معرفی وبلاگ
سلام ،‌ خوش آمديد . در اين وبلاگ موضوعات زير مطرح مي شوند : اطلاعات ايران شناسي (معرفي شهرهاي ايران به تفكيك هر استان) - تاريخ ايران - ادبيات ايران زمين - جغرافياي ايران - گالري تصاوير و ... منابع وبلاگ => نرم افزار مرز پر گهر - سايت هاي : نماي ايران ، كتاب اول ، ساجد ، سازمان ميراث فرهنگي استان اصفهان ، پارست ، مؤسسه مطالعات تاريخ معاصر ايران ، گنجور دات نت
لينك دوستان
دسته
آرشیو
آمار وبلاگ
تعداد بازدید : 1471818
تعداد نوشته ها : 1100
تعداد نظرات : 27
Rss
طراح قالب

موسسه تبيان - ايران شناسي

Translate
لينك دوستان تبياني
پيج رنك
نگاهي كوتاه به شهرستان آق قلا

اين شهرستان با مساحت 1762 كيلومتر مربعي خود در 16 كيلومتري شمال گرگان و در كنار رودخانة گرگانرود واقع است . حدود هزار سال قبل ، آن را اسپي دژ يا دژسفيد مي ناميدند . در دواني ، مبارك آباد ، سپس در حكومت پهلوي ،‌پهلوي دژ نام دارد . و سرانجام به آق قلا تغيير نام داد . بناي اوليه قلعه مبارك آباد منسوب به شاه طهماسب اول دانسته اند . او براي حفاظت از استراباد ، گرگان كنوني اين قلعه را ساخت قلعة مبارك آباد دو دروازه آجري و دري آهنين و محكم داشت كه رو به شمال و ديگري رو به جنوب بود . در قسمت شرق و غرب قلعه نيز خندق هايي ساخته بودند . در قسمت غربي محوطة دژ هم عمارتي از آجر مشتمل بر سه طبقه ساخته بودند كه محل اقامت حسينقلي خان جهانسوز ، برادر آقامحمدخان سرسلسله قاجار بود . در داخل قلعه و در چهار گوشه آن نيز برج هاي محكمي قرار داشت كه هر يك از آن ها يك عراده توپ گذاشته بودند . اين قلعه در زمان ناصرالدين شاه هنوز آباد بود اما از اين تارخ به بعد با مهاجرت تدريجي قاجارها آن دژ محكم متروكه شد و مخروبه گرديد . پس از آن كم كم تركمن ها جاي ايل قاجار را گرفتند . منطقة آق قلا به دليل داشتن شرايط مطلوب و جمعيت زياد در سال 1379 به شهرستان تبديل گرديد . جمعيت كنوني اين شهرستان به 120759 نفر مي رسد . از بخش هاي اين شهرستان مي توان به بخش جديد وشمگير به مركزيت انبار الوم اشاره كرد . از ديدني هاي آق قلا ، پنجشنبه بازار اين شهر است . در اين بازار محلي و ديدني ، مردم از هر قشر و صنفي كالاهاي خود را عرضه مي كنند كه در اين ميان عرضة صنايع دستي مردم تركمن ، مانند قالي ، قاليچه ، و پشتي هاي زيبا از همه ديدني تر است

نگاهي كوتاه به شهرستان راميان

شهرستان راميان يكي از جديدترين شهرستان هاي استان گلستان به شمار آمده و داراي دو بخش مركزي و فندرسك است. اين شهرستان در جنوب استان گلستان واقع شده و از شمال به گنبد كاووس، از خاور به شهرستان آزادشهر و از باختر به شهرستان علي آباد محدود مي شود. اين شهرستان از سمت جنوب نيز به ناحيه‌ي بسطام شهرستان شاهرود از استان سمنان منتهي مي‌گردد.

شهرستان مينودشت يكي از مناطق‌ استان گلستان است كه از شمال به كلاله و گنبد كاووس،‌از‌ باختر‌ و جنوب به آزادشهر و از خاور به شهرستان‌هاي جاجرم و مانه و سملقان(استان خراسان شمالي) محدود است. قالي‌بافي مهم ترين صنعت دستي مردمان شهرستان مينودشت را تشكيل مي‌دهد. آرامگاه مختوم قلي شاعر شهير و پرآوازده تركمن كه در روستاي آق تقاي در فاصله‌60 كيلومتري مرز پل قرار دارد، مهم ترين جاذبه‌ي گردشگري اين شهرستان و كلاله است. مختوم‌قلي يكي از شخصيت‌هاي ادبي و حماسي تركمن به شمار مي‌آيد و به ويژه در ادب و هنر جمهوري تركمنستان از جايگاه ويژه‌اي برخوردار است. قلعه ماران در ناحيه حاجي لر مينو دشت نيز يكي ديگر از مهم ترين ديدني هاي اين منطقه است. بنا به يك روايت تاريخي قلعه ماران همان پايتخت دوم پارت‌ها (اشكانيان) است كه تيرداد آن را ساخت و به دارا موسوم شد و گفت مي‌شود همان «داريون» يوناني‌هاست.
صنايع و معادن
صنايع مرتبط با كشاورزي در شهرستان مينودشت رواج دارد. كارخانه‌هاي پنبه پاك‌كني و محصولات ديگر اين شهرستان در اين منطقه به فراواني وجود دارند. از معادن اين شهرستان اطلاعات مستندي در دست نيست.

