آستانه مقدس حضرت معصومه (س) تاريخ ايجاد فضاي معماري بر تربت پاك حضرت فاطمه معصومه (س) به نيمه دوم قرن دوم هجري قمري باز مي گردد. به استناد كتاب هاي معتبر تاريخي اين بنا درميانه هاي قرن پنجم هجري قمري توسط يكي از رجال دوره طغرل اول سلجوقي؛ تجديد بنا شد. با آغاز قرن دهم و شروع فرمان روايي سلسله صفويه, آستانه قم بيش تر مورد توجه قرار گرفت. درعصر قاجاريه فتح علي شاه قاجار؛ به آستانه مقدس توجهي خاص داشت و تزيينات كنوني به همراه رواق ها و بيوتات فعلي اغلب متعلق به آن دوره است. مرقد شريف حضرت فاطمه معصومه (س) با كاشي هاي نفيس و زيباي زرفام متعلق به قرن هفتم هجري قمري پوشيده شده است. گرداگرد مرقد منور, ديواري به بلندي دو متر و درازا و پهناي 80/4 و 40/4 قرار گرفته است كه در سال 950 بنا شده و با كاشي هاي معرق آراسته شده است. اكنون ديوار با ضريح مشبك از جنس نقره پوشيده شده است. محدوده هاى نزديك تر به ضريح مطهر را رواق مى گويند كه هر يك اسامي خاصي دارند. رواق بالاسر محوطه اى است بين مسجد بالاسر تا ضريح مطهر كه با آيينه كارى و گچ كارى هاى بسيار زيبا آراسته شده و محل زيارت مؤمنان است. محوطه بين ايوان طلا و ضريح مطهر را رواق دارالحفاظ مي گويند كه ازسابق در اين محل خادمان و قاريان قرآن مراسم ويژه اى داشته اند و هم اكنون نيز خطبه شامگاهى خادمان در آن جا اجرا مى شود. رواق آينه(شهيد بهشتى) نيز دربخش زنانه و پايين پاى حضرت معصومه (س) واقع است ومحل بسيار با صفا و نورانى مخصوص زيارت بانوان است. محوطه بين مسجد طباطبايى تا ضريح مطهر را رواق پيش روگويند كه از سال هاي گذشته محل برگزارى مراسم خطبه صبحگاهى و عرض ادب خادمان و مسؤولان آستانه مقدسه بوده است و هم اكنون نيز اين سنت ادامه دارد. اولين گنبدى كه «پس از سايبان حصيرى موسى بن خزرج» برفراز تربت پاك فاطمه معصومه (س) بنا شد، قبه اى برجى شكل بود كه به همت حضرت زينب دخترامام جواد (ع) از مصالح آجر و سنگ و گچ در اواسط قرن سوم هجرى ساخته شد. به مرور زمان و پس از دفن بعضى از بانوان علوى در جوار حضرت فاطمه معصومه (س) دو گنبد ديگر در كنار گنبد اول ساخته شد. اين سه گنبد تا سال 447 هجرى قمرى برقرار بودند تا اين كه در همان سال, وزير طغرل كبير به تشويق شيخ طوسى (ره) به جاى آن سه گنبد، گنبد مرتفعى آراسته به نقش هاى رنگ آميزى و تزيينات آجرى و كاشى بدون ايوان و حجره بنا نهاد، كه قبرهاي همه سادات و بانوان مدفون را فرا مى گرفت. در سال 925 هجرى قمرى همين گنبد به همت «شاه بيگى بيگم» دختر شاه اسماعيل تجديد بنا و سطح خارجى گنبد با كاشى هاى معرق آراسته شد و ايوان بلندي با دو مناره در صحن عتيق ساخته شد. در نهايت در سال 1218 هجرى قمري هم زمان با سلطنت فتح علي شاه قاجار؛ گنبد مطهر, با خشت هايى طلايى تزيين شد كه اين گنبد تاكنون نيز باقي مانده است. در صحن عتيق بر فراز ايوان طلا دو مأذنه استوانه اى رفيع قرار دارد. پوشش مأذنه ها كاشى گرهى به شكل مارپيچ است كه در ميان پيچ ها نام هاى مبارك «الله»، «محمد»، «على» به خط بنايى خوانده مى شود. اين مأذنه ها به دستور «محمد حسين خان شاهسون شهاب الملك»، در سال 1285 هجرى قمرى، طلا كارى شد. مناره هاى ايوان آينه برفراز پايه هاى دو طرف ايوان دومأذنه قرار دارد كه از بلندترين بناهاى آستانه است. در بالاى مأذنه ها كتيبه اى با پهناى حدود يك متر ديده مى شود كه متن آن در يكى از مأذنه ها «لا حول ولا قوه الا بالله العلى العظيم» و در ديگرى «سبحان الله و الحمدلله و لا اله الا الله و الله اكبر» است. پوشش هر دو مأذنه از بالا تا پايين سرتاسر كاشى گرهى است كه در ميان آن ها نام هاى پروردگار متعال خوانده مى شود. دو مأذنه نيز در صحن بزرگ (نو يا اتابك) است كه در روبه روى ايوان آينه واقع شده كه تا سال هاى اخير نيز مؤذنين در بالاى آن ها اذان و مناجات خوانى داشتند. اين دو مأذنه نيز زيبايى خاصى را در صحن ايجاد نموده است و به مأذنه هاى صحن بزرگ معروف هستند. امام زاده شاه احمد قاسم بناي مزار امام زاده قاسم در نزديك دوازده قلعه قم از آثار خاندان علي صفي است كه گچ بري هاي زيبا و ارزشمند رنگي دارد. اين مجموعه در تاريخ 780 هجري قمري از هنرمندي هاي علي بن محمد بن ابي شجاع؛ هنرمند برجسته اين عصر است. لوح مرقدي با تاريخ 663 هجري قمري از كاشي زرين فام - كه اكنون با عنوان محراب مسجد قم در موزه برلين نگه داري مي شود- از كارهاي اين هنرمند نامي و متعلق به اين بنا است. امام زاده شاه زاده حمزه بناي مزار شاه زاده حمزه كه وي را فرزند امام هفتم (ع) مي دانند؛ متعلق به نيمه نخستين قرن دهم هجري قمري است كه در نزديكي ميدان كهنه شهرقم قرار گرفته است. اين مزار كه سبك بنايي آن درست شبيه سبك بناي حرم مقدسه حضرت معصومه (س) است با ابعادي كوچك در همان سبك مركب از دو بقعه است كه پيشاپيش هر دو صحن به درازا و پهناي 32 و 15 مترقرار دارد. اين صحن را ميرزا علي اصغر خان امين السلطان صدراعظم