اولين هسته آثار تمدن در منطقه باستاني كنگاور بنابر مدارك موجود منحصر به معبد ناهيد است و چنين بر مي آيد كه تا زمان ساسانيان جز معبد آناهيتا و بناهاي مختصر خدماتي آن استقراري در اطراف آن نبوده است در اواسط دوره ساساني همراه با نزول آيين مهر پرستي از اعتبار معبد كاسته شد و رو به ويراني گذاشت. سطوح آماده معبد و مصالح ساختماني كه در آن فراهم بود از يك طرف و راه خاور به باختر كه تا تيسفون كشيده شده و راه‌هاي ديگر عبور عشاير از جنوب به شمال از طرف ديگر و وجود آب فراوان چشمه و دشت‌هاي حاصل‌خيز جنوب سبب شدند كه كنگاور منزلگاه مردمي شود كه خدمات راه كاروان رو تيسفون و مبادلات عشاير كوچ نشين را فراهم مي‌آوردند.از‌اين‌‌رو‌مي‌توان با تكيه‌بر‌نتايج‌كاوش‌هاي باستان‌شناسي مقر اولين ساكنان شهر را بر تپه مركزي كنگاور انگاشت كه از نظر حفاظ سوق الجيشي نيز تاييد شدني است. زبان مردم اين شهرستان فارسي بوده و آشنا به كردي هستند و مذهب آن ها شيعه است. مردم كنگاور اغلب لر يا كرد هستند و عده اي هم از اعقاب ايلات ترك زبان هستند. در دهستان «فش» گروهي ارمني تبار زندگي مي كنند كه خود معتقدند نياكانشان از همراهان شيرين - همسر ارمني خسرو پرويزبوده و از ارمنستان به اين ناحيه كوچيده و ماندگار شده اند.
چشمه صيفور در شمال خاور كنگاور، چشمه عبدل در شمال كنگاور، چشمه هندي آباد در شمال خاوري كنگاور، امام زاده باقر در گودين – بخش مركزي، امام زاده سيد جمال الدين در فش – بخش مركزي، پل آجري كوچه در دهستان گودين، حمام هاي قديمي درشهر كنگاور ، شاه‌زاده محمد ابراهيم ، قلعه ساري اصلام، مسجد امام زاده، مسجد جامع و معبد آناهيتا دركنگاور از جمله مهم ترين ديدني‌هاي شهرستان كنگاور به شمار مي‌آيند.
صنايع و معادن
صنايع كارخانه‌اي مانند توليد ادوات كشاورزي، سنگ‌بري، ‌نمك‌كوبي، بتن و تيرچه بلوك سازي و موزاييك سازي و غيره داير و فعال است. معادن سنگ ساختماني واقع در باختر و خاور كنگاور مورد بهره برداري قرار دارد.
كشاورزي و دام داري
در شهرستان كنگاور به علت منابع آبي فراوان و خاك حاصل‌خيز كشت و زرع از رونق ويژه اي برخوردار بوده و كشاورزي به شيوه سنتي بازدهي خوبي دارد. منابع آب كشاورزي در سطح شهرستان بسيار متنوع بوده و علاوه بر رودخانه، 19 رشته كاريز، 38 دهنه چشمه و تعداد زيادي چاه ژرف و نيمه ژرف مورد استفاده قرار مي گيرد. محصولات كشاورزي كنگاور عبارتند از گندم، جو، ذرت، چغندرقند، تره بار، بنشن، گياهان علوفه اي، انگور، سيب، گردو، زردآلو،‌ گلابي. دام داري در شهرستان كنگاور به دو شيوه صنعتي، شامل پرورش بيش از 300 گاو و بيش از 1000 راس گوسفند و سنتي كه توسط روستاييان و عشاير انجام مي شود رواج يافته و از بازده نسبتا خوبي برخوردارشده است. به گونه اي كه فرآورده هاي دامي و دام از جمله اقلام صادراتي كنگاور به شمار مي رود. پرورش طيور نيز بسيار رايج است و علاوه بر آن‌چه در روستاها توليد مي شود در حوالي شهر كنگاور هم تعداد زيادي واحد صنعتي فعال وجود دارد. زنبورداري شامل بالغ بر 7000 كندوي مدرن، و 200 كندوي بومي است كه ميانگين توليد عسل ساليانه هر كندو به حدود 10 كيلو مي رسد.
