شهرستان نطنز يكي از مناطق تاريخي و مهم استان اصفهان است كه از مناطق ديدني و آثار تاريخي با ارزش و طبيعت زيبايي برخوردار است. وجود روستاي تاريخي و با اهميت ابيانه در اين منطقه به همراه چندين مسجد تاريخي و مهم با معماري جالب و ديدني نطنز را به لحاظ گردشگري در رديف مناطق معروف استان قرار داده است. شغل مردمان نطنز كشاورزي و دام داري است. در شهرستان نطنز صنايع دستي متنوعي توليد مي شود كه مهم ترين آن ها فرش‌بافي، سفال‌گري، كارگاه‌چيني و سراميك سازي، ريسندگي و بافندگي وچاروق دوزي مي باشد. قالي بافي از ديرباز در اين ناحيه رواج داشته و قالي هاي نطنز اكثرا داراي طرح‌كاشان ونقش‌هاي لچك‏، ترنج، بادامي، شاه عباسي، افشان، شاخه شكسته شكارگاهي، اژدري، و سليمي هستند. به همين منظور چند سالي است كه يك شركت فرش در شهر نطنز تاسيس شده و قالي هاي صادراتي قابل توجهي عرضه مي دارد.
مكان هاي ديدني و تاريخي
شهرستان نطنز يكي از مناطق تاريخي و مهم استان اصفهان است كه از مناطق ديدني و آثار تاريخي با ارزش و طبيعت زيبايي برخوردار است. وجود روستاي تاريخي و با اهميت ابيانه در اين منطقه به همراه چندين مسجد تاريخي و مهم با معماري جالب و ديدني اهميت گردشگري اين منطقه را چندين برابر كرده است. آرامگاه ها و عمارت هاي قديمي‏ و آتشكده هاي دوره هاي ساساني، گوشه اي از آثار تاريخي و مكان هاي ديدني منطقه را تشكيل مي دهند.
صنايع و معادن
صنايع ماشيني نطنز عبارتند از:كارخانه چيني و سراميك، كارخانه هاي ريسندگي و بافند گي.در شهرستان نطنز معادن مس، سرب، زغال سنگ، سنگ مرمر، سنگ ساختماني، آهك، گچ، ‌نمك و نقره وجود دارد.
كشاورزي و دام داري
فرآورده هاي كشاورزي اين ناحيه غلات، حبوبات، صيفي، چغندرقند، سيب زميني، پنبه، تنباكو و گونه هاي ميوه است. گلابي نطنز از لحاظ كيفيت، داراي اهميت بوده و به تحفه نطنز سرشناس است
مشخصات جغرافيايي
نطنز از سوي شمال به آبادي جزن، از باختر به چيمه، از خاور به روستاي نسران، و از جنوب به آبادي گود رزن محدود است . بلندي اين شهر از سطح دريا يك هزار و 650 متر و فاصله هوايي آن تا تهران 248 كيلومتر است. مهم ترين كوه شهرستان نطنز، كركس كوه است كه بلندترين‌كوه هاي مركزي ايران‌نيز به شمار مي رود. نواحي باختري و جنوبي نطنز، كوهستاني و داراي آب و هواي سردسيري و نواحي شمالي وخاوري آن، شن زار و داراي آب و هواي معتدل است. هواي شهر نطنز سرد است و آب كشاورزي و آشاميدني آن، از كاريز، چاه و چشمه تأمين مي شود.
وجه تسميه و پيشينه تاريخي
نام پيشين شهر نطنز «بليدق» يا «بليديك» به معني بلده يا شهر كوچك بوده، كه اين نام را در مقايسه با شهر بزرگ كاشان و اردستان به آن داده بودند. بنا به گفته حمدالله مستوفي، حكمران نطنز « وشاق » نام داشته و به همين مناسبت قلعه يا شهر نطنز در گذشته ورشاق نيز ناميده شده است. در سده 7 هـ . ق در نزديكي شهر نطنز كنوني، روستاي بزرگي به نام طرق وجود دارد كه به گفته ياقوت حموي به يك شهر همانند بوده است و به گفته قزويني، صنعت گران آن در ساختن ابزار ظريف از آبنوس و عاج مهارت زيادي داشته اند و صنايع دستي آنان به ديگر شهرها صادر مي شده است.