در دوران بركناري خود كه در قم اقامت داشت؛ بنا نموده و نمونه خوبي از سبك و معماري و تزيين اين دوره است. گنبد امام زاده به بلندي پيراممون ده متر با فرم حلزوني از آثار اوايل قرن حاضر است. امام زاده شاه زاده طاهر بناي اين آرامگاه در روستاي طغرود- از توابع خلجستان- در 30 كيلومتري شمال باختري قم واقع شده است. بناي مزبور از آثار تاريخي قم، ولي تهي از تزيينات هنري است و بقعه، گنبد، ضريح و رواق نوبنيادي دارد. در وسط بنا، مرقدي با ضريح چوبي مشبك قرار دارد كه بر بالاي آن، كاشي هاي شش ضلعي ساده با قالب كوچك و فيروزه فام اصيل قديمي نصب كرده اند. درمحوطه ايوان خاوري، مقبره ميرزا رضاي وزير دفتر- از وزراي زمان ناصرالدين شاه- قرار گرفته كه سنگ قبر آن به داخل بقعه انتقال يافته است. دراين لوح، علاوه بر كتيبه هاي خوش خط، نقش برجسته تمام قد متوفي نيز حجاري شده است. امام زاده شاه ابراهيم بناي امام زاده شاه ابراهيم درمزرعه شاه ابراهيم در 24 كيلومتري قم واقع شده و يادگاري از دوره صفويه است. گنبد اين بنا به بلنداي 7 متر، هرمي برجي و آراسته به كاشي فيروزه اي است. درگاه ورودي بقعه از سوي باختر, به ايواني باز مي شود كه رواقي در روبه روي خود دارد. از اين رواق، دري به مسجد كنارمزار گشوده مي شود. بالاي درگاه مسجد، سنگ نبشته اي كوچك مشتمل بر نام باني و تاريخ بنا قرار دارد. نماي داخلي بنا؛ چهارضلعي مساوي با جدار سفيدكاري، بدون تزيينات است كه در ارتفاع 5/2 متري با افزودن چهار نيم طاقي در گوشه هاي چهارگانه، شكل آن را به فلكه اي تبديل كرده و پاطاق پوشش عرق چيني آن را بالا آورده اند. درب منبت كاري شده متعلق به 1015 هجري قمري به درازا و پهناي 20 در 80 سانتي متر در اين بنا وجود دارد كه در بدنه جنوبي ايوان و كنار درگاه ورودي بقعه نصب شده است. امام زاده معصومه (س) آرامگاه امام زاده معصومه (س) در روستاي كهك قهستان و در 24 كيلومتري قم واقع شده است. بناي فعلي امام زاده كه مدفن يكي از فرزندان امام كاظم (ع) است, ابتدا توسط شاه بيگم- دختر شاه اسماعيل- و سپس توسط برادر و وصي او- شاه طهماسب صفوي- ساخته شده است. قاعده بقعه از خارج به صورت هشت ضلعي مختلف الاضلاع با مصالح سنگ و گچ است كه هنگام تعمير در صورت آن تغييراتي داده شده است. بنا از داخل به شكل مربع متساوي است كه در هر ضلعي، شاه نشيني تعبيه شده و از هر كدام دري به خارج گشوده و در جلوي هر دري، تالاري ساخته شده است. برجسته ترين اثر هنري بازمانده از امام زاده معصومه درب منبت گره كاري و گل ميخ كوبي شده اي با تاريخ 979 هجري قمري است كه امروزه زينت بخش گنجينه باغ فين كاشان است. امام زاده صفورا بناي امام زاده صفورا در خاك فرج جنب شاه زاده احمد؛ واقع شده و بنايي برجي شكل به قطر و ارتفاع 10 متر است كه بر فراز آن گنبدي عرق چيني و آجري ساخته شده است. جدار بنا از داخل سفيدكاري و بدون تزيينات گچ بري و كاشي كاري است. در وسط بنا مرقدي با جدار گچي قرار گرفته است. شش امام زاده بناي شش امام زاده در خارج روستاي سيف آباد قم رود در 24 كيلومتري شمال خاوري قم قرارگرفته است. دراين مكان؛ شش امام زاده كه گفته مي شود از فرزندان امام موسي كاظم(ع) هستند, مدفون شده اند. به نظر مي رسد بناي اين مكان از آثار ساخته شده دوره صفويه است ولي در قرن چهاردهم تزيين و تعمير شده است. امام زاده سليمان آرامگاه امام زاده سليمان در دو كيلومتري شمال روستاي صرم و 26 كيلومتري جنوب خاوري قم واقع شده است. نقشه بنا از خارج, برجي و با مصالح سنگ و گچ است كه بعدها رواقي به آن افزوده شده است و مصالح آن با مصالح گنبد فرق دارد. بنا از داخل به صورت مربع مختلف الاضلاعي به ارتفاع 50/4 متر است كه جدار آن سفيدكاري شده و دو در ورودي دارد. به نظرمي رسد بناي اوليه امام زاده به دوره ايلخاني مربوط باشد. امام زاده سكينه خاتون در 30 كيلومتري شرق قم و نزديك روستاي زالون آباد، آرامگاه سيده سكينه خاتون از فرزندان امام كاظم (ع) واقع شده است. اين آرامگاه داراي بقعه، سه ايوان و صحن است. به نظر مي رسد اين بنا از آثار قبل از دوره صفويه يا دوره آغازين صفوي باشد كه در دوره معاصر تعميراتي داشته و برخي قسمت هانيز به آن افزوده شده است. امام زاده شاه زاده عباس (هفت امام زاده) اين بنا در كنار روستاي ورجان درنزديكي قم واقع شده و مدفن هفت امام زاده به اسامي شاه زاده عباس، شاه زاده ابراهيم، شاه زاده صالح، شاه زاده فيروز، شاه زاده حسن، شاه زاده جعفر و شاه زاده ابوالقاسم اسماعيل است كه گفته مي شود از نسل امام موسي كاظم (ع) هستند. نقشه بنا از خارج چهار ضلعي و از داخل نيز مربع متساوي و داراي چهار شاه نشين است كه از هر يك دري به ايوان گشوده مي شود. پوشش بقعه عرق چيني است كه با آجر ساخته شده و از خارج روي آن با كاه گل اندود شده است. در زير گنبد، مرقدي به ارتفاع 20/1 متر با جدار كاشي كاري خشتي فيروزه فام تعميري قرار دارد كه فاقد كتيبه است. امام زاده طيب