كشاورزي و دام داري
مينودشت به لحاظ شرايط آب و هوايي مناسب و خاك حاصل‌خيز منطقه اي كشاورزي است. آب و هواي كشاورزي از رودها و چشمه ها تأمين شده و محصولات كشاورزي آن گندم، جو و پنبه است. كشاورزي در اين منطقه مكانيزه بوده و كم‌تر به شيوه‌ي سنتي اجرا مي شود. دام داري در كنار كشاورزي از كارهاي رايج مردمان اين ناحيه به شمار مي‌آيد.
مشخصات جغرافيايي
مينودشت در درازاي جغرافيايي 55 درجه و 22 دقيقه و پهناي جغرافيايي 37 درجه و 13 دقيقه واقع است و بلندي آن 180 متر از سطح دريا است. مركز شهرستان، در 20 كيلومتري جنوب خاوري گنبد كاووس و در مسير جاده مشهد- گرگان قرار دارد. اين شهرستان از شمال به كلاله و گنبد كاووس،‌از‌ باختر‌ و جنوب به آزادشهر و از خاور به شهرستان‌هاي جاجرم و مانه و سملقان(استان خراسان شمالي) محدود است. آب و هواي مينودشت معتدل و مرطوب بوده و بيش‌ترين و كم‌ترين درجه گرما، به ترتيب 40 درجه بالاي صفر و 5 درجه زير صفر گزارش شده است. هم‌چنين ميزان بارندگي سالانه به طور متوسط حدود 450 ميلي متر است. شهرستان مينودشت طبق آمار سال 1375 داراي 251561 نفر جمعيت بود. شهر مينودشت در سرشماري 1375، 21011 نفر جمعيت داشت و شامل 4275 خانوار بود. مردم مينودشت آريايي نژادند و به زبان فارسي و تركي سخن مي گويند. مسيرهاي ارتباطي و دسترسي به اين منطقه را راه مينودشت - گنبد كاووس به درازاي 20 كيلومتر، راه مينودشت - آزادشهر به درازاي 24 كيلومتر و مسير مينودشت - بجنورد به درازاي 218 كيلومتر تشكيل مي‌دهند.
وجه تسميه و پيشينه تاريخي
ناحيه‌ي مينودشت در گذشته «كبود جامه» و تا سال 1318 هـ . ش «حاجي لر» خوانده مي شد. در‌نيمه‌ي‌دوم آن سال به مينودشت تغيير نام داد و در سال هاي اخير به شهرستان مستقلي تبديل شد. نام گذاري اين شهر به حاجي لر به واقعه ي اعلام اسقلال محمد حسن خان جلاير مربوط مي گردد كه خود را فرمانرواي اين ناحيه خواند. محمد حسن خان با لشگر كشي پادشاه وقت ايران، به دژ ماران پناه برد. اما يكي از معتمدين او به نام حاجي لر، با رشوه گرفتن از فرمانده لشكر اعزامي، وي را به دام انداخت. از اين زمان ماران كوه و پيرامون آن، به عنوان پاداش به حاجي واگذار شد و اين سرزمين را حاجي لر ناميدند. درحال حاضر مينودشت از شهرهاي زيبا و ديدني استان گلستان است.

 

طبيعت در شهرستان مينودشت

رودخانه گرگان
اين رودخانه كه از كوه هاي آلاداغ سرچشمه گرفته است، پس از دريافت شعباتي چند و طي مسافتي نسبتا طولاني (بيش از 200 كيلومتر) از دره هاي پر پيچ و خم كوهستاني و‌ صحراي كلان عبور كرده و در پيرامون شهر گرگان، گنبد كاووس، دشت گرگان و شهر آق قلعه در نقطه اي به نام خواجه نفس وارد درياي مازندران مي شود. از شعبات مهم اين رودخانه كه مهم ترين و مفيدترين رودخانه مازندران به شمار مي ‌آيد، مي توان رودخانه اوغان، حاجي لر و نوده رود را نام برد. رودخانه گرگان رود حركتي آرام دارد، اما در مواقع بارندگي و سيلاب به علت عبور از زمين هاي رسي، گل آلود مي شود. در حال حاضر سدي بر روي آن احداث شده و از آب آن براي زراعت استفاده مي شود. وجود درياچه، سد و مسير آرام و پر آب آن، امكانات قابل توجهي براي بهره برداري هاي جهانگردي، به ويژه در زمينه ورزش هاي آبي فراهم كرده است.

