (استان قزوين)، از جنوب به استان همدان و از باختر به شهرستان بيجار(استان كردستان) محدود مي شود. اين شهرستان در 47 درجه و 51 دقيقه تا 48 درجه و 57 دقيقه درازاي خاوري و 35 درجه و 35 دقيقه تا 36 درجه و 25 دقيقه پهناي شمالي واقع شده و مركز آن از نظر جغرافيايي در 48 درجه و 35 دقيقه درازاي خاوري و 36 درجه و 7 دقيقه پهناي شمالي و ارتفاع 2050 متري از سطح دريا واقع شده است. به طوركلي منطقه خدابنده يك ناحيه كوهستاني است كه از ارتفاعات و قله هاي متعددي برخوردار مي باشد. در سرشماري سراسري سال 1375 جمعيت شهرستان خدابنده 163،067 نفر برآورد شده كه از اين تعداد 70،918 نفر در شهر قيدار(مركز شهرستان) زندگي مي كرده اند. .

رودخانه شور فشاپويه خدابنده
يك رودخانه دايمي به طول تقريبي 420 كيلومتر، شيب متوسط 4/0 درصد و مسير كلي جنوب خاوري است كه در استان هاي قم، تهران، مركزي، قزوين، زنجان و شهرستان هاي قم، تهران، ساوه، كرج، قزوين و خدابنده جريان دارد. اين رودخانه از دامنه باختري كوه قره داغ در30 كيلومتري شمال خاوري قيدار سرچشمه گرفته و با نام خررود از دهستان سجاس رود عبور مي كند. ارتفاع سرچشمه اين رودخانه 2300 متر بوده و ضمن عبور از چندين دهستان با ريزابه هاي بسيار از 10 كيلومتري خاور شهر قيدار گذشته و با نام چاي خررود به دهستان خرقان باختري در حومه شهرستان قزوين وارد مي شود. اين رودخانه پس از عبور از روستاهاي بسيار و مشروب كردن آن ها با رودخانه شور خرقان مخلوط شده و راه اتومبيل رو قزوين - همدان را قطع مي كند و سپس وارد دهستان خرقان خاوري مي شود. پس از آن با رودخانه هاي آوج و كلنجين درهم آميخته و رو به سوي شمال خاوري جريان مي يابد. پس از عبور از روستاي سكزناب از دره خاوري كوه قره قرقان عبور كرده و به دهستان افشاريه وارد مي ‌شود. رودخانه خررود در اين دهستان با رودخانه اورونگاش مخلوط مي شود، و روستاهاي حصار، نوهوب و رحمت آباد را مشروب ساخته و پس از آن به صورت خشكرودي به دهستان رامند جنوبي و سپس به دهستان دشت آبي وارد مي‌ شود. اين رودخانه در اين دهستان با ابهررود مخلوط شده و به رود شور فشاپويه تغيير نام داده و به سوي جنوب منحرف مي شود و از باختر روستاي قشلاق حسين خاني گذشته و پس از طي مسيري 8 كيلومتري دوباره به سمت خاور منحرف شده و وارد شوره زارهاي دامنه جنوبي كوه ها مي شود. رودخانه شور فشاپويه از ميان شوره ‌زارهاي دامنه جنوبي ارتفاعات، حلقه‌ وارعبور كرده و پس از گذشتن از دامنه خاوري كوه كردها به دهستان زرند از شهرستان ساوه داخل مي شود. سپس رو به سوي جنوب خاوري، خط آهن تهران - قم و همچنين راه اتومبيل ‌رو تهران - ساوه را قطع كرده و وارد دهستان فشاپويه در محدوده شهرستان تهران مي شود. در اين دهستان نخست در قشلاق هفت تپه، با رودخانه سرود ادغام و سپس به موازات رودخانه كرج و به فاصله متوسط 10 كيلومتري رو به سوي جنوب خاوري روان مي شود. يك قوس بزرگ راستگرد را طي كرده و از دهستان فشاپويه خارج و به دهستان قمرود از شهرستان قم وارد مي ‌شود. اين رودخانه پس از طي مسيري طولاني و گذشتن از مناطق مختلف در 75 كيلومتري خاور قم به درياچه نمك مي ‌ريزد كه ارتفاع ريزشگاه آن 795 متر است.