و طاهر آرامگاه اين دوامام زاده در كنار راه قم به سراجه واقع شده و سبك بناي آرامگاه آن، شبيه بناهاي قرن هشتم هجري قمري است. گنبد اين مزار، برج هرمي شانزده تركي به قطر 8 و ارتفاع 9 متر با گردني به ارتفاع 2 متر است كه با كاشي تزيين شده است. نماي داخلي بنا نخست چهارگوشه با درگاه هايي در چهارسو است كه در بالا به هشت ضلعي و سپس در قاعده گنبد به 16 ضلعي تبديل شده است. مرقد در وسط بنا قراردارد و با كاشي معرق لاجوردي آراسته شده كه بي هيچ ترديدي از آثار قرن دهم هجري است. گرداگرد اين كاشي ها، صلوات كبير به خط ثلث طلايي در درون ترنج هايي نوشته شده است. ايوان مقرنس شرقي بقعه، كتيبه اي كمربندي از كاشي خشتي از دوره قاجار (1281 ه. ق) را در بر دارد. كاشي كاري خشتي بدنه، نو است و از ارزش تاريخي برخوردار نيست. امام زاده شاه زاده ابراهيم و محمد بناي بقعه شاه زاده ابراهيم در مزديجان- باختر شهر قم- از آثار دوره ايلخاني است و مدفن دو تن از فرزندان امام هفتم به نام هاي ابراهيم و محمد است. اصل بنا متعلق به قرن هاي هفتم و هشتم هجري قمري است كه در دوره هاي بعد تعمير شده و گسترش يافته است. نماي بيرون و درون بنا كه اكنون با تعميرات مكرر، ظاهري نو به خود گرفته، هشت گوشه با ايواني در هر ضلع از بيرون و صفه اي در درون است. امام زاده فردو آرامگاه اين امام زاده در روستاي فردو- از توابع قهستان- در 36 كيلومتري شهرقم واقع شده است. بقعه اي ساده و كوتاه در بالاي تپه اي كوچك و ميان گورستان روستا وجود دارد كه آن را مدفن شش تن مي نامند. در برابر درب ورودي بقعه، يكي دو سنگ قبر كوچك با تاريخ هاي 1027 و 1150 هجري قمري ديده مي شود ولي بناي امام زاده چندان قديمي نيست. امام زاده سلطان محمد شريف بناي مزار منسوب به سلطان محمد شريف – فرزند ابوالقاسم علي نقيب قم از نوادگان امام چهارم- در محله اي به همين نام، نزديك دروازه قلعه شهر واقع شده است. اين بنا، ازنمونه هاي خوب سبك معماري و تزيين قرن نهم و دهم هجري قمري است كه چند دهه پيش ويران شده و به جاي آن گنبد مرتفعي بنيان شده است. اكنون تنها اثر قديمي اين مزار، لوح كاشي فيروزه اي رنگ روي مرقد است كه از قرن 7و8 هجري قمري به يادگار مانده و يك اثر تاريخي به شمار مي آيد. امام زاده عبدالله بناي آرامگاه اين امام زاده در نزديكي قلعه صدري قم واقع شده و منسوب به نوادگان امام سجاد (ع) است. بناي بقعه از خارج، چهار ضلعي با جدار ساده آجري و از داخل نيز مربع است كه در هر ضلع آن شاه نشيني قرار گرفته و جدار آن را سفيدكاري كرده اند. در زاويه هاي بالايي ديوارهاي بقعه، نيم طاقي زده شده و صورت مربع را به هشت ضلعي و بلافاصله به فلكه اي تبديل كرده و پوشش عرق چيني را بر روي آن احداث كرده اند. بر فراز بقعه نيز ايواني الحاقي قرار دارد كه قسمتي از آن در نزديك درگاه به طور معرق كاشي كاري شده كه احتمالا به دوره قبل از حكومت قاجار مربوط مي شود. بقعه بابا مسافر بقعه بابامسافردر انتهاي تكيه باغ پنبه در شمال خاوري شهر قم و نزديك دروازه ري كهن واقع شده است. قاعده بنا از خارج هشت ضلعي توام با نمابندي آجري و از داخل به صورت مربع متساوي الاضلاعي است كه در هر ضلع، شاه نشيني ساخته شده است. در چهار گوشه بقعه، نيم طاقي بالا آورده اند كه صورت مربع را به هشت ضلعي و سپس فلكه اي تبديل كرده است و پاطاق پوششي عرقچيني بر آن احداث كرده اند. هر چند كه جدار بقعه سفيدكاري شده و بدون تزيينات هنري است ولي اصل ساختمان، از بناهاي تاريخي و احتمالا از آثار دوره صفويه است. امام زاده فاضل آرامگاه امام زاده فاضل در بالاي كوهي مشرف به روستاي بيدهند واقع شده است. بناي امام زاده متشكل از بقعه، چهار ايوان، چهار حجره و چهار غرفه در بالاي حجره ها است. اين بنا در سال 1260 هجري قمري به استناد حكايت هاي عاميانه ايجاد شده و از ارزش هاي هنري و تاريخي برخوردار نيست. امام زاده شاه زاده سيدعلي بناي اين امام زاده درجهت شمالي شهرقم و منتهي اليه كوي جديد خارجي دروازه ري قم واقع شده و داراي بقعه، گنبد، رواق، ايوان، صحن، آب انبار و الحاقات ديگر است. بناي بقعه از داخل به صورت هشت ضلعي مختلف الاضلاع است كه در جهات اصلي، چهار شاه نشين دارد كه از هر يك دري به خارج گشوده مي شود. در قسمت جنوبي بقعه، ايواني به ارتفاع 7 متر با ازاره كاشي كاري و جدار سفيدكاري و پوشش رسمي بندي و كاشي كاري تزيين شده است. در دو جانب ايوان، دو حجره و بر فرازآن ها، غرفه هاي زيبايي مزين به كاشي كاري وجود دارد. در زير گنبد، ضريح و مرقدي قرار گرفته و مرقد از پنج جهت با كاشي هاي خشتي عصر فتح علي شاه پوشيده شده و داراي كتيبه اي متضمن نسب نامه امام زاده است. برفراز بنا، گنبدي است سراپا آراسته به كاشي هاي گره سازي الوان به ارتفاع و قطر 7 سانتي متر با گردني استوانه اي مزين به كاشي كاري معلقي با آجر كلوكي و كاشي گرهي كه در سال 1342 بازسازي و كاشي كاري شده است. امام زاده شاه زاده زكريا