موسسه تبيان - ايران شناسي
نگاهي كوتاه به شهرستان طبس |
شهرستان طبس با 55464 كيلومتر مربع وسعت، بزرگترين شهرستان اين استان است و در دامنه باختري ارتفاعات «شتري»در حاشيه كوير نمك قرار دارد و از شمال و خاور با استان خراسانرضوي و جنوبيهمسايه است. اين شهرستان داراي دو شهر و هشت دهستان است و حدود 63400 نفر جمعيت دارد. آب و هواي طبس گرم و خشك و كويري و از لحاظ پوشش گياهي و جانوري فقير است. محصولات كشاورزي طبس را خرما، مركبات، زعفران، پنبه، گندم، جو و پستهتشكيل ميدهد.مهمترين صنعت دستي اين منطقه قاليبافي است و معادن ارزشمندي از خاك نسوز، ذغالسنگ و بارتين در اين ناحيه وجود دارد. مركز طبس، شهر جديد طبس با ارتفاع 690 متر از سطح دريا است. شهر قديم طبس و بسياري از روستاهاي توابع آن، در زلزله 25 شهريور سال 1357 به كلي ويران شد و حدود 2500 نفر در اين حادثه جان باختند.باغگلشن، مدرسهدو مناره گلشن، بقعه امامزاده حسينبن موسي(ع)، حسينيه عمادالملكي و مزار پير حاجات از جمله مهمترين مناطق ديدني اين شهرستان به شمار ميروند. |
شهرستان بافق با مركزيت شهر بافق، در فاصله يكصدوبيست كيلومتري جنوبخاوري يزد و در ارتفاع 927 متر از سطح دريا قرار دارد. مردم بافق علاوه بر استفاده از خرما، از الياف و شاخه هاي اين درخت پادري، بادبزن، كلاه حصيري، ريسمان تهيه مي كنند. مهم ترين صنايع دستي اين شهرستان را قاليبافي، صابون پزي، كرباس بافي، جارو، بادبزن، حصير و پادري تشكيل ميدهد كه به مناطق ديگر نيز صادر مي شود. به علت وجود درختان خرما در اين منطقه؛ صنايع دستي وابسته به نخل در اين شهرستان رونق فراوان دارد. همچنين اين شهرستان به لحاظ وجود معادن غني بسيار داراي اهميت بوده و شغل بسياري از مردم آن معدنكاري است. شهرستان بافق از مكانهاي تاريخي و ديدني متعددي برخوردار است. امامزاده عبداللهبن موسيبنجعفر(ع)، مسجد جامع (قرن 12 هـ.ق)، مسجد سراستخر، مسجد امام حسين(ع)، مسجد حاج حسين، مسجد چهارده معصوم(ع)، مسجد فاطميه بافق و مسجد فاطميه آهنشهر، مسجد صاحبالزمان(ع) مباركه،حسينيه امامزاده و مسجدحاجي سيد حسن از جمله ديدني هاي اين منطقه محسوب ميشوند. |
شهرستان اردكان در شصت كيلومتري شمال باختر استان و در حاشيه كوير نمك قرار دارد. قدمت اردكان در هالهاي از ابهام قرار دارد اما آنچه مسلم است اين شهر در زمان شاه طهماسب صفوي وجود داشته است. عده اي معقتدند كه اردكان ابتدا در محل خوش مكان كنوني (واقع در 5 كيلومتري شهر) مستقر بوده و بعدها در محل كنوني خود استقرار يافته است. گفته شده است اردكان در قرن هفتم هـ.ق در محل «زردك» (قديميترين آبادي اين منطقه) بنا شده است. اين شهرستان داراي سه بخش «مركزي»،«خرانق» و«عقدا»است. مرتفعترين قسمت اين شهرستان قله «ميل» و پستترين ناحيه آن كوير «سياهكوه»است. آب و هواي اردكانصحرايي است. كمي نزولات جوي، بالا بودن ميزان تبخير، پديده بيابانزايي و حركت شنهاي روان از ويژگيهاي خاص اين منطقه است. بيشتر مردم اين منطقه به كشاروزي و باغداري اشتغال دارند. صنايع دستي اين شهرستان چادرشب، حصيربافي، خورجين بافي، (لبافي) آهنگري، قالي بافي، زيلوبافي، نساجي وحلواسازي است. شهرستان اردكان از مكانهاي ديدني و تاريخي متعددي برخوردار است. مسجد جامع اردكان، مسجد زيرده، تكيه بازار نو، امامزاده ميرسيد محمد(ع)، امامزاده سيد نورالدين(ع)، موزه مردمشناسي، چهارسوق، آبانبار دو راه، آبانبار قلعه،تكيه بازار نو، سنگقبر ملاعارف و مراكز مذهبي زرتشتيان عبارت از:پيرشاه اشتادا يزد، پيرشاه تشترا يزد، پيرشاه مهرايزد، پيرشاهمراد، پيرشاه فريدون، پيرهريشت، پير سبز چكچك، زيارتگاه پارس بانو از جمله مكانهاي ديدني اين منطقه به شمار مي روند. |