رودخانه تركولو مينودشت
اين رودخانه كه از ارتفاعات جنوب خاوري مينودشت در 32 كيلومتري جنوب خاوري گنبدكاووس و سه كيلومتري شمال خاوري مركز بخش سرچشمه مي گيرد، دره جنوبي كوه قلعه را رو به سوي شمال باختري مي پيمايد و پس از مشروب ساختن روستاي قلي تپه به دشت گرگان وارد مي شود. تركولو در مسير خود و پس از عبور از اراضي باتلاقي و سيراب كردن روستاي آدام در 8 كيلومتري شمال خاوري گنبدكاووس به رود ناليوان ريخته و توامان وارد گرگان رود مي شوند.

آبشار لوه گاليكش مينودشت
آبشار لوه يكي از زيباترين آبشارهاي ايران است كه در 20 كيلومتري گاليكش و در 5 كيلومتري جاده اصلي مشهد - گلستان، در كنار روستايي به همين نام واقع شده است. هم‌جواري اين آبشار با پارك جنگلي گلستان ارزش توريستي ويژه اي به آن بخشيده است.

مجموعه تالاب هاي آق قلا – اترك مينو دشت
اين مجموعه در قسمت جنوبي رودخانه اترك واقع شده و مشتمل بر تالاب ها و مرداب هاي اينچه، آلاماگل، آلاگل، اينجه برون، بي بي شيروان، آجي گل، نمك و دانشمند است كه مجموع مساحت آن ها 1250 هكتار تخمين زده شده و آب آن ها از رودخانه اترك تامين مي شود. برخي از اين تالاب ها از جمله تالاب آلاگل در فهرست كنوانسيون تحقيقات بين المللي پرندگان آبزي و مهاجر در سال 1350 به ثبت رسيده اند. اين تالاب ها به يكديگر بسيار نزديك هستند و آب و هواي محدوده آن ها مديترانه اي گرم با تابستان هاي خشك و گرم و زمستان هاي ملايم است. سطح آب اين تالاب ها در زمان پرآبي به بيش از 2500 هكتار نيز مي رسد كه اين مساحت به عواملي نظير ميزان آب ورودي و خروجي به اقليم و ديگر عوامل محيطي بستگي دارد.

تالاب هاي ياد شده محل زيست پرندگان مهاجري است كه تنوع زيادي دارند. از جمله آن ها مي توان به فلامينگو، قو، غاز، حواصيل و… اشاره كرد. فصل شكار طبق تقويم اداره محيط زيست از اول پاييز تا آخر زمستان هر سال و هر هفته دو روز (چهارشنبه و جمعه) مي باشد. ماهيان زيادي نيز در اين تالاب ها زندگي مي كنند از جمله كولي، اورنج، سيم پرك و شيشه ماهي كه فصل صيد آن ها طبق مجوز اداره محيط زيست گنبد از 15 ارديبهشت تا 15 اسفند ماه هر سال است. از آن جا كه اين مجموعه تالاب ها و مرداب ها داراي راه هاي دسترسي، محوطه هاي اطراق، چشم اندازهاي دشتي، مرغزارهاي وسيع، پرندگان بومي و مهاجر و همچنين استفاده هاي طبي هستند، قابليت هاي فوق العاده اي را براي ايجاد يك كانون توريستي فراهم مي كنند. شكار و صيد بي رويه، چراي دام، وارد كردن گونه هاي غير بومي، قطع اشجار و… از جمله عوامل تهديد كننده اين تالاب ها به شمار مي آيند كه براي حفظ اين محيط ها در حالت طبيعي بايد از بروز اين عوامل جلوگيري كرد.
شمال و شمال باختري و باختر اين شهرستان به صورت دشت و خاور و جنوب آن كوهستاني است. برخي از ارتفاعات اين شهرستان را كوه هاي آبدار، اگراستل، زنقارچشم، سرگل، سيامرت، شيخ لشگر، عرب داغ، ييلاق، نشا، كوله برون تشكيل مي دهند.

 

قلعه ها ، برجها و آتشكده ها در شهرستان مينودشت

قلعه ماران مينو دشت
قلعه ماران در ناحيه حاجي لر مينو دشت قرار دارد. بنا به يك روايت تاريخي قلعه ماران همان پايتخت دوم پارت‌ها (اشكانيان) است كه تيرداد آن را ساخت و به دارا موسوم شد و گفت مي‌شود همان «داريون» يوناني‌هاست.