رودخانه آقبلاغ چاي خدابنده
يك رود فصلي به درازاي 17 كيلومتر و شيب متوسط 3 درصد است كه در شهرستان خدابنده، در روستاهاي شيوانات و گرماب از بخش افشار جريان دارد. رودخانه آقبلاغ چاي از دامنه هاي شمالي كوه چنگ الماس در64 كيلومتري جنوب باختري شهرستان خدابنده سرچشمه مي گيرد و ارتفاع سرچشمه آن 2030 متر است. رودخانه آقبلاغ چاي در مسير خود از روستاهاي جعفرآباد، فتح آباد و چپقلو عبور مي كند و در 12 كيلومتري جنوب خاوري روستاي محمد شالو (واقع در32 كيلومتري خاور شهرستان بيجار) به رودخانه تلوار مي ريزد.ارتفاع ريزشگاه اين رودخانه 1520 متر است.
رودخانه بيزينه رود خدابنده
يك رود فصلي به درازاي 75 كيلومتر و شيب متوسط 3/1 درصد است كه در محدوده شهرستان خدابنده جريان دارد. اين رودخانه از دامنه هاي باختري كوه خرقان در60 كيلومتري جنوب خاوري خدابنده سرچشمه گرفته و در دهستان بزينه رود شهرستان خدابنده جريان مي يابد. ارتفاع سرچشمه اين رودخانه 2500 متر است و در طي مسير خود از روستاهاي بسياري از جمله ملابداخ، هـي كهيلا، بزين، شورور، قره محمد، سرين، زرين آباد، حصار بالا و حصار پايين عبور كرده و اين مناطق را سيراب مي كند. رودخانه بيزينه رود پس از طي مسيري نسبتاً طولاني به رودخانه شور در 3 كيلومتري شمال خاوري گرماب و 86 كيلومتري شمال باختري كبودرآهنگ مي ريزد و ارتفاع ريزشگاه آن 1550 متر است.
رودخانه بُزينه رود خدابنده
شاخه‌اي‌از بيزينه رود است كه از دهستان بُزينه رود واقع در بخش بُزينه رود از شهرستان خدابنده سرچشمه مي‌ گيرد و در همين منطقه نيز جريان دارد.
رودخانه چاي خررود خدابنده
از دامنه باختري كوه قره داغ سرچشمه گرفته و با نام خررود از دهستان سجاس رود عبور مي كند. اين رودخانه پس از طي مسيري طولاني با ابهررود مخلوط مي شود و از آن پس شور فشاپويه نام مي گيرد (كه توضيح مفصل آن در رودخانه فشاپويه آمده است).
رودخانه سُجاس رود خدابنده
يك رودخانه فصلي به طول 60 كيلومتر است كه در دهستان سجاس رود از بخش سجاس رود شهرستان خدابنده جريان دارد. اين رودخانه از دامنه هاي جنوبي كوه آق داغ در 28 كيلومتري شمال خاوري خدابنده سرچشمه مي گيرد و ارتفاع سرچشمه آن1900 متر است. رودخانه سجاس رود در ابتداي سرچشمه خود مسيري به سمت جنوب باختري دارد ولي پس از عبور از روستاي مزيد آباد و مخلوط شدن با ريزابه هاي متعدد به سمت شمال باختري تغيير مسير داده و از روستاهاي سيمان، سجاس، چنقور، نهاويس، دولجين، زرز، آقاجري و سُها عبور كرده و آن ها را آبياري مي كند. در روستاي سها به سوي باختر تغيير مسير مي دهد و ضمن عبور از دره جنوبي كوه بيوك قيه، روستاي قلابر را مشروب ساخته و در اين روستا با ريزابه روستاي جوقين مخلوط مي شود. پس از عبور از روستاي بلوبين، در يك كيلومتري شمال باختري اين روستا با رودخانه اوزون دره مخلوط شده و با هم رودخانه خويين را پديد مي آورند. ارتفاع ريزشگاه سجاس رود 1500 متر است.