شهرستان ميبد در پنجاه كيلومتري شمالباختري شهرستان يزد قرار دارد. اين شهرستان با 1271 كيلومتر مربع وسعت، كوچكترين شهرستان استان و است و به لحاظ تراكم نسبي جمعيت، بعد از يزد قرار دارد. در حال حاضر جمعيت اين شهرستان بالغ بر 62286 هزار نفر است. شهرستان ميبد شامل يك بخش «مركزي» و دو دهستان «بفروييه» و «شهدا»است. اگرچه بافت سنتي اين شهرستان در طول زمان گزندهاي فراوان ديده است، اما يكي از نمونههاي نادر شهرهاي باستاني ايران به شمار ميرود. يك روايت افسانهاي حكايت از آن دارد كه ميبد در زمان «كيومرث» بنيانگذاري شد و نخستين آدميان از راه آب و دريا به اين سرزمين پا گذاشتند. راههاي باستاني آن را سواران مادي، پارسي، اشكاني و ساساني در نورديدند. «نارين قلعه» ميبد كهنترين سند تاريخي و شهرسازي استان يزد است. سكههاي به جاي مانده از دوران «پوراندخت ساساني» كه در اين شهرستان ضرب ميشد، از جمله اسناد تاريخي است كه اهميت سياسي و مدنيت شهرستان ميبد را در دوران ساساني نشان ميدهد. صنايع دستي مردم ميبد را زيلوبافي، سراميك سازي، سفال سازي، كرباس بافي، فرش بافي و موتابي تشكيل ميدهند كه از گذشته هاي دور در اين ناحيه رواج داشته است. مهمترين مراكز ديدني و تاريخي شهرستان ميبد را نارين قلعه ميبد، مسجد جامع ميبد، مسجد جامع فيروزآباد، مسجد جامع بفروييه، مسجد جامع زيرگ بيده (معماري بوكني)، قلعههاي پراكنده، مجموعه كارواني رباط، زيارتگاههاي امامزاده خديجه خاتون، ميرصدرالدين قنبر، پير چراغ، پير بفرو، موزه زيلو، آسيابها، حسينيههاي قديمي، آبانبارها، برجها، مراكز مذهبي زرتشتيان، خانقاه، باروي شهر قديم شامل برجها، حصارها، خندقها و دروازههاي شهر ميبد از دوره ساساني به بعد تشكيل ميدهند. |
شهرستان مهريز در سيكيلومتري جنوب شهرستان يزد و در همسايگي شهرستانهاي تفت، بافق و خاتم و استان كرمان قرار دارد. اين شهرستان داراي دو بخش «هرات ـ مروست» و «مركزي» و پنج دهستان است. بناي شهرستان مهريز را به «مهرنگار» دختر «انوشيروان» نسبت دادهاند. به دليل حاصلخيزي اراضي اين شهرستان، بيشتر مردم اين منطقه به كار كشاورزي اشتغال دارند. يكي از چشمههاي پر آبي كه بخش عمده آب كشاورزي منطقه مهريز و يزد را تأمين ميكند، چشمه زيبا و تماشايي «غربالبيز» در نزديكي روستاي «مذوار» است. مردم اين منطقه در كنار كشاورزي و دامداري به صنايع دستي نيز اشتغال دارند. از مهمترين صنايع دستي اين شهرستان مي توان از قالي بافي نام برد. نقشههاي اصيل فرش مهريز با طرحهاي يزد و كرمان بافته و به بازار عرضه مي شود. از ديگر صنايع دستي اين شهرستان مي توان آهنگري، سريشم، گيوه بافي، سبدبافي و چاقوسازي را نام برد. مراكز ديدني اين شهرستان را مسجد جامع مهرپادين، مسجد جامع بغدادآباد، مسجد جامع خورميز قلعه تاريخي خورميز، پير ناركي، كاروانسراي زينالدين، مسجد جامع خوانزا (هنزا)، چشمه غربالبيز،قلعه،كاروانسرا و چاپارخانه سريزد، قلعهباغدهك،سروتاريخي منگآبقاد، باغ پهلوانپور و موزه مردمشناسي تشكيل ميدهد. |