مشخصات جغرافيايي
كنگاور مركز شهرستان كنگاور در 87 كيلومتري شمال خاوري كرمانشاه و در مسير كرمانشاه – همدان واقع شده است. كنگاور در 57 درجه و 47 دقيقه درازاي جغرافيايي و 30 درجه و 34 دقيقه پهناي جغرافيايي، در بلندي 1500 متري از سطح دريا قرار دارد. كنگاور اولين بخش خاوري استان كرمانشاه است و از شمال به شهرستان اسدآباد، از خاور به شهرستان تويسركان، از جنوب به شهرستان نهاوند و از باختر به شهرستان صحنه محدود است. خرم رود و رود سراب كنگاور از مهم ترين رودخانه هاي اين شهرستان بوده كه رود سراب كنگاور با گذشتن از قسمت هاي باختري شهر، در كرمانشاه به رود گاماسياب مي پيوندد. آب و هواياين منطقه نسبتا سرد و نيمه خشك بوده و كوه هاي پر آفتاب (در 5 كيلومتري شمال باختري)، سه سنگه (در حدود 6 كيلومتري شمال باختري) و كوه سرتخت (در حدود 2 كيلومتري شمال) اين شهر را در بر گرفته اند. مطابق سرشماري سال 1375 شهر كنگاور 50269 نفر جمعيت داشته است.

معبد آناهيتا
بناي معروف به معبد آناهيتا در مركز شهر كنگاور بر سر راه همدان به كرمانشاه واقع شده است .اين بنا بر روي تپه طبيعي با حداكثر ارتفاع 32 متر نسبت به سطح زمين هاي اطراف ساخته شده است . نقشه بناي كنگاور چهار ضلعي و به ابعاد 209*224 متر مي باشد كه هر ضلع آن به شكل صفه اي به قطر 18 متر است . اين صفه ها با لاشه سنگ و ملاط گچ ساخته شده اند كه نماي بيروني آن ها به وسيله سنگ هاي بزرگ تراشيده شده اي به صورت خشكه چين پوشش داده شده و گاهي براي اتصال برخي از بلوك ها ، از بست هاي آهني و سربي استفاده كرده اند . در قسمت جنوبي بنا ، پلكان دو طرفه اي به درازاي 154 متر وجود دارد كه هر دوتا پنج پله در يك بلوك سنگي ايجاد شده است . در وضع موجود تعداد سنگ پله ها در پلكان شرقي 26 پله و د رپلكان غربي 21 پله مي باشد ولي با توجه به ارتفاع ديوار كه 20/8 متر از آن باقي مانده به طور يقين تعداد پله ها بيشتر از اين بوده است . در بخش شمال شرقي بنا نيز دو رديف موازي سنگ هاي تراشيده بكار رفته كه بر وجود ورودي به عرض 2 متر در اين بخش از بنا دلالت دارد . در مركز بنا ، صفه اي با جهت شرقي ، غربي ساخته شده كه 93 متر درازا و 30/9 متر پهنا و بين 3 تا 5 متر ارتفاع دارد . اين صفه با لاشه سنگ هاي بزرگ كه حداقل يكي از سطوح آن صاف بوده ساخته شده است و نماي آن با ملاط گچ پوشيده شده كه جز در برخي از سطوح پائين ديوار نشاني از آن نمانده است .بر روي صفه هاي چهارگانه اين بنا به جز فاصله بين دو رشته پلكان جنوبي ، يك رديف ستون قرار گرفته است . اين ستون ها كوتاه و قطورند . بلندي هر ستون كه شامل پايه ، ساقه و سرستون مي باشند 54/3 متر و قطر هر يك از ساقه ستون ها كه استوانه اي شكل مي باشند 144 سانتي متر است .در مورد كاركرد اين بنا در ميان محققين اختلاف نظرهايي وجود دارد . بطوريكه عده اي از نويسندگان اين بنا را معبدي براي الهه آناهيتا دانسته اند . آناهيتا ايزد بانوي ، آب هاي روان ، زيبايي ، فراواني و بركت در دوران پيش از اسلام بوده است .ولي برخي ديگر از محققين به تبعيت از نوشته هاي مورخين ايراني و عرب سده سوم هجري به بعد كاركرد اين بنا را كاخي ناتمام براي خسروپرويز معرفي كرده اند . از نظر زمان ساخت نيز عده اي اين بنا را به اواخر سده سوم و آغاز سده دوم پپيش از ميلاد نسبت داده اند ، عده ديگر آن را به سده يكم پيش از ميلاد و سيف الله كامبخش فرد كاوشگر بنا ، آن را به سه دوره هخامنشي ، اشكاني و ساساني نسبت مي دهد ولي مسعود آذرنوش كاوشگر ديگر بنا آن را كاخ ناتمامي از خسروپرويز در اواخر دوره ساساني مي داند .