رودخانه شور همدان خدابنده
يك رود فصلي به طول 120 كيلومتر و شيب متوسط 7/0 درصد است كه در دهستان مهربان (شهرستان همدان) و دهستان گرماب از بخش افشار (شهرستان خدابنده) جريان دارد. اين رودخانه از دامنه باختري كوه هاي سيد مزار و سوباشي در 6 كيلومتري جنوب خاوري گل‌ تپه و در 52 كيلومتري شمال باختري همدان سرچشمه مي گيرد و ارتفاع سرچشمه آن 2300 متر است. رودخانه شور همدان در 49 كيلومتري شمال خاوري بيجار وارد بخش و دهستان بزينه‌ رود از شهرستان خدابنده مي ‌شود. اين رودخانه در مسير طولاني خود از روستاهاي گل ‌تپه، گوزال ابدال، خبرارخي، صفاريز، كند بلاغي، عبدالمؤمن، آق‌كند، قاباق تپه، الان بالا، الان پايين، دوزون دره، چالي، آب مشگين، خوايي، حاجي آباد، رستم آباد، آقچه گنبد، مصرآباد سوله، قاجار، توحيدلو و اصلانلو عبور كرده و آن ها را سيراب مي سازد. رودخانه شور همدان در نهايت پس از طي مسيري حدود 120 كيلومتر، به رودخانه قزل اوزن مي ريزد و ارتفاع ريزشگاه آن 1440 متر است.
رودخانه شورچاي خدابنده
يك رودخانه فصلي به درازاي حدود 35 كيلومتر و شيب متوسط 9/1 درصد است كه در محدوده شهرستان خدابنده جريان دارد. اين رودخانه از دامنه جنوبي و باختري كوه سياه در 27 كيلومتري شمال خاوري دهستان گرماب از بخش افشار و 26 كيلومتري جنوب باختري قيدار سرچشمه مي گيرد و ارتفاع سرچشمه آن 2150 متر است. اين رودخانه پس از عبور از روستاهاي زاغه ‌لو، مسگر، قازقلو، يوزباشي و توحيدلو به رودخانه شور همدان مي ريزد كه ارتفاع ريزشگاه آن 1490 متر است.
رودخانه شور سُهروردخدابنده
يك رودخانه فصلي به طول تقريبي 45 كيلومتر و شيب متوسط 3/1 درصد است كه در دهستان هاي حومه و سهرورد از بخش مركزي شهرستان خدابنده جريان دارد. اين رودخانه از دامنه شمالي ارتفاعات خاوري روستاي حسام آباد در 25 كيلومتري جنوب قيدار سرچشمه مي گيرد و ارتفاع سرچشمه آن 2050 متراست. رودخانه شور سهرورد در مسير عبوري خود از روستاهاي قل ‌علي، دلاير بالا، دلاير پايين، صالح آباد، يار احمدلو، گوجه لوجه و مهدي ‌لو عبور كرده و در خاور روستاي جمعه ‌لو در 37 كيلومتري جنوب باختري قيدار به رودخانه قزل‌اوزن مي‌ ريزد. ارتفاع ريزشگاه اين رودخانه 1450 متر است.
چشمه هاي گرماب خدابنده
اين چشمه ها كه در جنوب خاوري شهر قيدار و در روستاي گرماب واقع شده اند، جلوه توريستي و زيبايي به روستاي باستاني گرماب بخشيده اند. اين چشمه ها مورد استفاده اهالي و بازديدكنندگان از منطقه قرار مي گيرند.
در اين منطقه درياچه يا سدي وجود ندارد و برنامه ايجاد يك درياچه مصنوعي در كنار غار كتله خور در دست مطالعه و بررسي است.