قلعه آقميش مينودشت
قلعه حليمه نيقاق مينودشت
قلعه ابوبكر مينودشت
قلعه سركد محله

قلعه جيغ/جيق مينودشت
قلعه تلوستان مينودشت
قلعه اسكندر عزيز آباد مينودشت
قلعه اسكندر وشمگير مينودشت

ديوار اسكندر عزيز آباد مينودشت
ديوار اسكندر وشمگير مينودشت
ديوار اسكندر صوفي شيردل مينودشت

 

آرامگاهها ، امامزاده ها و زيارتگاه ها در شهرستان مينودشت

آرامگاه مختوم قلي فراغي
آرامگاه مختوم قلي شاعر شهير و پرآوازده تركمن در روستاي آق تقاي در فاصله 60 كيلومتري مرز پل قرار دارد. اين روستا از توابع بخش مراوه تپه شهرستان مينودشت است . مختوم‌قلي يكي از شخصيت‌هاي ادبي و حماسي تركمن به شمار مي‌آيد و به ويژه ادب و هنر جمهوري تركمنستان از جايگاه ويژه‌اي برخوردار است. خلاقيت ادبي مختوم‌قلي توجه بسياري از پژوهشگران و دانشمندان را به خود جلب نموده است. در اواخر قرن 19 و اواسط قرن 19 ميلادي برخي از اشعار او به زبان‌هاي آلماني و انگليسي ترجمه و چاپ شده است. در آغاز قرن بيستم به ويژه پس از انقلاب اكتبر سال 1917 ميلادي روسيه ، اشعار برگزيده او به تمام زبان‌هاي جمهوري‌هاي سابق شوروي، هم‌چنين به زبان‌هاي فرانسوي، لهستاني و انگليسي منتشر شد. در سال‌هاي پس از پيروزي انقلاب اسلامي ايران تعداد قابل توجهي از آثار منظوم مختوم‌قلي به زبان فارسي ترجمه و نشر شد.
قبرستان قديمي امامزاده قاسم مينودشت
گورستان اوقچي مينودشت
قبرستان تلوستان مينودشت
امامزاده عبدالله مينودشت
قبرستان چشمه نيلا مينودشت

اين شهرستان با مساحت 5071 كيلومتر مربع در بخش شرقي استان گلستان واقع شده و از طرف شمال به جمهوري تركمنستان ، از طرف غرب به شهرستان هاي علي اباد ، آق قلا و گرگان ، از طرف شرق به شهرستان هاي كلاله و مينودشت و از جنوب به شهرستان هاي ازاد شهر و راميان محدود است .ناهمواري هاي شهرستان گنبد كاووس از مناطق كوهستاني و جلگه اي تشكيل شده . حد فاصل بين گرگان رود و نوار مرزي تركمنستان كه در بخش داشلي برون قرار گرفته ، مناطق استپي وسيعي را بردارد . اين مناطق ، مهمترين مراتع قشلاقي اند . آب و هواي اين شهرستان در ارتفاعات آزادشهر و راميان ، معتدل و كوهستاني بوده و در شمال گرگان رود به سوي مرز تركمنستان به آب و هواي نيمه بياباني معتدل و نيمه خشك تبديل مي‌شود . ميزان بارندگي آن هم از جنوب به شمال . و از شرق به غرب كاهش مي‌يابد .
جمعيت 294637 نفري شهرستان گنبد كاووس را تركمن ها ، مهاجران تركي آذري و اقوامي از خراسان ، سمنان و سيستان و بلوچستان و ... تشكيل مي دهند . پاية اقتصادي اين شهرستان كشاورزي بوده و از محصولات عمده آن ، گندم ، جو ، پنبه و دانه هاي روغني است . دامداري و صنايع وابسته به كشاورزي نيز در آن رواج دارند .
از صنايع دستي هم قالي ، قاليچه و قارچين شهرستان گنبد به ويژه فرش هاي سرخ رنگ و مرغوب تركمن كه مظهر پايداري اين قوم است ، داراي شهرتند . پرورش اسب هم در منطقه رايج بوده و اسب تركمن از معروفيت جهاني برخوردار است ؛ همچنين كارخانه هاي مانند ارد ، روغن ، پنبه پاك كني ، كنسرو ، كمپوت ، نپوئان ... در اين شهرستان فعالند .
درباره نامگذاري اين شهر گنبد هم بايد گفت نام ان از قابوس بن وشمگير گرفته شده است . مقبرة قابوس هم اكنوهن در وسط شهر واقع است . قابوس يكي از حاكمان آل زيار بود كه مركز حكومتش را در گرگان قديم ، يعني همين گنبد فعلي قرار دارد . گرگان قديم بر اثر هجوم مغول و تيموريان از بين رفت و در ان شهر جديدي بنا شد كه در سال 1361 ه.ش گنبد كاووس نام گرفت . نقشة اصلي اين شهر را كارشناسان الماني در زمان پهلوي اول مطابق اصول شهرسازي طراحي كردند از همين رو خيابان هايش متقاطع بوده و فاقد معابر تنگ و قديمي است .
از آثار قديمي شهرستان گنبد مقبرة قابوس بن وشمگير ، امام زاده يحيي بن زيد و خرابه هاي گرگان قديم است . از ديدني ها و جذابيت هاي گردشگري آن هم شش آبشار متوالي شيرآباد در حومة شهر خان ببين است . كه بزرگترين آن ها ارتفاعي به طول 20 متر دارد با حوضچه اي كه عمق آن به 40 تا 80 متر مي رسد ؛ هم چنين غار طبيعي شيرآباد با دهانه اي به ارتفاع 9 متر و طول تقريبي 150 متر كه با وجود چشمة روان و آويزه هاي درون غاري ، بس شگفت انگيز مي‌نمايد .
تالاب هاي بين المللي آلاگل ، آجي گل و آلما گل در بخش داشلي برون كه زيست گاه پرندگان مهاجر آبزي و كنار آبي است از ديگر جذابيت هاي طبيعي منطقه مي‌باشد .از ديگر ديدني ها شهرستان گنبد كاووس ، سوار كاري و مسابقات اسبدواني پاييزه و بهاره است ؛ مسابقاتي كه جهانگردان را هم به خود جذب مي‌كند و بازارچه مرزي گمرك مرزپل