پل كوچه
اين پل در هفت كيلومتري شرق كنگاور ، در مسير جاده كنگاور به تويسركان ، در روستاي كوچه واقع شده است . پل كوچه بر روي رودخانه خرم رود به جهت شمال شرقي ، جنوب غربي احداث شده است . اين پل به طول 80/68 متر و عرض 5 متر مي باشد كه شامل شش پايه سنگي است كه چهار پايه مركزي آن هر يك به عرض 10/3 متر است .پايه هاي اين پل از دو بخش تشكيل شده است . بخش اول پايه به صورت مكعب مستطيل است و بخش دوم شامل آبشكن مثلث شكل مي باشد . پايه هاي اين پل بر خلاف ساير پل‌هاي استان ، تنها در يك طرف پايه ( قسمت شمالي ) داراي آبشكن است . اين پايه ها در قسمت داخل به وسيله لاشه سنگ و ملاط گچ ساخته شده ولي نماي آن با سنگ هاي نسبتاً بزرگ نتراشيده به ابعاد مختلف چيده شده است . اين پل داراي چهار دهانه نامساوي است . دهانه اول به عرض 60/4 متر دهانه دوم 80/4 متر ، دهانه سوم 90/4 متر ، دهانه چهارم 70/4 متر و دهانه پنجم 50/4 متر است . ارتفاع هر يك از اين دهانه از كف رودخانه تا تيزه قوس در وضع موجود در حدود 10/2 متر مي‌باشد . طاق تمام اين دهانه از نوع طاق هاي جناغي است ولي دهانه پنجم كه در گذشته فرو ريخته بود به هنگام بازسازي آن بدون توجه به فرم اوليه ، به جاي استفاده از آجر و ملاط گچ از سنگ لاشه استفاده كرده و همچنين در جريان بازسازي اطاق اين دهانه در نماي جنوبي به صورت هلالي در آمده است .جان پناه هاي پل آجري است . عرض هر يك از جان پناه ها 41 سانتي متر و بلندي آن از سطح گذرگاه پل 56 سانتي متر است . بر روي جان پناه ها يك رج آجر هره چيني شده است .به طور كلي آجرهاي به كار رفته در اين پل به ابعاد 5*21*21 و 60*20*20 سانتي متر مي‌باشد . متأسفانه كتيبه اي بر روي بنا وجود ندارد تا زمان دقيق ساخت آن را مشخص نمايد ولي با توجه به ساختار معماري آن و مقايسه با پل هاي صفوي ، به نظر مي رسد كه اين پل نيز در دوره صفويه ساخته شده باشد .

حمام قلعه
اين حمام در ضلع جنوبي قلعه ساري اصلان كنگاور واقع گرديده است . سربينه يا رخت كن حمام ، محوطه هشت ضلعي است كه در هر ضلع آن صفه اي ايجاد شده است . در دو صفه ، درگاه ورودي و در پنج صفه ديگر ، رخت كن منظور شده است . طاق تمام صفه ها هلالي است و بر روي آنها پوشش گنبدي سربينه قرار گرفته است .در مركز سربينه ، حوض هشت ضلعي از جنس سنگ قرار دارد . اين سربينه به وسيله آهك‌بري هاي زيبايي تزئين شده است .گرمخانه حمام محوطه چهارضلعي به ابعاد 3*67/6 متر است كه در داخل آن دو ستون هشت ضلعي قرار دارد . بر روي اين ستون ها و ديوارهاي كناري ، پوشش طاق و گنبد گرمخانه برافراشته شده است . در ضلع شرقي و غربي گرمخانه ، خزينه آب گرم و سرد و در ضلع جنوبي و شمالي ، سكوهاي طاقداري قرار گرفته است .اين حمام ظاهراً همزمان با ساخت قلعه ساري اصلان در دوره قاجاريه ساخته شده است .
