شهرستان كوهدشت، با توجه به مطالعات باستان‌ناختي انجام شده در كانون هاي «سرخدم لري‌هميان»و«سرطراحان»از پيشينه كهني برخوردار است. حمدالله مستوفي‌در«تاريخ گزيده»، از كوهدشت و «طراحان» نام برده و معتقد است كه چندين قرن قبل از ورود اعراب اين شهرها از بين رفته‌اند. كشف معبد آشوري در اين منطقه بيان‌گر آن است كه مردماني قبل از هزاره اول پيش از ميلاد در اين نواحي زيسته و آيين هاي ديني خود را به جاي مي آوردند. كوهدشت از شمال به استان كرمانشاه، از شمال باختري، جنوب و جنوب باختري به استان ايلام و از خاور به شهرستان خرم آباد محدود مي‌شود. مركز شهرستان كوهدشت از نظر جغرافيايي در 47 درجه و 36 دقيقه درازاي خاوري و 33 درجه و 32 دقيقه پهناي شمالي و ارتفاع 1195 متري از سطح دريا قرار دارد. آب و هواي كوهدشت معتدل و نيمه خشك بوده و بيش ترين دماي هوا در اين منطقه 42 درجه و كم‌ترين دما 7- درجه است. ميزان بارندگي اين شهرستان به طور متوسط 450 ميلي متر در سال است. جنس خاك منطقه آهكي و رسي است و مهم ترين اقلام زراعي و باغي شهرستان كوهدشت شامل‌گندم، جو، بنشن، ذرت، چغندرقند، تره بار، سيب، انار، انگور، هلو، انجير و زردآلو است. دام‌داري نيز به شيوه هاي سنتي در اين شهرستان رواج كامل دارد. شهرستان كوهدشت از وضع اقتصادي نسبتا خوبي برخوردار است و محصولات كشاورزي و دام‌داري آن‌جزو صادرات شهرستان به شمار مي آيند. مسيرهاي دسترسي از اين شهرستان به اطراف را راه آسفالت فرعي كوهدشت - خرم آباد به سمت خاور به طول 94 كيلومتر و راه آسفالت اصلي به سمت جنوب باختري به طول 18 كيلومتر تا راه سراسري اصلي دزفول ـ كرمانشاه تشكيل مي‌دهد.اين شهرستان از جاذبه هاي تاريخي و مكان هاي ديدني متعددي برخوردار است.قلعه كورگان، قلعه‌گم‌ور، قلعه سيله، قلعه كوه‌زاد، قلعه چق (جغد)، قلعه منيژه، قلعه چنگري، گنبد شاه محمد، گنبد ابوالوفا، مقبره داوود رش، دره سرطرهان، دره و غار ويزنهار، دژ زلال انگيز، تپه‌هاي چغاسبز و كفتارلو، تپه پياره، تپه‌دركه، پل گاوميشان وپل كرودختر برخي از‌مكان‌هاي ديدني و تاريخي اين شهرستان به شمار مي‌رود.

كوهدشت يكي از شهرستان‌هاي استان لرستان است كه از مجموعه‌ي كوه‌ها و دشت‌ها تشكيل شده است. مهم‌ترين رودخانه‌هاي اين شهرستان را رودخانه گدارپهن كه از ميان شهر مي‌گذرد و ماديان رود كه از 10 كيلومتري جنوب كوهدشت مي‌گذرد؛ تشكيل مي دهند. هواي اين شهرستان معتدل و نيمه خشك بوده و بيش‌ترين درجه حرارت در تابستان‌ها 42 درجه بالاي صفر و كم‌ترين‌آن در زمستان‌ها 7 درجه‌ زير صفر است. ميزان باران ساليانه كوهدشت به‌طور متوسط حدود 450 ميلي‌متر است.غار بت‌خانه در 18 كيلومتري جنوب خاوري شهر كوهدشت، غار ميرملاس‌كوهدشت در فاصله حدود 30 كيلومتري شهر كوهدشت، غار عالي آباد كه يكي از محل هاي سكونت انسان هاي پيش از تاريخ بوده است، دره سرطرهان دره و غار ويزنهار از مهم‌ترين و معروف‌ترين جاذبه هاي طبيعي شهرستان كوهدشت را تشكيل مي دهند. پوشش گياهي شهرستان كوهدشت را انواع درختان جنگلي، گياهان مرتعي و علفي تشكيل مي‌دهند. از درختان اين ناحيه بنه، بلوط، بادام كوهي و از گياهاني كه كاربرد دارويي و صنعتي دارند؛ بومادران، شيرين بيان، باريحه و گون، كتيرا در حوالي شهر مي‌رويد. جنگل‌هاي موجود در اين ناحيه تنگ بوده و بيش‌تر از نوع بلوط است. چهره‌ي جانوري شهرستان كوهدشت را بز كوهي، آهو، خرس، گراز، خرگوش، گرگ، تيهو، روباه، شغال، جوجه تيغي، كبك، چلچله تشكيل مي دهند
غار بت‌خانه كوهدشت