رودخانه هاي فصلي متعددي در شهرستان نطنز جاري است كه قابل اهميت نيستند. از رودخانه مهم اين شهرستان برزرود، بادرود، جوب باد، رنگان، گل آباد، مارسار، هنجي را مي توان نام برد. رودخانه برزرود از كوه كلاه برفي در باختر روستاي ابيانه سرچشمه گرفته و پس از آبياري كردن آبادي هاي ابيانه، طره، برز، كمجان، يارند و هنجي با نام رود هنجي امتداد مسير داده و در خاور به زمين هاي اطراف باد منتهي مي شود.
چشمه عباسي نطنز
چشمه عباسي يكي از چشمه هاي مهم شهرستان نطنز است كه در شمال اين شهرستان واقع شده و فضاي سرسبزي را در اطراف خود ايجاد كرده است.
كوهستان كركس (نطنز، كاشان)
كوهستان كركس با ارتفاع 3895 متر در شهرستان هاي نطنز و كاشان قرار دارد و كوه كركس كه بلندترين ستيغ اين كوهستان محسوب مي شود و در 12 كيلومتري جنوب باختري نطنز واقع شده است. اين كوهستان از سوي شمال به وسيله راه اتومبيل رو كاشان - دليجان به كوهستان اردهال مي پيوندد و راه اتومبيل رو نطنز - مورچه خورت آن را از سمت جنوب محدود مي سازد. نواحي شمالي اين كوهستان متعلق به كاشان و نواحي جنوبي آن به شهرستان نطنز تعلق دارد كه روستاهاي بسياري درآن پراكنده شده اند. مهم ترين روستاي اين منطقه از كوهستان كركس، روستاي ابيانه است. از اين كوهستان رودهايي سرچشمه مي گيرند كه اغلب آن ها خشك رودي بيش نيستند. ميزان بارندگي اين كوهستان 200 تا 400 ميلي متر است كه جزو مناطق خشك و نيمه خشك محسوب مي شود و ميانگين دماي ساليانه آن 5 تا 15 درجه مي باشد . براي صعود به قله كركس بايد از جاده نطنز اوره عبور كرده و سپس صعود از دره اوره و طي راه مالرو به روستاي بيدهند ادامه مسير داد. علاوه بر راه مزبور، عبور از مسير اتومبيل رو كاشان هنجن و بيدهند وسپس صعود به طرف قله از طريق راه مالرو بيدهند به روستاي اوره، مسير ديگري است.

مسجد جامع ابيانه (نطنز)
مسجد جامع ابيانه در روستاي ابيانه و در دامنه شمال باختري كوه كركس در 28 كيلومتري شهر نطنز قرار دارد كه مهم ترين بنا و اثر تاريخي اين روستا بوده و از ديرباز وجود داشته و بارها تعمير شده است. در محراب بزرگ مسجد كه از چوب گردو ساخته شده و منبت كاري هاي زيبايي دارد، كتيبه ‌هاي قرآني برجسته با نام باني آن، مولانا عزالدين فرزند مولانا بهاءالدين محمد و تاريخ 776 هـ . ق وجود دارد. در سقف مسجد نيز تخته‌ هايي از چوب گردو با نقشه منظم هندسي مربع شكل و با طرح زيبايي قاب بندي و به كار برده شده است. قديمي ترين اثر تاريخي اين مسجد، منبر چوبي و منبت ‌كاري شده آن است كه در سال 466 هـ . ق ساخته شده و كتيبه آن به خط كوفي نوشته شده است. آخرين تعمير اين بنا در سال 1311 هـ . ق و توسط استاد صفرعلي بيدگلي انجام شده است.