غار كتله خور خدابنده
غار تاريخي و زيباي كتله خور يا نور خورشيد كه يك غار خشكي - آبي است جديدترين غار كشف شده در محدوده استان زنجان مي باشد. اين غار يكي از زيباترين شگفتي هاي استان است كه در دامنه كوه ساقيزلو در محدوده شهرستان خدابنده و 5 كيلومتري شهر گرماب، 155 كيلومتري جنوب شهر زنجان، 173 كيلومتري شمال همدان و 410 كيلومتري تهران واقع شده است. تحقيقات انجام شده بر روي غار، نشان از شكل گيري آن در دوران ژوراسيك (70 تا 120 ميليون سال پيش) دارد. اين غار قبل از سال 1300 هجري شمسي كشف و در سال 1330 هجري شمسي به ثبت رسيده است. غار كتله خور از لحاظ زيبايي، تعدد طبقات، كيفيت بلورها و قنديل ها، اولين غار آهكي جهان محسوب مي شود. غار كتله‌خور، يك غار آهكي است كه در برخي نقاط آن گل‌ رس و خاك هاي حاوي اكسيد آهن قابل مشاهده‌ است. اين غار از نظر سني تقريباً با غار عليصدر همدان هم سن است. غار كتله خور شباهت بسياري به غار عليصدر دارد ولي از دو جهت با هم تفاوت دارند. يكي اين كه غار عليصدر غاري كاملاً آبي و غار كتله‌خور غار تقريباً خشكي است و دوم اين كه آهك هاي غار كتله‌خور نسبت به آهك هاي غار عليصدر بسيار خالص‌ تر هستند، به همين دليل قنديل ها شفاف بوده و نور به راحتي مي تواند از آن ها عبور كند و اين نكته به زيباتر شدن غار كمك زيادي مي كند. شواهد و بررسي هاي انجام شده تاييد مي كند كه اين غار در نهايت به غار عليصدر همدان متصل است.
يكي از عجايب و زيبايي ‌هاي اين غار تعدد طبقات آن است. اين گونه غارها در جهان بسيار كم‌نظير هستند. به نظر مي رسد كه اين غار داراي 7 طبقه باشد، البته تاكنون تنها 3 طبقه آن كشف شده‌ است. تشكيل طبقات متعدد اين غار باعث شده‌ كه آب به طبقات زيرين نفوذ كرده و غار به يك غار خشك تبديل شود. بر اساس نظر پژوهشگران اين غار در مراحل اوليه تشكيل خود يك غار آبي بوده و در اثر انحلال آبي، گاهي اوقات توده‌هاي بزرگي از سنگ ها از توده اصلي جدا شده‌ و به مرور سبب خشك شدن غار شده اند. در حدود 700 متر اوليه غار، قطري حدود 70 سانتي متر دارد، به ‌طوري كه كوهنوردان اوليه غار، اين مسير 700 متري را به شكل سينه‌خيز طي كرده و مسير خود را با علامت گذاري مشخص كرده‌اند. شواهد به دست آمده از اين غار نشان دهنده اين است كه 100 متر ابتدايي غار محل زندگي انسان هاي نخستين بوده است. اين موضوع را 80 اسكلت انساني كه در اين محل پيدا شده و هنوز همان جا نگهداري مي شوند، تأييد مي ‌كند.
غار كتله خور در يك مستطيل به ابعاد 2000×1500 متر به ‌وجود آمده و دهانه آن در ارتفاع 1700 متري از سطح دريا قرار گرفته است. اختلاف ارتفاع آن با ارتفاع چشمه‌اي كه آب هاي فرورو حاصل از ريزش جوي غار را خارج ‌كرده و به رود شور مي ‌ريزد، 50 متر است. ورودي غار يك دهليز 4000 متري با سقفي كوتاه و چند دهليز فرعي است و پس از دهليز فرعي يك دالان وسيع 950 متري با سربالايي ‌هايي به ارتفاع 2 متر با گودال هاي خشك قرار دارد كه با دو شاخه 50 متري ادامه پيدا مي ‌كند. پس از عبور از يك سربالايي تالار وسيعي پوشيده از ستون، چكنده و چكيده (استالاكتيت و استالاكميت) نمايان مي شود. در داخل تالار كوچك بلورين كه به تالار ستون ها چسبيده، چاهي به عمق 8 متر وجود دارد كه احتمالاً محل خروج آب هاي فرورو سازنده غار است.