 

طبيعت در شهرستان گنبد كاووس

رودخانه گنبد كاووس
مارسو يك رودخانه دايمي است به درازاي 33 كيلومتر كه از چشمه سارهاي خاوري دهستان كوكلان در 52 كيلومتري خاور كلاله سرچشمه مي ‌گيرد كه نخست رو به سوي باختر روان مي ‌شود و پس از طي 4 كيلومتر متوجه شمال مي شود و ضمن آميختن با خشك رود طويلي كه از دامنه خاوري كوه اسماعيل خان و خاور روستاي دشت شاه سرچشمه گرفته و رو به خاور سرازير شده است، وارد دره دهانه گرگان مي ‌شود. پس از مخلوط شدن با رود كوچك كوركلي نخست به سوي شمال باختري و سپس به طرف باختر جريان مي ‌يابد و دره شمالي كوه آلوباغ را به سوي باختر مي ‌پيمايد. در دو كيلومتري خاور روستاي تنگ راه با ريزابه كوچكي كه از دامنه شمالي كوه اسماعيل خان سرچشمه مي ‌گيرد و دره خاوري كوه كوسوان را به سوي شمال پيموده است، مخلوط مي ‌شود و در روستاي تنگ راه با رود آناسخيوگ يكي شده و رودخانه دهانه را تشكيل مي ‌دهند. ارتفاع سرچشمه اين رودخانه كه به آن دهانه گرگان نيز مي ‌گويند، 1090 متر و شيب متوسط آن 2/2 درصد است. حوزه اين رود درياي خزر و مسير كلي آن به باختري مي باشد.

رودخانه دهانه گنبد كاووس
رودخانه دهانه از مخلوط شدن رودهاي آناسخيوگ و مادرسوي روستاي تنگر در 54 كيلومتري شمال خاوري گنبد كاووس پديد آمده است. اين رودخانه دره ميان رشته قره كسمور در شمال و رشته كوسوان در جنوب را رو به سوي باختر طي كرده و پس از عبور از روستاي بش اولي به سوي جنوب باختري متوجه مي شود. در سر راه روستاي شفال تپه را مشروب ساخته و پس از عبور از روستاي آق قميش و مخلوط شدن با يك ريزابه كوچك كه از جنوب خاوري سرازير شده است، با كمي انحراف به طرف شمال باختري متوجه مي شود و پس از مخلوط شدن با يك ريزابه ديگر كه آن نيز از ارتفاعات جنوب خاوري سرچشمه مي گيرد به سوي باختر و بعد به طرف شمال جريان مي يابد. در اين مرحله روستاهاي قانجق، آجن و قره قوجا را سيراب مي كند و پس از درهم آميختن با يك ريزابه كوچك ديگر كه آن هم ارتفاعات جنوب خاوري سرازير شده ، به سوي شمال باختري به جريان خود ادامه مي دهد. در يك كيلومتري جنوب كلاله با ريزابه بزرگي كه از دامنه جنوبي رشته يشك يال سرچشمه گرفته، مخلوط شده و به سوي باختر جريان مي يابد. پس از طي حدود 7 كيلومتر، متوجه جنوب باختري مي شود. با يك قوس نسبتا كوچك راهي شمال شده و در جنوب خاوري روستاي امان خواجه به گرگان رود مي ريزد.

رودخانه آق بند گنبد كاووس
اين رودخانه از دامنه باختري كوه گلچه داغ در 50 كيلومتري شمال خاوري گنبد كاووس سرچشمه گرفته و رو به سوي باختر از دره نسبتا تنگ و پرشيب آق بند عبور مي كند و روستاي آق بند را در مسير خود مشروب مي سازد. در 6 كيلومتري باختر روستاي مزبور تغيير مسير داده و متوجه جنوب باختري مي شود. در اين مسير ضمن مخلوط شدن با چند خشك رود كوچك، در 5 كيلومتري خاور روستاي قره ماخر با خشك رود بزرگي كه از دامنه هاي باختري رشته كوه هاي مير داوود و آق ديرگك سرچشمه گرفته است، مخلوط شده و رو به سوي باختر رفته و از روستاي قره ماخر عبور مي كند. پس از طي يك قوس راست گرد نسبتا بزرگ، به درياچه نمك دانشمند، در 42 كيلومتري شمال باختري گنبد كاووس مي ريزد.
رودخانه كرنكي گنبد كاووس
رودخانه كرنكي از دامنه شمالي كوه حاجي لر داغ در 30 كيلومتري جنوب خاوري گنبدكاووس سرچشمه گرفته و ضمن مخلوط شدن با يك ريزابه كوچك، دره خاوري كوه گورلي را به سوي شمال طي مي كند. در 6 كيلومتري جنوب باختري مينودشت با ريزابه اي كه از دره باختري سرازير شده است، درهم مي آميزد و از اين محل رو به خاور جريان مي يابد. پس از طي حدود 3 كيلومتر با ريزابه ديگري كه از ارتفاعات جنوب سرازير شده است مخلوط شده و طي يك قوس از روستاي خرم كرو عبور مي كند و رو به سوي شمال باختري از كنار شهر مينودشت مي گذرد. اين رودخانه در اطراف شهر مينودشت تغيير جهت داده و رو به سوي باختر وارد دشت گرگان مي شود و پس از سيراب كردن روستاهاي قويينلي و سارلي در باختر روستاي ارس خان به رود نوده مي ريزد.