مسجد پرزله ابيانه (نطنز)
مسجد پرزله در روستاي ابيانه واقع شده و به نظر مي رسد كه جزو آثار دوره صفوي باشد. بناي مسجد مشتمل بر يك شبستان ستوندار با پوشش مسطح تير چوبي و ستون‌هاي چوبي بوده و داراي درهاي كنده ‌كاري شده و قديمي است كه بر آن ها كتيبه ‌هايي نگاشته شده است. كتيبه درب خاوري مسجد كه به گرمخانه باز مي شود مربوط به 701 هـ . ق است و با كنده ‌كاري هاي زيبايي تزيين شده است. كتيبه درب ديگر مسجد مربوط به 1058 هـ . ق و وقف مولانا عماد نامي است. كتيبه ديگر اين مسجد مربوط به سال 950 هـ . ق مي باشد.
مسجد حاجت گاه (نطنز)
مسجد حاجت گاه در روستاي ابيانه واقع شده و به نظر مي رسد كه جزو آثار دوره صفوي باشد. بناي مسجد مشتمل بر يك شبستان ستون دار و پوشش مسطح تيرچوبي است. ستون ‌هاي شبستان چوبي و درب ورودي آن كنده كاري شده و مربوط به سال 953 هـ . ق است.
مسجد حاج قاسم ابيانه(نطنز)
مسجد حاج قاسم در محله سرپشته شهر نطنز واقع شده و از بناهاي احداث شده توسط حاج سيد ابراهيم ـ فرزند حاج سيد قاسم زواره ‌اي ـ به سال 1280 هـ . ق است. حاج سيد ابراهيم پس از درگذشت پدرش، اين مسجد را به نام او بنا كرد. حياط مسجد كه داراي دو در ورودي است در سطحي پايين ‌تر از كوچه قرار گرفته است. اين اختلاف سطح به اين منظور بوده كه مظهر قنات آبي كه رشته ‌اي از قنات خواجه قاسم است در حياط مسجد قرار بگيرد. شبستان مسجد از سه چشمه تشكيل شده كه چشمه خاوري آن دو طبقه است. در پيشاني محراب و در متن كاشي معلقي مي توان «سال 1280» را - كه تاريخ بناي مسجد است - خواند. درهاي شبستان مسجد كه به حياط باز مي شوند از نوع چوبي مشبك با نقش هشت مربع آلت و لغت هستند.
مسجد خواجه نطنز
اين بنا در محله خواجه در مركز شهر نطنز واقع شده و منسوب به خواجه قاسم مستوفي است، اما با توجه به مندرجات وقف نامه حاج سيد مرتضي قصبه‌ اي مورخ 12 ربيع الاول سال 1222 هـ . ق معلوم مي شود كه اين مسجد از ساخته‌ هاي وي بوده است. بناي قديمي مسجد به صورت دو طبقه ساخته شده و داراي شبستان ‌هاي ستوندار با پوشش طاقي بوده است، اما پس از تحمل خرابي هاي بسيار و در سال 1360 شمسي تخريب شده و بناي جديدي به جاي آن ساخته شد.
مسجد جامع افوشته ابيانه(نطنز)
مسجد جامع افوشته به همراه آب انبار و دارالسياده قديمي در روستاي افوشته و در 2 كيلومتري نطنز در اطراف يك ميدان مربع شكل قرار دارد. به نظر مي رسد كه بناي مسجد متعلق به دوره تيموري (قرن نهم هجري) باشد كه در دوره‌ هاي بعد به طور وسيع بازسازي شده است. تنها اثر قابل توجه مسجد، دو جفت در چوبي منبت ‌كاري شده مربوط به قرن نهم هجري است كه در حال حاضر در آرامگاه سيد واقف نگهداري مي ‌شوند با توجه به مشابهت منبت كاري اين دو در به نظر مي ‌رسد كه هر دو توسط استاد علي نجار نقار ساخته شده باشد. با توجه به اين كه در متن كتيبه از مالكيت شخصي درها صحبت شده است، احتمالا اين درها از جاي ديگري به اين مسجد منتقل شده ‌اند. در گوشه باختري ميدان، سردري با كاشي كاري و كتيبه معرق وجود دارد كه در كتيبه آن نام شاهرخ تيموري و نوه او علاء الدوله ذكر شده است. ساختمان دارالسياده را به حسن بن حسين الحسيني و تاريخ 849 هـ . ق نسبت داده و سازنده آن را شيخ حسن بن نظام الدين بنايي اصفهاني ذكر كرده اند.