بين روستاي عيسي اباد و ميدانك خلجستان، رود كوچكي جاري است كه در كنار آن، از عمق 5 متري تا سطح زمين سدي آجري به صورت برجي از سنگ و گچ چيده شده كه بناي مورد نظر روي همين سد بنيان شده است. اين بنا از خارج به شكل هشت ضلعي و از داخل به شكل چهارضلعي مساوي به دهانه 6 و ارتفاع 9 متر است كه در هر ضلع آن، شاه نشيني (غرفه اي) ساخته شده است و از هر يك از شاه نشين ها نيز دري با دريچه اي به خارج گشوده مي شود. جدار داخلي بقعه سفيدكاري شده و به نقاشي هاي رنگ آميزي مزين است كه در مواضع مختلف در جرز و اسپر آن، كاشي هاي خشتي منقش و هفت رنگ قديمي به كار برده اند و چنين به نظر مي رسد كه اين كاشي ها هم از بقاياي كاشي هاي ازاره يا مرقد هستند. در جلوي بقعه، زير ايوان، دري دو لنگه با كتيبه هاي منبت، تنكه هاي قاب سازي و گره كشي قديمي نصب شده كه از آثار عصر صفويه است و در بيش تر قاب هاي آن، نام علي به خط ثلث برجسته خوانده مي شود. امام زاده شاه زاده عباس بناي امام زاده شاه زاده عباس درخلجستان و نزديك روستاي قاضي و مزرعه زيبكان واقع شده و مشتمل بر بقعه، قبه، ايوان و دو حجره غرفه دار است. بناي مزبوراز آثار قبل از صفويه بوده و فاقد واحدهاي الحاقي است و از سنگ هاي تخته اي و گچ ساخته شده است اما در تعميرات بعدي، روكشي از آجر بر روي آن كشيده اند. بناي امام زاده از داخل و خارج چهارضلعي است و در چهارگوشه آن نيم طاقي بالا آورده و صورت مربع را به صورت هشت ضلعي نامحسوس و بلافاصله به فلكه اي تبديل ساخته و پاطاق پوشش عرقچيني شكل و رسمي بندي را بالا آورده و بدنه آن را سفيدكاري آسماني رنگ كرده اند. برفراز بنا، گنبدي نيم دايره اي عرقچيني و ساده و آجرپوش است كه در مركز آن، منارچه اي تعبيه كرده اند. در وسط بقعه، مرقدي با جدار كاشي كاري خشتي فيروزه فام تعميري به ارتفاع يك، درازاي3 و پهناي2 متر قرار گرفته است. در جلو بقعه، ايواني با پوشش رومي وجود دارد كه طرفين آن، حجره هايي ساده و نوبنيان دارد. صاحب مدفن را از اولاد امام موسي كاظم (ع) ذكر كرده اند. امام زاده شاه زاده محسن اين آرامگاه در روستاي قباد بزن قم واقع شده است. قاعده بنا از خارج چهارضلعي با جدار سنگ و ملاط گچ و از داخل، مربع است كه در هر ضلع، شاه نشيني و در هر كدام از شاه نشين ها دري ساخته اند. در چهار گوشه فوقاني بنا، نيم طاقي زده و مربع را به هشت ضلعي تبديل كرده اند و سپس با زدن چند رسمي بند آن را بالا برده اند. دروسط بقعه، مرقدي ساده و در جهت شمالي بقعه، ايواني با پوشش دو قوسي قرار دارد كه نسبتا قديمي است و در جانب جنوبي آن، تالاري نوساز با پوشش مسطح ساخته شده است. امام زاده شاه زاده جعفر اين بنا در روستاي گيو و در نزديكي دستگرد خلجستان واقع شده و ظاهرا مدفن شاه زاده جعفر فرزند بلافصل امام كاظم (ع) است. بناي مزبور با جداري از تخته سنگ هاي بلند و كم حجم با ملاط گچ ساخته شده و قاعده آن از بيرون به شكل برج است و از داخل نيز برجي بوده كه در تعميرات و تزيينات عصر صفويه جدار دروني را به صورت مضلع هشت تركي درآورده اند. امام زاده شاه زاده جعفر غريب اين بنا در روستاي گيو و در نزديكي دستگرد خلجستان واقع شده و ظاهرا مدفن شاه زاده جعفر فرزند بلافصل امام كاظم (ع) است. بناي مزبور با جداري از تخته سنگ هاي بلند و كم حجم با ملاط گچ ساخته شده و قاعده آن از بيرون به شكل برج است و از داخل نيز برجي بوده كه در تعميرات و تزيينات عصر صفويه جدار دروني را به صورت مضلع هشت تركي درآورده اند.امام زاده شاه زاده جعفر غريب. آرامگاه اين امام زاده در 6 كيلومتري خاور قم واقع شده و گفته مي شود مدفن يكي از نوادگان امام كاظم (ع) است. قاعده بقعه، ازخارج هشت تركي متساوي و نمابندي شده آجري و از داخل، هشت تركي مختلف الاضلاع است. در بالاي بنا، صورت مضلع به مدور تبديل شده و پوشش رسمي بندي آن بالا رفته است. گنبد خارجي بنا به شكل نيم بيضي مشابه عرق چيني است كه با آجر پوشيده شده است. در اطراف بقعه به استثناي ضلع خاوري كه داراي ايوان است, محوطه اي مهتابي ساز و مضلع به ارتفاع يك متر بالاتر از سطح زمين، نمودار است. در وسط بقعه، مرقدي با پوشش كاشي و از آثار عصر فتح علي شاه ديده مي شود. بقعه علمدار كياب بقعه علمدار كياب در بخش خلجستان روستاي كياب واقع شده است. دراين بقعه هيچ گونه آثار كتبي به چشم نمي خورد و طبق اظهار نظر اهالي محل؛ مدفن دراين بقعه امير صالح بن ابراهيم بن مالك اشتر نخعي است كه در سپاه زيد بن علي بن الحسين علمدار بوده است و پس ازآن كه زيد شهيد شد ويارانش متواري شدند, نام برده از كوفه به سوي ايران فرار كرده دراين نقطه كوهستاني ودورافتاده اقامت گزيده و به كار زراعت اشتغال مي ورزد و پس از رحلت در اتاق مسكوني اش به خاك سپرده مي شود. به نظر مي رسد بقعه مدفن وي از آثار قرن دوم هجري قمري باشد. بقعه متبركه خديجه خاتون بقعه خديجه خاتون در پنج فرسنگي جنوب قم, نزديك راه شوسه اين شهر به اصفهان در