رودخانه قره ناوه گنبد كاووس
اين رودخانه از دامنه خاوري كوه شاهانه و دامنه باختري كوه آودار در 53 كيلومتري شمال خاوري كلاته و 83 كيلومتري شمال خاوري گنبد كاووس سرچشمه مي گيرد و رو به سوي باختر از دره شمالي كوه شاهانه عبور مي كند. در روستاي باختر با رودخانه اسماعيلك مخلوط شده و پس مشروب كردن روستاي كريم ايشان به سوي جنوب باختري و باختر جريان مي يابد. در روستاي چاتال با رودخانه چقليق مخلوط شده و رو به سوي جنوب باختري رفته و پس از مشروب كردن روستاي علي قپان و قپان در روستاي پشي با رودخانه شور دره درهم مي آميزد. سپس روستاي علي بيگ را مشروب كرده و در روستاي به نام سيت با رودخانه كركل دره مخلوط مي شود. در مسير خود و پس از سيراب كردن روستاي شيخ در جنوب باختري روستاي گوكچه به گرگان رود مي پيوندد.

رودخانه راميان گنبد كاووس
اين رودخانه از به هم پيوستن رودهاي تپرم و قره چاي واقع در 6 كيلومتري جنوب باختري راميان در 31 كيلومتري جنوب باختري گنبد كاووس تشكيل مي شود و دره ميان كوه خاك در باختر و كوه ليرم در خاور را نخست به سوي شمال و بعد به سوي شمال خاوري مي پيمايد. در 3 كيلومتري جنوب راميان متوجه شمال مي شود و در جنوب راميان با خشك رود كوچكي كه از دامنه هاي شمالي كوه هاي ليرم و يورت گلي سرچشمه گرفته است، مخلوط مي شود. پس از مشروب نمودن راميان، دره باختري كوه امام قاسم را رو به سوي شمال طي كرده و وارد دشت گرگان مي شود. در اين منطقه و پس از قطع كردن راه اتومبيل رو گرگان - آزاد شهر (شاه پسند سابق) از خاور روستاي داوود ملا عبور كرده و در روستاي هوجي به رود حاجي كوچي مي ريزد. هر دو اين رودها از خاور بي بي شيروان به گرگان رود ملحق مي شوند. آبشار شيرآباد گنبد كاووس

اين آبشار در 7 كيلومتري جنوب شهر خان ببين شهرستان گنبد و در دامنه كوه هاي البرز و جنگل هاي پوشيده از درختان كهن و سر به فلك كشيده واقع شده است. در مسير اين آبشار، رودخانه ها و چشمه سارهاي زيبا و خنكي قرار دارد. آبشار شيرآباد به شكل پله اي بوده و مشتمل بر 12 آبشار كوچك و بزرگ است. بزرگ ترين آبشار آن 30 متر ارتفاع داشته و دو حوضچه با عمق 40 تا 80 متر در پاي ديواره آن به وجود آمده است.
در شهرستان گنبد كاووس كوه هاي زيادي وجود دارند كه برخي از آن ها نيمه جنگلي است و براي گردشگري مورد استفاده داراي قابليت هاي زيادي است.

 

بندها و پلها در شهرستان گنبد كاووس

سد كركس گنبد كاووس
اين سد بر روي بستر يكي از شاخه‌هاي گرگان رود در 22 كيلومتري بالا دست گنبد قابوس بنا شده و اهالي منطقه آن را «امان‌كاله» نيز مي‌نامند. اين سد قديمي از نوع سدهاي مخزني و خاكي است و در يكي از تنگ‌ترين مقاطع عرضي رودخانه ساخته شده است. سد داراي هسته آجري و پوشش خاكي است. طول قسمت اصلي سد كه در مجاورت ساحل راست رودخانه قرار مي‌گيرد ، معادل 410 متر است كه فقط 300 متر آن اكنون پا برجاست و 110 متر بقيه در تمام ارتفاع خراب شده است. خاكريز كم ارتفاعي كه بر روي تپه‌هاي ساحل چپ، در طولي معادل 470 متر ساخته شده است، ‌نيمرخ طولي سد را تكميل مي‌كند.