اين غار در 18 كيلومتري جنوب خاوري شهر كوهدشت، در كوه «دمچهر» قرار دارد. قسمتي از دهانه غار به علل طبيعي بسته شده است، اما قسمتي از آن باقي است كه بايد به شكل خزيده از آن گذشت و به غار وارد شد. درازاي دهانه غار، 18 متر و ارتفاع سقف آن نزديك به 20 متر است. سراسر سقف و ديواره آن به علت نفوذ آب از لايه هاي آهكي، سفيد شده است. غار، شامل دو قسمت جنوبي و شمالي است كه قسمت شمالي آن وسيع تر است. وجود سنگ چخماق و سفال هاي شكسته سياه و منقوش، مويد زندگي غار نشيني در اين ناحيه است. آثار دوره هاي مختلف تمدن هاي گذشته در اين غار يافت شده و به نظر مي رسد كه در آن آثار پالئولتيك نيز وجود داشته است. درازاي غار نزديك به 200 متر و پهناي آن به طور متوسط 20 متر است. اشكال زيباي استالاگميت هاي متعدد اين غار كه ارتفاع برخي از آن ها به 50 متر مي رسد، موجب شده است كه اين غار را «بت خانه» بنامند.
غار مير ملاس كوهدشت
اين غار در كوه «سرسرخن» در فاصله حدود 30 كيلومتري شهر كوهدشت واقع شده است. غار «ميرملاس» به مرور زمان درهم ريخته و در حال حاضر سايباني بيش، از آن باقي نمانده است. نقاشي هايي در دو طرف جنوب و شمال غار روي ديوار سايبان نقش بسته كه در معرض عوامل طبيعي و انساني قرار دارند. بيش تر نقاشي ها، صحنه هايي از شكارگاه يا رزمگاه را مجسم مي سازند. برخي نيز، نقش حيواناتي هستند كه نمي توان نوع آن ها را تشخيص داد.
غار عالي آباد كوهدشت
اين غار در منطقه كوهدشت واقع شده و يكي از محل هاي سكونت انسان هاي پيش از تاريخ بوده است. غار پس از يك فرود 6 متري تا عمق 420 متري ادامه مي يابد. براي بازديد كامل از اين غار، وسايل فني كامل مورد نياز است.
دره سرطرهان كوهدشت
دره اي طولاني و وسيع است كه در باختر بخش كوناني كوهدشت واقع شده است. اين دره، از جنوب به كوه «گور» كه مانند ديواري آن را احاطه كرده است، محدود مي شود. در اين دره، دو طايفه به نام هاي «كوشكي» و «كراوند» زندگي مي كنند. قسمت باختري سرطرهان به رودخانه سيمره منتهي مي شود. منطقه باختري سرطرهان كوهستاني و راه هاي آن مال رو است. در دره سرطرهان، انبوهي تپه باستاني ديده مي شود. از جمله اشياي به دست آمده از سرطرهان، يك بت سنگي است كه شايد به دوره ايلامي ها مربوط باشد.

گنبد شاه محمد كوهدشت
در انتهاي شمالي طرهان، بر دامنه كوههاي «تت» و «درامار» كنار رود سيمره گنبد و مقبره شاه محمد واقع شده كه زيارتگاه مردم لرستان و كرمانشاه است. سبك ساختمان مقبره شبيه تاق مسجد جامع بروجرد است. اصل بنا چهار گوش است كه در بالا به هشت ضلعي تبديل شده است. ديوار هر ضلع با كاشي هاي مشبك زينت داده شده است گنبد آن درگذشته دو جداره بوده كه امروزه تنها گنبد زيرين آن باقي مانده است.گلدسته ها، استوانه اي شكل اند كه در انتهاي هر يك از آنها، تزييناتي با آجر به صورت زيك زاك ايجاد شده است. تاريخ بناي آن 1322 هجري قمري است كه اين تاريخ بر سنگي در ديواره خاوري مقبره نوشته و نصب شده است. در اصلي مقبره به سوي شمال باز مي‌شود و اندازه هر لنگه در 60×110 سانتي متر است. هر دو لنگه در روكشي از نقره دارند كه آيات و اشعاري با خط نستعليق بر آن‌ها حك شده و در فاصله‌هاي خطوط نقش هايي منظم و ريزه كاري‌هاي بسيار جالب توجه وجود دارند. بر حاشيه آن‌ها چند بيت از مرثيه مشهور محتشم كاشاني با خط نستعليق نوشته شده است. قبر ضريحي از ورشو به طول و عرض 2×2 متر دارد. گنبد مقبره از آجر ملاط و كاشي ساخته شده است. در فاصله 5/5 متري ديوار حرم، چهار اتاق براي سكونت زايران بنا شده است.
گنبد ابوالوفا كوهدشت
اين مقبره در 25 كيلومتري باختر شهر كوهدشت، بر دامنه كوهي به نام «بره كاظم» واقع شده و تمام ساكنان آن محل پيرو «اهل حق» اند. اين مقبره مدفن سيد ابوالوفا يكي از هفت نفري است كه جزو دسته دوم پيشوايان اهل حق بوده اند و وي از ياران برجسته سلطان اسحاق ملقب به صاحب كرم است كه نسبت اش به حضرت امام موسي كاظم (ع) مي رسد و رهبري اين فرقه را بر عهده داشته است. كلمه «سيد» نزد «اهل‌حق» تنها به مرشد و پيشوا گفته مي‌شود. ابوالوفا در اواخر سده هفتم يا در نيمه اول سده هشتم مي زيسته است.
مقبره داوود رش كوهدشت
در شمال خاوري كوهدشت و بر دامنه يك كوه، مقبره‌اي قرار دارد كه به «داوود رش» مشهور است. مقبره مربع شكل است و اضلاعي به طول هفت متر دارد. از هر گوشه در داخل مقبره، دو يال در جهت تاق گنبد به طرفين باز مي‌شود. تاق برحسب هشت قسمت اصلي بنا شده و ارتفاع گنبد كه نزديك به 9 متر است از سنگ و گچ ساخته شده است.اين مقبره نيز از جمله زيارتگاه‌هاي «علي الهي» ها است كه ظاهرا به داوود از ياران سلطان اسحاق كه در قرن هفتم مي زيسته است تعلق دارد. در اطراف مقبره يك گورستان كهنه و قديمي است كه بر سنگ يكي از قبرهاي آن تاريخ 1118 هجري با تصاويري مبهم كنده كاري شده است.

تپه هاي چغاسبز و كفتارلو كوهدشت
اين دو تپه باستاني در دهستان رومشكان كوهدشت واقع شده اند. آثار به دست آمده از تپه چغاسبز، با ظروف شوش اول مطابقت دارند. تپه كفتارلو نيز در پنج كيلومتري شمال تپه چغاسبز قرار دارد. از قسمت هاي كاوش شده اين تپه كوزه، ديگ، خمره‌هايي با نقش پرنده و شكارهاي كوهي و نقش هاي ساده و ظروف بدون نقش بيرون آورده شده است. ظروف تپه كفتارلو، هم عصر با ظروفي هستند كه از تپه گيان نهاوند به دست آمده اند.
تپه پياره كوهدشت
تپه پياره در محلي به نام «كول وايم» در طرهان كوهدشت واقع شده است. اندازه اين تپه 200×300 متر و ارتفاع آن 10 متر است كه بر دره‌اي به نام «باريكه» مشرف است و آثار باستاني برنزي بسياري از آن به دست آمده است. در اين تپه، دو نوع گور ديده شده است. گورهايي كه در آن اسكلت انسان با اشياي سفالي و مفرغي و مجسمه هايي از حيوانات و گاه سلاح هاي جنگي مانند خنجر، گرز و تبر به دست آمده است و گورهايي كه در كنار آن‌ها اسكلت اسب يا ابزارهاي برنزي از قبيل دهنه، ركاب و … يافت شده است.
تپه دركه كوهدشت
يكي از تپه هاي مهم پيش از تاريخ كه از چشم دانشمندان و باستان شناسان دور مانده تپه‌اي به نام دركه است. اين تپه در شمال خاوري كوهدشت و در فاصله 24 كيلومتري روستاي «ابوالوفا» واقع شده است. نتايج حفاري ها نشان مي دهند ساختمان تمامي اين تپه از چينه و خشت بوده است. از طبقه مياني تپه ظروف سفالي و برخي ظروف مفرغي يافت شده كه سفال هاي آن به رنگ قرمز و مشابه ظروف سه پايه داري هستند كه پروفسور «گريشمن» آن‌ها را از طبقه سوم «تپه گيان» بيرون آورده بود. ظروف سه پايه دار، داراي نقش هايي به شكل ريك زاك يا سبد باف هستند.