بستر خاوري رود انار (قمرود) واقع شده است. اين بنا منسوب به دختري از فرزندان امام جعفر صادق (ع) است. اين بنا را غياث الدين اميرمحمد فرزند خواجه علي صفي امير بزرگ خاندان علي صفي به سال 770 ساخته است. نماي خارجي بنا نخست چند متري سنگ چين و پس ازآن گنبد برجي هرمي وقاعده ضلع اين بنا آجري است. نماي دروني ازسطح زمين تا سه متر چهار گوشه با دو درگاه ورودي درشمال وجنوب و دو صفه در خاور و باختر است كه دربالا با پيش آمدن گوشواره ها در زوايا به هشت گوشه وسپس به شانزده ضلعي با چهار نورگير درجهات اصلي تبديل شده است. سقف گنبدي بنا با بلندي پيرامون يازده متر ازسطح زمين قرار دارد و درمركز سقف شمسه اي از گل وبوته گچ بري شده كه گرداگرد آن ميان دو حاشيه زنجيره اي چند سانتي متري - حاشيه نخست ازنام محمد ودومي نقش ونگار كتابه اي است. بقعه علي ابن بابويه قمي بقعه علي ابن بابويه قمي از بناهاي دوره صفويه بوده و با بناهايي چون چهل اختران وبقعه شيخ اباصلت قابل مقايسه است. اين بنا ازدرون چهارگوشه است باسقفي كوتاه و كتيبه اي گرداگرد ازسوره فتح كه داراي گنبدي مرتفع با كتيبه اي به ثلث ازسوره ياسين بوده كه بيش تر آن فروريخته ودرتعميرات بعدي جاي آن را با كاشي هاي معمولي بدون نوشته پركرده اند. اين بقعه درخاور خيابان ارم, مقابل گورستان شيخان پشت پاساژ ملت واقع شده است. امامزاده عاقب روستاي بنابر بناي بقعه امام زاده عاقب؛ در روستاي بنابر و دربخش خلجستان استان قم واقع شده است. بناي بقعه درمحوطه قبرستان كنوني ودرقسمت هاي پراكنده بافت روستايي است. در جنوب آن باغ هاي ميوه ودرشمال و باخترآن ساختمان هاي روستايي قرار گرفته اند. فضاي داخلي گنبدخانه مربعي به ابعاد 6/40 متر بوده وازچهار طرف باز مي شود. درقسمت شمالي آن ايوان با سقف چوبي و يك راه پله وجود دارد. مصالح اصلي بنا خشت وگل است و درسال هاي اخير توسط آجر وسيمان تعميرشده است و گنبد آن توسط سيمان ومصالح جديد عايق بندي شده است. امام زاده سيد سربخش اين امام زاده درخيابان آذر مقابل چهل اختران قرار گرفته وگفته مي شود؛ شخص مدفون از نوادگان امام جعفر صادق (ع) است. براساس نوشته گچ بري پاياني كتيبه، تاريخ ساخت اين بنا محرم الحرام 774 هجري قمري ثبت شده است. اين بنا به دستور غياث الدين امير محمد از بزرگان خاندان علي صفي بنياد شده و تزيينات آن كار علي بن محمد بن ابي شجاع هنرمند بزرگ اين دوره است. اين بنا گچ بري هاي ظريف و كتيبه هاي سراسري دارد كه با خطوط ثلث و كوفي شامل آيات قرآن و در حاشيه هاي آن زنجيره اي از نام هاي متبرك الله، محمد و علي آراسته شده است. امام زاده شاه زاده ابواحمد بناي امام زاده در بيرون دروازه ري در شمال خاوري قم و در ميانه بقاع چهار امام زاده و شاه زاده سيدعلي واقع شده و مدفن ابواحمد محمدبن حنيفه از احفاد حضرت علي (ع) است. اين بنا از آثار بسيار قديمي شهر قم است كه در سال 932 هجري قمري تجديد بنا و تزيين شده و داراي بقعه اي متضمن آثار هنري از گچ بري و مرقدي كاشي كاري شده است. در قسمت هاي بدنه و سطح مرقد، كتيبه اي به خط ثلث سفيد از كاشي خشتي است كه روي آن آيات و عباراتي به تاريخ 932 هجري قمري خوانده مي شود. در طرف خاوري و در برابر درب ورودي نيز كتيبه اي از كاشي معرق وجود دارد كه بيش تر كاشي هاي آن فرو ريخته و فقط كاشي هاي روي جدار آن باقي مانده و از حيث رنگ و قدمت قابل توجه است. امام زاده حليمه خاتون آرامگاه اين امام زاده در روستاي لنجرود و در 12 كيلومتري جنوب شهر قم واقع شده است. نقشه بنا از خارج هشت تركي آجري و از داخل چهارضلعي متساوي با جدار ساده و فاقد تزيينات است. بنا داراي سه درب است و جلو هر درب هم ايواني اضافه شده است. گنبد بيروني و داخلي بنا از نوع عرق چيني است كه پوشش بيروني آن آسيب زيادي ديده است. دروسط بقعه، مرقدي با جدار سفيد كاري شده وجود دارد. در مدخل بقعه از ايوان باختري، دري دو لنگه و منبت وجود دارد كه كتيبه هايي به خط ثلث برجسته دارد و بر روي آن عباراتي به تاريخ 1302 هجري قمري نوشته شده است. امام زاده موسي مبرقع امام زاده موسي مبرقع فرزند امام محمد تقي (ع) جد سادات رضوي است. ايشان اولين كسي از سادات رضوي است كه در سال 256 هجري قمري در قم اقامت گزيده است. بعدها دختران حضرت جواد (ع) به قم آمدند و در قم وفات يافتند و در جنب حضرت معصومه دفن شدند. موسي مبرقع در 296 هجري قمري از دنيا رفت و درمكاني كه اكنون مزار اوست؛ دفن شد. دهليز و راهرو بقعه مملواز آثار هنري است كه از قرن نهم هجري قمري باقي مانده است. امام زاده سلطان محمود امام زاده سلطان محمود در جهت شمال باختري و خارج روستاي صرم در جنوب قم واقع شده و مدفن سه تن به اسامي سلطان محمود و شاه زاده سليمان از احفاد امام سجاد (ع) و يك زن به نام ستي زينب از احفاد امام كاظم (ع) است. اين بنا از خارج هشت ضلعي و از داخل به صورت مربع متساوي الاضلاعي است كه در هر ضلع آن، شاه نشيني ساخته شده است و از