مسجد جامع ( مسجد جمعه) نطنز
در اين مكان مجموعه‌اي است از چندين ساختمان كه بناي اوليه آن را در زمان الجاتيو خدابنده و پسرش ابوسعيد بهادرخان بدين گونه احداث نموده‌اند. مسجدي كه قسمت‌هاي مختلف آن از سال 704 تا 709 هجري به پايان رسيده است.
بقعه شيخ عبدالصمد به تاريخ 707 هجري
ايوان جلوخان خانقاه در سال 716 و 817 (اصل خانقاه ويران گشته و اثري از آن باقي نمانده)
مناره‌اي كه تاريخ اتمام آن سال 725هجري مي ‌باشد.
آندره گوار درباره بناي مسجد پس از بررسي ‌هاي دقيق خود چنين مي‌گويد:مسجد كه نسبتاً از خرابي محفوظ مانده مركب است از شبستان هشت ضلعي گنبدداري مشرف بر صحني كه چهار ايوان دارد اضلاع صحن را دهليزها و نمازخانه‌هاي مختلف به هم متصل سازد اين مسجد از سمت شمال و مشرق و جنوب محدو است به كوچه باريكي كه چون به مدخل بزرگ مسجد و مقابل مناره و درگاه خانقاه مي ‌رسد وسعت يافته مبدل به ميدان كوچكي مي ‌گردد در سمت غرب ويرانه خانقاه ديده مي ‌شود كه محدود به راهي مي ‌گردد. مسجد سه مدخل دارد يك مدخل جنوبي و دو مدخل شمالي، مدخل‌هاي سمت شمال با سطح حياط برابر است ولي معبر جنوبي عبارت از دهليز وسيع با دوازده پله بلند است از جمله نكات معماري كم نظير اين بنا آن است كه شبستان بر روي محور صحن و ايوان‌هاي شمالي و جنوبي واقع نگشته است و در قسمت وسط ديوار عقب ايوان جنوبي نيز از نظر نماسازي محراب ديگري ساخته‌اند در ميان صحن مسجد پله‌هاي وسيعي است كه به كنار قنات مي ‌رسد اصل بناي مسجد با آجر ساخته و با آهك پوشيده شده است در ايوان شمالي زير لايه طاق پاره‌اي خطوط رنگي به نظر مي‌آيد كه از بقاياي خطوط نسخي يك كتيبه قديمي بوده است.
مسجد مير(نطنز)
اين بنا در يكي از محله‌هاي غربي شهر به نام مير و در كوچه‌اي به همين نام واقع شده و داراي سردرب رفيع و شبستان ستون دار و محراب گچ بري نفيسي است. ابعاد خارجي مسجد 7/50×6/78 متر بوده كه امروزه به صورت نيمه ويران در آمده است. مسجد در گذشته وسعت بيشتري داشته كه امروزه ويرانه‌هاي آن در سمت جنوب خاوري مسجد مشهود است. سردر بنا به عرض 107 سانتي ‌متر، در طرفين داراي دو طاق نماي تزئيني در دو طبقه است. در دو سوي فضاي داخلي سردر نيز دو طاق نماي آجري ديگر تعبيه شده است. سقف سردر با آجرهاي نقش داري تزيين يافته كه لبه آن را كتيبه‌اي گچ بري كه سقف را دور مي ‌زده، فراگرفته بوده كه متأسفانه عمده كتيبه از بين رفته و بخش باقي مانده نيز ناخواناست. ورودي شبستان در سمت چپ راهرو يا دالان ورودي كه به طول و عرض 1/7×6 متر است قرار دارد. شبستان مسجد مربع شكل و طول هر ضلع آن در حدود 6 متر است. پوشش اين شبستان متشكل از 9 گنبد كوچك، بر چهار ستون مكعب شكل به قطر هر يك 3/17 متر قرار دارد. در پايه طاق، در سمت شرق و غرب، هر يك سه روزنه جاسازي شده است.