چشمه‌هاي آب بسيار زلال در اطراف اين غار، حفره‌هاي متعدد طبيعي قنديل هاي زيبا و شفاف آهكي و استالاكتيت‌هاي گُل‌كلمي از ويژگي هاي بارز اين غار است. (تصوير شماره 13) در حال حاضر اين غار از سه قسمت ورزشي، تفريحي وفرهنگي تشكيل شده‌ است. بخش ورزشي آن كه حدود 4 كيلومتر است تنها مورد استفاده غارنوردان و صخره ‌نوردان قرارمي ‌گيرد البته هنوز انتهاي آن كشف نشده ‌است. بخش تفريحي غار كه گفته مي شود تنها يك سوم كل غار و حدود 2 كيلومتر مسير مستقيم است مورد بازديد عموم مردم قرار مي ‌گيرد. بخش فرهنگي غار كه در بخش جنوبي آن قرار گرفته، دالاني طبيعي است و جهت برگزاري مراسم مختلف مورد استفاده قرار مي ‌گيرد. اين دالان هيچ گونه راه خروجي به بيرون ندارد و راه خروجي آن به صورت مصنوعي كنده شده اما خود دالان طبيعي است. غار كتله خور از جمله ديد ني هاي جالب استان زنجان است كه در منطقه خدابنده واقع شده است و بازديد كنندگان آن معتقدند كه غار مزبور بسيار شگفت انگيز بوده و سفر به اين منطقه بدون بازديد از اين غار، سفري ابتر به شمار مي آيد.

مسجد جامع سجاس خدابنده
مسجد جامع سجاس يكي از آثار برجسته استان زنجان است كه به سبك مسجدهاي شبستاني ساخته شده و قدمت آن به اوايل قرن پنجم هجري قمري مي رسد. گنبد مسجد سجاس از نوع گنبدهاي يك پوششه است كه با آجر ساخته شده و تزيينات آن به نقش ستاره ايراني (ستاره پنج پر) محدود شده است. اين مسجد از نظر گچ‌بري و وجود كتيبه ها بسيار قابل توجه بوده و داراي چهار كتيبه ارزشمند است. مسجد جامع سجاس در شهرك سجاس در 12 كيلومتري شمال باختري شهرستان خدابنده قرار گرفته است و همواره بازديد كنندگان خاص خود را دارد.
مسجد جامع قيدارخدابنده
مسجد جامع قيدار (خدابنده) كه داراي سبك شبستاني است، در ضلع خاوري بقعه قيدار نبي (ع) در محدوده شهرستان خدابنده و 42 كيلومتري شهر زنجان واقع شده است. قدمت اين مسجد به اواخر دوره قاجاريه مي رسد و از محل موقوفات بقعه قيدار نبي (ع) ساخته شده است. مسجد سردر ورودي و دو مناره به سبك دوره قاجار دارد و در ضلع باختري آن 8 حجره براي سكونت دانشجويان علوم ديني ساخته شده است.

آرامگاه ارغون خان خدابنده
آرامگاه ارغون خان و بلنان خاتون بزرگ، در نزديكي روستاي ارغون و حد فاصل شهرهاي سجاس و قيدار واقع شده است. به استناد متون تاريخي، ارغون خان در قرن هفتم (سال 690 هجري قمري) فوت كرده و درحوالي سجاس دفن شده است. اين آرامگاه در دامنه تپه ماهورهايي كه به كوه قيدار منتهي مي شوند، قرار گرفته است.