شكل مقطع عرضي سد در مرتفع‌ترين نقطه داراي مشخصات زير است:32 متر ارتفاع، 5 متر عرض در بالا ، 65 متر عرض در پايين ، 100 درصد شيب بالا دست ، 87 درصد شيب پايين دست .
مصالح مورد استفاده در سد خاك بوده ولي هسته مركزي آن با آجرهاي بزرگ و ملات آهكي ساخته شده است؛ البته معلوم نيست كه اين هسته آجري در تمام طول سد به كار رفته يا اين‌كه فقط در قسمت خراب شده كه احتمالاً مقر سرريز و آبريز سد بوده، در نظر گرفته شده است. حوزه آبگير سد حدود 290/2 كيلومتر مربع است . اين سد در حال حاضر مورد استفاده قرار نمي‌گيرد .

 

قلعه ها ، برجها و آتشكده ها در شهرستان گنبد كاووس

ميل گنبد قابوس (گنبد كاووس)
بناي آجري ميل گنبد قابوس از نقطه نظر عظمت معماري، ويژگي‌هاي هنري و تكنيكي در زمره بزرگ ترين مفاخر معماري قرن چهارم هجري قمري به شمار مي‌آيد. ساختمان اين ميل كه آرامگاه شمس المعالي قابوس بن وشمگير زياري است، در بالاي تپه‌اي در ميان پارك بزرگ شهر گنبد كاووس واقع شده است .
اين بنا از زيباترين و باشكوه‌رين بناهاي اوايل دوره اسلامي است كه با وجود استفاده بسيار كم از عناصر تزييني داراي ساختارهاي متناسب، موزون، مستحكم و زيباست كه نوعي احساس شكوه و زيبايي را به بيننده القا مي‌كند. ساختمان ميل در اصل متشكل از سه قسمت شالوده، ساقه و گنبد مخروطي است كه روي هم رفته 55 متر ارتفاع دارد. ساقه اين ميل بر روي پايه‌اي مدور قرار دارد و تنها نزديك به 2 متر آن بيرون از زمين است و بر اساس مطالعات به عمل آمده بخش بزرگي از آن در ول زمين فرو رفته است.
خود ساق با نماي دايره‌اي پرده‌دار ، بر روي اين شالوده قرار دارد و 37 متر ارتفاع دارد. در بدنه ساقه بنا 10 پره مثلثي شكل با فواصل معين و با تناسب و زيبايي كامل قرار گرفته است، به طوري كه علاوه بر ايجاد زيبايي ، از حجم ساده و بي قواره ساقه كاسته و نيز موجب استحكام بنا شده است.
تنها تزيين اين ساقه در بالاي در ورودي مشتمل بر دو رشته كتيبه كوفي آجري است كه يكي در ارتفاع 8 متري از سطح زمين و ديگري زير پا كار گنبد تعبيه شده است . عرض اين كتيبه 80 سانتي متر و هر دو مشتمل بر يك عبارت تاريخي است كه سال (397 هـ.ق. و 375 هـ.ش) را نشان مي‌دهد . اين كتيبه عاري از هر گونه پيرايه و تزئينات است و همچون خود گنبد تنها به استحكام و ماندگاري آن توجه شده است . خطوط و حروف كتيبه با آجر ساده قرمز رنگ كه روي آن سائيده شده بدون هيچ گونه روكشي در درون قاب‌هاي آجري جاي گرفته است. خطوط كوفي ساده اين كتيبه ، داراي برجستگي است و در عين حال ، نوعي تراش ظريف و زيبايي متناسبي دارد كه از هر جهت با شكل ساختمان آرامگاه تناسب دارد .
گذشته از سادگي كتيبه در هنگام نصب خطوط و قاب‌سازي آن اين نكته مراعات شده كه از هر جهت ماندگاري آن بر روي بدنه تضمين شود. براي اين منظور هر كدام از حروف آجري و آجرهاي قاب كتيبه ريشه‌هاي بلندي دارد كه درون ديوار گنيد فرو رفته است . به همين خاطر و به علت پختگي آجر قرمز و استحكام آن هنوز پس از هزار سال ،‌كتيبه تقريباً سالمي بر جاي مانده است . تكرار يك متن در دو جاي بنا نيز به ماندگاري محتواي كتيبه كمك بزرگي كرده است. بدنه بنا سراسر از آجر قرمز رنگ ساخته شده است. آجرهاي سخت اين بنا كه در نهايت پختگي و استحكام هستند، به علت تابش آفتاب در طول قرن‌ها به رنگ زرد طلايي در آمده‌اند كه خود بر زيبايي بنا افزوده است. شكل آجرهايي كه در بدنه بنا به كار رفته است معمولي و يكسان است ، به جز آجرهايي كه در بدنه گنبد مخروطي مورد استفاده واقع شده است . آجرها خوب پخته شده و خوب به ملاط چسبيده و سخت توپر و يكپارچه است.
گنبد مخروطي بنا به ارتفاع 18 متر و بر روي ساقه بنا شده است. اين گنبد بر خلاف بيش تر برج‌ها و گنبدهاي آرامگاهي يك پوش است و بدون هيچ واسطه‌اي بر روي بدنه برج قرار گرفته و شيب تند و سطح صاف و صيقلي آن به ماندگاري گنبد كمك فراوان كرده است . درون بناي گنبد قابوس ساده و تنها با اندود گچ پوشش يافته كه با گذشت زمان به سياهي گراييده است.
بر بالاي سر در ورودي بنا دو رشته مقرنس زيباي ساده كار شده كه جزو اولين نمونه مقرنس‌هاي هنر اسلامي ايران به شمار مي‌رود. هم‌چنان كه از متن كتيبه بر مي‌آيد اين بنا در سال 397 هـ.ق. توسط شمس المعالي قابوس بن وشمگير آل زيار جهت آرامگاه شخصي بنا شده است . نام‌برده كه در آن روزگار فرمانرواي گرگان بود، مردي دانشمند ـ هنرمند، سلحشور ـ دوست‌دار و مشوق علم و هنر بود . وي در سال 402 هـ.ق. يعني 5 سال بعد از ساخت گنبد قابوس وفات يافت . اين بنا در فهرست بناهاي تاريخي ايران به ثبت رسيده است .
ساير قلاع موجود در اين شهرستان عبارتند از:
قلعه بي بي شيروان گنبدكاووس
قلعه عطا آخوند گنبدكاووس
قلعه محمود گنبدكاووس
قلعه نهركيزك گنبدكاووس
قلعه نور گنبدكاووس
قلعه سلطانعلي گنبدكاووس
قلعه سارلي آخوند
قلعه كافر گنبدكاووس
قلعه محمد تپه گنبدكاووس
بقاياي قلعه مسنجيق گنبدكاووس
قلعه جيغ يا قلا جيغ گنبدكاووس
ديوار دفاعي اسكندر گنبدكاووس
گبري قلعه گنبدكاووس