اثر ارزشمند مسجد بعد از سردر، محرابي گچبري به عرض 1/64 و ارتفاع 2/84 متر است كه با طرح هاي گل و گياه و كتيبه قرآني لبه محراب تزيين شده است. كتيبه ديگر در طاق نماي داخلي محراب گچبري شده است. روي بام ـ تقريباً روي محراب گچبري مسجد ـ محراب گچبري كوچكي به ابعاد 67×48 سانتي ‌متر قرار دارد كه قسمت بيشتر آن در اثر عوامل جوي خراب شده است. اين محراب نيز با نقوش گل و بوته و جمله «لا اله الا الله» كه به طور برجسته گچبري شده، تزيين شده است. وجود اين محراب دال بر دو طبقه بودن اين بناست. ارتفاع زياد سردر نيز مؤيد اين نكته است. با توجه به ويژگي هاي محراب به نظر مي ‌رسد كه اصل بنا متعلق به دوره سلجوقي باشد كه در دوره مغول بازسازي و سردر حاضر ساخته شده است. ديگر بخش‌هاي مسجد فاقد ارزش تاريخي است.

امام زاده آقا علي عباس نطنز
امام زاده آقا علي عباس در نزديكي بادرود نطنز قرار داشته و يكي از زيارت گاه‌ هاي معتبري است كه در سده‌ي اخير مورد توجه اهالي آن حدود قرار گرفته است. طبق تذكره خطي آرامگاه علاوه بر دو تن از فرزندان امام موسي بن جعفر(ع) به نام علي و محمد ده تن ديگر از امام زادگان در آن جا به خاك سپرده شده ‌اند. بناي گنبد و رواق صحن و سراهاي پهناور اين بنا با غرفه‌ هاي بسياري گسترش يافته اند. در اواخر حكومت پهلوي دوم و از سوي سازمان اوقاف كشور، صندوق ضريح نقره اي و مينا‌كاري شده اي از محل نذورات آن، تهيه و در آرامگاه نصب شده است
آرامگاه شاهزادگان اسحاق و ايوب نطنز
آرامگاه شاهزادگان اسحاق و ايوب داراي صحن، ايوان، رواق و صندوق مشبك چوبي است و بر فراز آن گنبد كاشي كاري شده مخروطي شكلي ساخته شده است.

آتشكده ساساني (آتشكده نطنز)
آتشكده نطنز كه از دوران ساساني بر جاي مانده است در حوالي مسجد جمعه و بين يك باغ و يك ملك شخصي قرار گرفته است. در اين قسمت سكويي به ارتفاع دو متر از سطح زمين و آثار عمارت مختصر ولي جالب توجهي ديده مي شود كه از جهت ظرافت و تناسب ستون ها شباهت كاملي به ابنيه دوره ساساني دارد. چهار ستون از هفت ستون اوليه و يك طاق از چهار طاق آن به جا مانده و بقيه فرو ريخته و خراب شده اند. دو طاقچه از چهار طاقچه ‌اي كه سطح مربع بنا را به طاق فوقاني گنبد متصل مي كرده اند، باقي مانده است. ابعاد هر يك از اضلاع خارجي بنا 35/11 متر، ضلع داخل بنا 7 متر و دهانه هر طاق 69/5 متر است. اصل اين بنا با سنگ لاشه ساخته شده و روي آن را گچ ماليده ‌اند.

عمارت و باغ عباس آباد (نطنز)
كاخ و باغ عباس آباد (شكارگاه) كه از آثار دوره شاه عباس بزرگ است، در كنار جاده كاشان ـ نطنز قرار دارد. استخوان ‌بندي اوليه اين كاخ چنان محكم و استوار بوده كه هنوز برجاي مانده است. اين كاخ و بستان و سراي ييلاقي كه زماني گردش گاه و شكارگاه شاهان صفوي بوده، اكنون به مزرعه و ملك شخصي تبديل شده است.