هر شاه نشين هم دري به خارج گشوده مي شود. بناي بقعه با تعبيه نيم طاقي هايي از داخل به هشت ضلعي و سپس فلكه اي تبديل شده و پاكار گنبد عرق چيني بر روي آن قرار گرفته است. مصالح به كار رفته در اين بقعه آجر است و نماي داخلي آن نيز سفيدكاري ساده و خالي از تزيينات هنري است. در جانب خاوري و شمالي بقعه، ايواني ساده و در جهت جنوبي آن رواقي چشمه پوش و مركب از سه قسمت است كه تهي از ويژگي هاي هنري است. امامزاده باوره اين آرامگاه در مزرعه باوره، در 6 كيلومتري روستاي فردو از توابع قهستان واقع شده است. اين بنا مشتمل بردو بقعه است كه درهر بقعه دو امام زاده به نام هاي شاه زاده محمد و حسين، حليمه خاتون و زينب خاتون از احفاد امام كاظم (ع) مدفون اند. پوشش اين دو بقعه از نوع عرق چيني با مصالح سنگ، گچ و از آثار قبل از صفوي و فاقد تزيينات هنري هستند. در ميانه هر يك از دو بقعه، دو صندوق منبت روي قبور نصب شده كه از آثار هنري قرن يازدهم هستند. روي صندوق شاه زاده محمد احاديثي به خط ثلث برجسته حك شده است. امام زاده ابوالعباس احمد آرامگاه اين امام زاده، در بهشت قم واقع شده و از آثار قرن هشتم هجري است اين امام زاده مشتمل بر بقعه و چهار ايوان كوچك است. درباره شخصيت مدفون نقل شده است كه او از سادات حسني سجادي بوده و جدش، ابوالفضل حسين، از صحابه امام عسگري (ع) است. گفته شده كه ابوالعباس احمد در سال 314 هجري قمري عليه خليفه مقتدر عباسي خروج كرد، ولي توفيق نيافت. امام زاده علي بن جعفر بناي آرامگاه امام زاده علي بن جعفر مشهور به در بهشت بناي هشت وجهي با گنبد دو پوشه هرمي شكل، متعلق به اوايل قرن هشتم هجري قمري است كه در دوران قاجار تعمير شده است. بقعه مزبور پس از آستانه مقدسه، بر بقيه اماكن و مقابر منطقه قم از نظرتزيينات برتري دارد. مهم ترين عناصر تزيينات آن هنر گچ بري است كه در زمره برجسته ترين آثار هنري قرن هشتم و هم طراز بناهايي هم چون گنبد علويان همدان، مدرسه حيدريه قزوين و بقعه پيربكران اصفهان است. امام زاده اسماعيل اين امام زاده از زيارت گاه هاي قديمي استان قم است كه در دامنه كوه بيدقان در 18 كيلومتري قم واقع شده است. در اين بقعه، سه تن به اسامي شاه زاده اسماعيل و فرزندش حمزه- از احفاد علي بن جعفر عريضي- و شاه زاده محمد- از احفاد امام كاظم (ع)- مدفون اند. اين امام زاده از بناهاي تاريخي قم و داراي درب هاي نفيس و كاشي هاي عالي و صندوقي منبت بر روي مرقد است. اين بنا مشتمل بر بقعه گنبدي رواق، صحن و مسجد است. بناي بقعه متعلق به قرن هفتم هجري قمري است كه از اساس با مصالح سنگ و گچ بنيان شده و بسيار متين و مستحكم است. امام زاده احمدبن اسحاق اين بنا در ميدان كهنه قم يا ميدان زكريا بن آدم در جوار امام زاده شاه زاده حمزه قرار گرفته و مدفون در آن، احمد بن اسحاق عسگري از نوادگان امام هفتم (ع) است اين امام زاده در سال 1317 هجري قمري و هنگام سلطنت مظفرالدين شاه بازسازي و در قرن اخير تجديد بنا و گسترش يافته است. حرم اصلي امام زاده از بناهاي باستاني قبل از صفويه است كه به دستور شاه طهماسب تعمير و تزيين شده است. امامزاده شاه زاده هادي و مهدي اين آرامگاه در جمكران و در دهكده هادي مهدي واقع است. مدفونان اين امام زاده، سه تن به اسامي هادي، مهدي و ناصرالدين محمد، از سادات حسيني و احفاد امام سجادند. محوطه زيربناي بقعه با چهار ايوان و چهار حجره و غرفه ها و زوايا، يك طرح مربع به ابعاد 12×12 متر را تشكيل مي دهد. حرم نيز مربع شكل است و چهار شاه نشين دارد كه از هر يك دري به خارج گشوده مي شود. ازاره حرم با كاشي هاي خشتي فيروزه اي كاشي كاري شده است. در بدنه بنا كتيبه كمربندي از كاشي خشتي با زمينه لاجوردي و به خط نستعليق كار گذاشته شده است كه مشتمل بر قصيده اي با 24 بيت است. براساس مفاد اين كتيبه، اين بنا در سال 1299 هجري قمري از طرف شاه زاده حسام السلطنه ساخته شده است. امام زاده شاه زاده اسحاق اين آرامگاه در ميانه باغ هاي روستاي ميم- از توابع قهستان- در 30 كيلومتري شهر قم واقع شده است. اين امام زاده گويا به جهت خواب نما شدن فردي در حدود سال 1280 هجري قمري بنياد شده است. بناي بقعه به صورت خشت و گلي و به شكل مربع است در وسط بقعه، مرقدي با كاشي كاري فيروزه اي جديد و فاقد كتيبه قرار دارد. بر فراز بقعه، گنبدي عرق چيني و ساده قرار دارد. در برابر هر درگاه، ايواني با جدار سفيدكاري ساخته و در محوطه جلو بقعه، درخت چنار كهنسالي به قطر بيش از 3 متر سر به فلك كشيده است. امام زاده شاه زاده احمد و علي حارث اين بنا در شرق شهر قم- در خاك فرج- واقع شده و شامل بقعه و دو ايوان با چندين حجره، غرفه و صحن است قاعده بنا از خارج هشت ضلعي و تهي از الحاقات و از داخل به صورت چهارضلعي به ابعاد هر ضلع 6 و ارتفاع 12 متر است. در نماي داخلي بنا، چهار شاه نشين قرار دارد كه از هر كدام دري به خارج گشوده مي شود. ازاره بنا از داخل آراسته به كاشي هاي منقش هفت رنگ عصر فتح علي شده از آثار عمراني معتمدالدوله منوچهرخان است. بنا جمعا داراي چهار نورگير است كه جلو آن ها قبلا با پنجره اي گچ بري پوشانده شده بود كه امروزه از ميان رفته است. بالاي نورگيرها، جدار به صورت فلكه اي شده و پاكار گنبد با پوشش مقرنسي بالا آمده است. اين مقرنس بسيار خوش طرح است و به نظر مي رسد با كمربند تزييني ياد شده به دوره شاه طهماسب صفوي مربوط باشد. گنبد اين بنا هرمي 16 تركي به ارتفاع 9 تا10 متر آراسته به كاشي هاي فيروزه فام با كتيبه هاي اسماء جلاله و مباركه است. چهل اختران بقعه چهل اختران ازابنيه باشكوه تاريخي ودرجوار بقعه جناب موسي مبرقع واقع است كه دراين بقعه به سال 378 هجري قمري 14تن ازسادات رضويه ازخاندان موسي وجعفر وغالباً ازطبقه نسوان به خاك سپرده شده بودند كه درآن تاريخ نام آن ها ثبت شده است و بعد از آن هم ازهمين خاندان جمع ديگري دفن شده اند كه تاريخي براي معرفي نام ونسب آنان دردست نيست. چنان كه ازتسميه گنبد مزبورعنوان بقعه چهل اختران يا به قول عوام چهل دختران به خوبي به دست مي آيد. امام زاده زيد بقعه شاه زاده زيد درضلع غربي صحن چهل اختران واقع است ومدفون دراين بارگاه امام زاده جليل القدرسيدالاجل جناب شاه زاده زيدبن علي بن الاكبربن محمد السليق بن عبيدالله بن محمدبن الحسن بن الحسين الاصغربن الامام زين العابدين است كه بنابراين شاه زاده علي اكبر كه دربازار تجريش تهران واقع است؛ جد وي به نظر مي رسد. با اين اوصاف, سلطان محمود مدفون در روستاي صدم قم )محمودبن محمد بن زيد( نواده شاه زاده زيد است.. مقبره شاه صفي نخستين پادشاهي كه از خاندان صفوي در قم به خاك سپرده شد شاه صفي بود كه در 12 صفر 1052 در كاشان درگذشت و جسد او به قم منتقل شده در رواق جنوبي حرم مدفون گرديد. بر فراز قبر شاه صفي بنايي با شكوه برپا بوده كه تزيينات سقف و بدنه آن تا اوايل قرن حاضر بر پايه هاي بنا برجاي مانده بود كه اين تزيينات هم اكنون از ميان رفته است. در حال حاضر از مقبره شاه صفي جز صندوق خاتم مدفن كه در درون آستانه نگاه داري مي شود هيچ اثري باقي نمانده است. اين صندوق اثري بسيارنفيس از هنر خاتم كاري و منبت كاري دوره صفوي است كه برگرداگرد هر يك از چهار بدنه آن آياتي از سوره «يس» تا پايان آورده شده است. مقبره شاه عباس دوم شاه عباس دوم ( از شاهان دوره صفويه) در زاويه جنوب باختري حرم در بقعه اي باشكوه به بلندي 12 و درازا و پهناي 8 متر به خاك سپرده شده است. اين مقبره از لحاظ معماري و به كارگيري سنگ هاي مرمر جلوه جالب و زيبايي دارد. قبر شاه عباس در ميان بقعه اي قرار گرفته كه صندوق مسي روي آن را به موزه آستانه منتقل ساخته اند و پايه آن كه مركب از چند قطعه مرمر سفيد به بلندي چند سانتي متر مي باشد، هم اكنون باقي است. اين بقعه دوازده ضلعي است كه چهار ضلع آن درگاه ورود به حرم و مسجد موزه مي باشد و دو رواق در جنوب و باختر حرم و صفه هايي به بلندي3 دهانه و پهناي 2 در 060/0 متر هشت ضلع ديگرهستند. در حين تغييرات چند سال پيش، چندين سنگ قبر بزرگ از زير خاك بقعه نمايان شد كه دو تاي آن به قرن دهم مربوط مي شد. تاريخ اين سنگ قبرها، مربوط به روز چهاردهم ذي القعده سال 941 و سال 949 هجري قمري است. مقبره شاه سليمان و شاه سلطان حسين شاه سليمان در بقعه اي واقع در جنوب باختري بقعه شاه عباس دوم به خاك سپرده شده است. صندوق قبر شاه سليمان در ميان بقعه اي قرار دارد كه در كنار آن سنگ قبري با خطوط و نقوش ظريف وجود دارد كه پيش تر در راه رو ميان دو صحن آستانه بوده است. جسد شاه سلطان حسين نيز در راه رو ورودي همين بقعه در خاور بنا - كه با خود بقعه از نظر تزيين همانند و يكسان مي باشد- مدفون شده است. در بقعه مدفن شاه سلطان حسين بالاي كتيبه سراسري گچ بري شده كتيبه ديگري به خط نستعليق و برروي كاشي ديده مي شود. اين كتيبه در سال 1376 هجري قمري در جانب خارجي همين بقعه بر سر در ورودي نصب بوده و پس از تغييرات صحن زنانه و تبديل آن به مسجد موزه با تكميل و تعمير كامل قطعات شكسته و فرسوده آن، به اين جا منتقل شده است و مركب از دو قسمت مي باشد. مقبره شيخ ابا صلت بناي بقعه شيخ اباصلت كه بر اساس نوشته هاي موجود به قرن هاي دوازدهم و سيزدهم نسبت داده مي شود، به شكل آجري و ساده است كه در گوشه اي از يك محوطه وسيع برپا شده است. بقعه شيخ اباصلت در شمال خاوري قم و متصل به دروازه سابق ري قرار دارد. البته گفته مي شود اين مكان محل دفن يكي از دانشمندان قم در قرن هاي نخست هجري بوده است. نماي درون بنا با بلندي 8 متر چهار گوشه با گنبد قوسي آجري و سردري مرتفع در جانب خاوراست. مقبره هاي باغ گنبد سبز در انتهاي خيابان چهار مردان قم، جنب گلزار شهدا و در بخش خاوري شهر، درون باغي كوچك موسوم به باغ گنبد سبز، سه اثر تاريخي از قرن هشتم هجري به جاي مانده است. اين منطقه در محل به دروازه كاشان مشهور است و گنبدهاي آن نيز به گنبدهاي دروازه كاشان معروف مي باشند. با توجه