حمام حاج اصغر خان كنگاور
اين حمام در ميان دو محله گچ كن و گرگون واقع گرديده است . سربينه يا رختكن حمام ، فضايي است هشت ضلعي كه اضلاع آن دو به دو با هم برابرند . در هر ضلع سربينه ، صفه اي به عرض 2 متر و عمق 75/2 متر قرار دارد كه در دو صفه آن درگاه‌هايي براي دسترسي به گرمخانه و بيرون از بنا تعبيه شده است . صفه هاي ديگر به رخت كن اختصاصي دارد .وسط صفه شرقي ورودي به سربينه در وسط صفه شمال شرقي ، راهرو ورودي به گرمخانه است . در وسط سربينه ، حوضي هشت ضلعي از سنگ تراشيده ساخته اند .گرمخانه حمام به صورت فضايي است چهار ضلعي به ابعاد 54/8*04/8 متر كه پوشش سقف آن گنبدي است . بام گرمخانه از دو قسمت تشكيل شده است . قسمت مركزي شامل گنبد مدوري است كه اطراف گنبد طاق هاي جناغي است .در ضلع شمالي بنا ، خزينه آب گرم و در قسمت غربي خزينه آب گرم ، خزينه آب سرد است . خزينه آب گرم و سرد گرمخانه در دوره اخير به دوش و خلوتي تبديل شده است .اين حمام نيز در اواخر دوره قاجاريه ساخته شده است . ولي پس از آن بارها تعمير شده است .
حمام حسن خان كنگاور
اين حمام در محله شرآباد كنگاور واقع گرديده است . ورودي حمام در جبهه شمالي بنا قرار دارد . اين ورودي از طريق هشتي كوچك گنبد داري وارد سربينه مي شود . سربينه يا رخت كن به صورت فضاي مستطيل شكلي است كه ابعاد آن 34/3*53/7 متر است . در چهار كنج سربينه ، صفه هاي كوچكي تعبيه شده است . صفحه هاي بزرگ سربينه ، به طول 3 متر و عمق 59/1 متر و بلندي آنها تا ابتداي طاق 47/1 متر است . طاق صفه ها جناغي است و بر روي اين طاق ها ، پوشش اصلي سربينه متشكل از يك طاق گنبدي در ميانه و دو نيم گنبد در طرفين آن قرار گرفته است . در دو تا از صفه ها درگاه گرمخانه و هشتي ورودي قرار دارد و صفه هاي ديگر به رخت كن اختصاص دارد .سربينه از طريق راهرويي به طول 4 متر به گرمخانه منتهي مي شود . گرمخانه به ابعاد 62/4*53/7 متر است و از نظر پلان شباهت هايي به سربينه دارد . در اضلاع شرقي و غربي گرمخانه ، صفه هايي تعبيه شده است . در پشت صفه شرقي ، خزينه آب گرم قرار دارد كه ورودي آن مسدود شده و تبديل به منبع آب گرم شده است . در اضلاع شمالي و جنوبي نيز صفه هاي طاقدار كوچكتري ساخته شده است . در ضلع شمال شرقي گرمخانه ، محوطه وسيع مستطيل شكلي به طول 30/5 متر و عرض 3 متر وجود دارد . گرمخانه با كمك يك گنبد در ميانه و دو نيم گنبد در طرفين مسقف شده است . اين حمام در اواخر دوره قاجاره ساخته شده است ولي در سال هاي اخير تغييراتي در آن صورت گرفته است .

امامزاده ابراهيم كنگاور
اين امامزاده در گوشه شمال غربي بناي معروف به معبد آناهيتا قرار دارد . بناي قديمي اين امامزاده بر اثر زلزله سال 1336 ش خراب گرديد و بنايي نوساز و بزرگتر به جاي آن ساخته شد . بناي فعلي تقريباً به همان شكل بناي قديمي ساخته شده است . اين امامزاده داراي صحن مركزي گنبد داري است كه گنبد آن از نوع گنبد هاي روپوش مي‌باشد. همچنين اين بنا داراي دو مناره آجري است . از بناي قديمي امامزاده تنها سردر ورودي به محوطه صحن ، بر جاي مانده است
امامزاده باقر گودين
اين مقبره در يك كيلومتري شمال روستاي گودين كنگاور واقع شده است . اين بنا از بيرون به صورت چهار ضلعي است ولي از داخل داراي پلاني هشت ضلعي مي باشد . در زير صندوق داخل بقعه سنگ قبري به طول 48 سانت و عرض 24 سانت وجود دارد كهمضمون نوشته روي آن چنين است : « وفات السيد الفاضل بهاء الدين محمد بن محمد باقر الحسين رحمه الله 28 شهر جمد الثانيه سنته 1132 در مقابل ورودي اين مقبره ، ايوان و كفش كني ساخته شده است