پل گاوميشان كوهدشت
در خاور سيمره، نزديك محلي كه آب رود كشگان و سيمره به هم مي پيوندد پايه هاي پلي بزرگ باقي مانده است. اين پل از آن‌جا كه در مسير باستان شناسان يا جهانگردان واقع نشده بود جز در چند مورد نامي از آن به ميان نيامده و معرفي نشده است زيرا از سيمره راهي نزديك تر به طرهان مي رفت و كاروانيان بيش تر از آن راه سفر مي كردند. اكنون تمام رود سيمره از بستر ميان دو پايه پل عبور مي كند كه تاق ان نيز شكسته است. ساير چشمه هاي پل سالم مانده اند. بستر رود سيمره هشت متر پايين تر از كف چشمه هاي پل قرار دارد كه طي چند قرن به وجود آمده است. نزديك به 200 سال پيش، اين پل را والي پشتكوه مرمت كرده بود.
پل كرودختر كوهدشت
اين پل در باختر سرطرهان به روي رود سيمره در جاده خرم آباد- انديمشك، ساخته شده است. محل پل، به نام «سي پله» مشهور است و طرهان را به خاك سيمره و هليلان مرتبط مي‌سازد. اين پل چهار چشمه داشت كه تاق دو چشمه آن باقي مانده است و رود سيمره از آخرين چشمه باختري ان مي گذرد. اندازه دهانه هر تاق يا چشمه 11 متر و ارتفاع آن‌ها از كف رودخانه 2/19 متر است. دو پايه باختري و خاوري به كوه تكيه دارند و پايه هاي ديگر نيز بر سطح سنگي بستر رود كار گذاشته شده اند. اندازه سنگ هايي كه در پايه ها به كار رفته اند 60×60×100 سانتي متر و طول پل 16 متر است و بعضي از سنگ هاي آن نيز بزرگ ترند. روي هر يك از اين سنگ ها علامت مشخص كنده شده است. تاريخ بناي اين پل روشن نيست.

قلعه كورگان كوهدشت
بر فراز قله هاي «دوشه» (دو شاه) در كوهدشت دو قلعه به همين نام ساخته شده است. اولي قلعه‌اي نسبتا بزرگ است كه قسمتي از ديواره شمالي ان بر تيغه كوه باقي مانده و آثار ديوارهاي ديگر آن نيز پيداست. درب ورودي قلعه كه تنها راه ورودي آن است در ديوار جنوبي قلعه ساخته شده است. در داخل قلعه سه حوض بزرگ براي ذخيره آب در هنگام نبرد و محاصره كنده شده است.دومين قلعه نيز از لحاظ سبك ساختمان مانند قلعه اولي است و در خاور آن ساخته شده است. ساختمان هر دو قلعه از سنگ و ملاط است و چون در هر يك از آن‌ها شاهي زندگي مي كرده است به «قلعه دوشه» مشهور شده اند.
قلعه گم ور كوهدشت
اين قلعه روي قله‌اي به نام «گم ور» در كوهدشت بنا شده و مشخصات آن تقريبا مشابه قلعه هاي «دوشه» است. در جنوب قلعه گم ور، دو بنا ساخته شده است. حصار و آثار به جاي مانده از اين قلعه بيش تر و بزرگ تر از قلعه «دوشه» است. در باختر قلعه نيز قناتي حفر شده كه آب مورد نياز قلعه نشينان را تامين مي كرده است.
قلعه سيله كوهدشت
اين قلعه در قله «سيله» از كوه «هيزم آباد» كوهدشت واقع شده است و آثار آن نشان مي دهد كه مصالح ساخت اين قلعه بزرگ از سنگ تراش خورده و ملاط بوده است. سكه هايي كه از اين قلعه به دست آمده اند به دوره اشكاني تعلق دارند.
قلعه كوه زاد كوهدشت
در باختر دهستان رومشكان از توابع كوهدشت در ارتفاع 1000 متري كوه ويزنهار، آثار يك قلعه بزرگ باستاني باقي مانده كه به نام قلعه «كوه زاد» معروف است. ديوارهاي اين قلعه، از سنگ و ملاط ساخته شده است. در كنار اين ديوارها كه هنوز هم پابرجا است، اتاق هايي وجود دارد. تاق اتاق ها به يك‌ديگر پيوسته‌اند و به هم‌ديگر راه دارند. طول حصار قلعه 60 متر و عرض آن 24 متر است و آثار هشت اتاق آن به خوبي پيدا است. تمامي دره سيمره و گستره هاي باختري آن تا حدود «بدره» و قسمت هاي خاوري دره شهر و دست رومشكان و هم‌چنين دره سرطرهان، در چشم انداز جنوبي اين قلعه ديده مي‌شوند.