به كتيبه هاي تاريخي موجود، دو گنبد از اين مجموعه محل دفن خاندان فرمانروايان مستقل قم در قرن هشتم هجري قمري است. كتيبه گنبد سوم از بين رفته است وتاريخ و صاحب آن معلوم نيست اما با توجه به مدارك مختلف، اين گنبد نيز از نظر تاريخي به همان دوره مربوط مي شود. مردم قم، اين سه بنا را به صورت مجموعه مدفن سعد، سعيد و مسعود از بزرگان عرب هاي اشعري و احياكنندگان قم در دوره اسلامي مي دانند. بر اساس كتيبه تاريخي موجود، اين سه گنبد، مدفن خواجه اصيل الدين، خواجه علي صفي و شخص گمنام ديگري است. مقبره مهد عليا مقبره مهد عليا در جهت باختري و پشت گنبد محمدشاه قرار گرفته و به شكل مربع مستطيل، با گچ بري هاي برجسته و زيبا آراسته شده است. مهد عليا (خيرالنساء بيگم) زوجه سلطان محمد خدابنده صفوي و مادر شاه عباس اول بود كه با قدرت تمام در اداره امور اهتمام مي ورزيد و مداخله او در عزل و نصب امرا و كفايت و دخالت و استبداد در انجام امور بسيار معروف بود. مقبره شاه زاده ناصر مقبره شاه زاده ناصر از آثار قرن دوازدهم يا اواخر دوره صفويه است وهم زمان با ايوان مسجد امام بنا شده است. اين بقعه در خيابان آذر رو به روي در ورودي مسجد امام واقع شده است و درگذشته نيز به نام بقعه احمد بن اسحق ناميده مي شد و به استناد همين تسميه، احتمال دارد كه احمد بن اسحق موسوي در اين بقعه مدفون شده باشد چرا كه احمد بن اسحق اشعري در سر پل ذهاب مدفون است. دليل انتساب اين بقعه به نام احمد بن اسحق اشعري در بين مردم آن بود كه وي مسجدي را به امر حضرت امام حسن عسگري بنا نمود و پس از ساخت مسجد امام حسن عسگري اين بقعه را جهت مدفن خويش بنا نهاد ولي هنگام مراجعت از سامرا در سرپل ذهاب وفات يافت و در همان جا دفن شد و چون اين بقعه بدون استفاده در حال خراب شدن بود، لذا درآن مدرسه اي بنا شد و اين بقعه نيز جزو حجره هاي اين مدرسه درآمد. مقبره بابا مسافر بقعه بابا مسافر از بناهاي دوره صفويه است كه درانتهاي كوچه تكيه باغ پنبه در شمال خاوري شهر قم و نزديك دروازه ري كهن واقع شده است. قاعده بنا از خارج هشت ضلعي همراه با نمابندي آجري و از داخل به صورت مربع متساوي الاضلاعي است كه در هر ضلع، شاه نشيني ساخته شده است. در چهار گوشه بقعه، نيم طاقي بالا آمده كه صورت مربع را به هشت ضلعي و سپس فلكه اي تبديل نموده و پاطاق پوششي عرق چيني بر آن ساخته شده است. ديوار بقعه سفيدكاري شده و خالي از تزيينات هنري مي باشد. مقبره خديجه خاتون مقبره خديجه خاتون از بناهاي قرن هفتم و هشتم هجري قمري است. اين بنا بر سر راه قم به سراچه، در يك كيلومتري شرق امام زاده طيب و طاهر واقع شده است. بقعه، بنايي هشت ضلعي از داخل و خارج است كه در هر ضلع، صفه اي محرابي با دهانه يك متر و ارتفاع سه متر ساخته شده است. تمام ديوار بقعه سفيدكاري و خالي از تزيينات هنري كاشي و گچ بري مي باشد. در اين بقعه، از آثار قديم سه قطعه لوح كاشي روي مرقد باقي مانده كه به نظر مي رسد به قرن هفتم و هشتم هجري قمري تعلق داشته باشند. گفته مي شود كه در اين بقعه، دو مرد و پنج زن از نوادگان امام كاظم (ع) مدفون هستند. آرامگاه مستوفي آرامگاه مستوفي كه در ضلع شمال خاوري صحن عتيق قرار گرفته، به پدر يكي از رجال مشهور عهد قاجار(مستوفي الممالك) تعلق دارد. ساخت اصل بناي آرامگاه، به شاه بيگم صفوي منسوب است كه در سال 1345 هجري قمري از طرف فتحعلي شاه قاجار تعمير و ايوان آن نيز تزيين شده است. گچ بري اين آرامگاه به صورتي بسيار نفيس انجام گرفته است. آرامگاه فتحعلي شاه فتحعلي شاه يكي از شاهان دوره قاجار است كه پس از آقامحمد خان، شاه ايران شد. وي در زمان حيات خود در قسمت شمالي صحن عتيق مقبره اي را تزيين نمود كه هم اكنون در همان جا به خاك سپرده شده است. اين مقبره در اصل از آثار بيگم صفوي است و قاعده گنبد مقبره، هشت ضلعي نامنظم است. در سال 1280 هجري قمري در دوره ناصرالدين شاه، تزيينات آيينه كاري آن به گچ بري تبديل شده است. ازاره آن از سنگ مرمر بوده و لوحه مرمر با زمينه طلاكوب كه تاريخچه زندگي فتحعلي شاه بر آن نوشته شده، بر روي سپر صفه نصب شده است. آرامگاه محمد شاه آرامگاه محمدشاه قاجار در ضلع باختري صحن عتيق، در ورودي مسجد بالاسر واقع شده است. تزيينات داخلي اين گنبد مجموعه اي از گچ بري و آيينه كاري است. لوح مرمر مرقد از نظر حجاري نفيس مي باشد. آرامگاه علي بن بابويه قمي گنبد ابوالحسن علي بن الحسين بن موسي بن بابويه قمي، پدر شيخ صدوق در كنار خاوري قبرستان قديمي بابلان و هم اكنون در خاور خيابان ارم و در مقابل مقابر الشيوخ (شيخان) واقع شده و داراي قبه، بقعه، ايوان و صحني مشتمل بر سه حجره است. برفراز بقعه، گنبدي از آثار صفويه قرار دارد كه بيش تر از نيم قرن قبل تجديد بنا شده و با كاشي هاي دوالي فيروزه فامي آراسته شده است. در مواضع مختلف آن با كاشي هاي الواني به خط بنايي در بالا نام جلاله و در وسط، نام محمد و در پايين نام علي نوشته شده است. |