نگاهي كوتاه به شهرستان آزادشهر

اين شهرستان با مساحت 871 كيلومتر مربع ، از شمال به شهرستان گنبد كاووس ، از غرب به شهرستان علي آباد ، از شرق به شهرستان مينودشت و استان خراسان و از جنوب هم به شهرستان راميان و استان سمنان محدود است . شهرستان آزاد شهر با موقعيتي كه دارد محل ارتباطي استان هاي خراسان و سمنان با استان هاي گلستان و مازندران بوده و مسير تردد كاميون هاي حامل بار به كشورهاي تازه استقلال يافته شوروي سابق نيز مي‌باشد . اين شهرستان داراي آب و هواي معتدل كوهستاني است . جمعيت شهرستان آزاد شهر 9908 نفر بوده و تركيب آن شامل اقوام سيستاني ، شاهرودي و خراساني است . شهرستان ازاد شهر از امكانات بالقوه توريستي مناسبي برخوردار است . پارك جنگلي دلند از گردشگاههاي جذاب اين شهرستان است

نگاهي كوتاه به شهرستان كلاله

اين شهرستان يكي از شهرستان هاي جديد و مهم استان گلستان است كه از شمال به جمهوري تركمنستان ، از شرق به استان خراسان ، از غرب به شهرستان هاي آزاد شهر و گنبد و از جنوب به استان هاي سمنان و خراسان محدود است . بخشي از طبيعت زيباي پارك ملي گلستان و سرچشمة رودخانه زاو كه از سرشاخه هاي پرآب گرگان رود است ، در اين منطقه واقع گرديده . جمعيت 155886 نفري شهرستان كلاله ، تركيب جمعيتي بسياري متنوعي داشته و شامل اقوام تركمن ، فارس ، ترك ، سيستاني و بلوچستان است . اين منطقه از استعداد بالايي در توليد محصولات مهم و كشاورزي برخوردار است . مزار خالد نبي كه مورد توجه تركمن هاست ، بر فراز ارتفاعات گوگجه داغ ، در شمال شرقي شهرستان كلاله قرار دارد از آثار تاريخي موجود در اين منطقه هم مي توان به مدرسه كريم ايشان در ورستايي به همين نام اشاره كرد از جمله بخش هاي شهرستان كلاله ، بخش مراوه تپه است . اين بخش در شمال شرقي استان گلستان و در نزديكي مرز جمهوري تركمنستان در حاشيه اترك واقع شده است . بيشتر اهالي مراوه تپه تركمن بوده و از اقوام ديگر تنها تعداد كمي در آن به سر مي برند . دامداري در اين بخش به دليل وجود مراتع وسيع و گسترده ، رواج بسياري دارد . مراتع مراوه تپه ، علاوه بر تامين نيازهاي منطقه ، پذيراي عشاير شمال خراسان نيز است . آن ها هر ساله با فرارسيدن پاييز به اين منطقه وارد شده و در اواخر ارديبهشت آن را ترك مي كنند .

X