قلعه چق (جغد) كوهدشت
آثار اين قلعه روي قله اي به نام «كژنه» در روستاي «رزيوني» كوهدشت پيدا شده است. طول تقريبي اين قلعه 25×35 متر است و ده اتاق داشته كه اندازه بعضي از آن‌ها به ابعاد 4×6 متر است.قلعه از سنگ و گچ ساخته شده و در داخل ان، چند حوض سنگي براي ذخيره آب ساخته شده است.
قلعه منيژه كوهدشت
بر فراز قله اي از كوه سرسرخن كوهدشت، آثار يك دژ باقي مانده است. طول باروي قلعه متجاوز از 100 متر است كه در قسمت شمال آن آثار چند اتاق ديده مي‌شود. سطح عمومي قلعه نزديك به 2500 متر مربع است. در قسمت جنوبي اتاق ها آثار يك مخزن بزرگ آب ديده مي‌شود كه ديوار آن ساروج كشي شده است. راه ورود به قلعه فقط از سمت دره است كه به سوي آن امتداد دارد.اهميت اين قلعه در تسلط آن بر دره هاي اطراف و وسعت ديد جالب توجه آن است كه موجب حيرت بينندگان و جهانگردان مي‌شود. در داخل قلعه نقبي عجيب و جالب توجه وجود دارد كه دهانه آن تا 10 متر به طرف خاور و جنوب داراي شيبي تند است و 15 متر عمق دارد. سقف اين نقب با نوعي ساروج قالب بندي و تاق زده شده است در انتهاي راهرو چاهي است با قطر دهانه يك متر، كه اطراف ان سنگ چين شده و عمق آن 22 متر است. ولي آب ندارد. سكه هايي كه از اين محل به دست آمده اند به دوره اشكاني مربوط مي‌شوند.
قلعه چنگري كوهدشت
«چنگري» نام كوهي است كه از شمال خاوري كوهدشت شروع مي‌شود و تا كنار رود سيمره امتداد مي‌يابد. بر بالاي‌قله هاي اين كوه آثار چند قلعه باقي مانده كه از همه مهم‌تر، قلعه چنگري است كه روي قله اي مشرف به دشت كوهدشت ساخته شده است. فاصله اين قله تا شهر كوهدشت 10 كيلومتر است. از اين قلعه فقط آثاري كه طول و عرض آن به 75×100 متر مي رسد باقي مانده است. اين قلعه ظاهرا بزرگ‌ترين قلعه «مادانرود» در استان امروزي لرستان بوده است. اين قلعه در گذشته از دو قسمت تشكيل مي شده است كه هر قسمت آن چند اتاق بزرگ و كوچك داشته كه در حال حاضر تنها ديواره هاي شمالي آن باقي مانده است.
دژ زلال انگيز كوهدشت
بر تيغه كوهي در دره باريكه سرطرهان كوهدشت كه رود سيمره در ان جريان دارد آثار يك دژ باقي مانده كه به دژ زلال انگيز معروف است. ساختمان دو طبقه دژ با سنگ قلوه و گچ ساخته شده است.سمت خاوري و جنوبي دژ به رود سيمره منتهي ميشود كه عبور از آن با توجه به ارتفاع تيغه كوه و ديواره دژ ناممكن است بيش تر ديوارهاي شمالي دژ باقي مانده اند ولي نيمي از ديوار خاوري آن فروريخته است.در ديوار جنوبي و برج مانند دژ دريچه اي به اندازه 245×120 سانتي متر ساخته شده است كه از آن رفت و آمد مي‌كرده اند. از اين دريچه، يك راه مارپيچ كه به تپه باستاني «پياره» منتهي مي‌شود تحت كنترل قرار مي گرفته است. تنها راه منتهي به دژ راهي باريك است كه از قله كوه به سوي شمال دژ مي پيچد و سپس به طبقه دوم آن مي رسد. در بدنه كوه چاهي تا سطح رود سيمره كنده شده است كه با آن آب مورد نياز دژ تامين مي شده است. ارتفاع سطح دژ تا بستر رود، نزديك به 15 متر است. ظاهر اين دژ نشان مي دهد كه از آثار دوره ساساني است. سطح اين دژ خاكي با قطر زياد پوشانده است.