شهرستان‌ آران و بيدگل را دروازه كوير مركزي ايران مي گويند. آران و بيدگل يكي از مناطق كويري استان اصفهان است كه زيبايي گل هاي گلستان هاي قمصر را بر روي نقش قالي هاي خود دارد. اين صنعت زيبا در آران نه تنها جنبه هنري دارد كه از لحاظ اقتصادي نيز داراي اهميت فوق العاده اي است. بيش تر اهالي اين شهرستان به كار قالي بافي يا يكي از رشته هاي مربوط به آن مانند رنگ رزي، تهيه نقشه، پرداخت و يا تجارت قالي مشغول هستند. طرح قالي هاي آران موسوم به طرح كاشان است. قالي آران از نظر كمي و كيفي نقش اقتصادي زيادي را در منطقه ايفا مي كند. شهرستان آران و بيد گل، داراي مكان هاي ديدني ارزشمندي است. تپه‌هاي ماسه‌اي در كنار طبيعت بكر و ناشناخته كوير مركزي ايران، درياچه شگفت انگيز وسفيد پوش نمك، مساجد تاريخي با معماري خاص خود، بقعه امام زاده ها و قبور بزرگان، آب انبارها و كاروان سراهاي قديمي دست به دست يك ديگر داده و يك منطقه‌ي ارزشمند گردشگري را به وجود آورده است.
مكان هاي ديدني و تاريخي
شهرستان آران و بيد گل، داراي مكان هاي ديدني با ارزشي است. وجود آثارطبيعي از جمله تپه هاي ماسه اي در كنار طبيعت بكر و ناشناخته كوير مركزي ايران، درياچه شگفت انگيز وسفيد پوش نمك، مساجد تاريخي با معماري خاص خود، بقعه امام زاده ها و قبور بزرگان، آب انبارها و كاروان سراهاي قديمي به خوبي اسباب بازديدگردشگران داخلي و خارجي را فراهم آورده است.
صنايع و معادن
صنايع دستي مهم ترين صنعت اين منطقه را تشكيل مي دهند كه قالي بافي با طرح هاي كاشاني نيز اصلي ترين صنايع دستي اين منطقه به شمار مي آيند.
كشاورزي و دام داري
كشاورزي آران و بيدگل با وجود شرايط نامناسب خاك و كمبودآب، اما با سخت كوشي مردمان اين ديار، وشعيت قابل قبولي دارد. امروزه اين شهرستان با دارا بودن 1000 هكتار كشت پسته و 2200 هكتار كشت گندم و 1200 هكتار كشت پنبه و 120 هكتار كشت دانه هاي روغني جايگاه قابل توجهي در كشاورزي دارد
مشخصات جغرافيايي
شهرستان آران و بيدگل با مساحت 3/6051 كيلومترمربع با جمعيتي بيش از 89 هزار نفر با دو بخش مركزي و كويرات، سه شهر آران و بيدگل، نوش آباد و ابوزيد آبادو سه دهستان و 12 روستا در شمالي ترين نقطه اصفهان واقع شده است. اين شهرستان ازشمال به درياچه نمك و استان هاي سمنان و قم، از غرب به شهرستان كاشان، ازجنوب به نطنزو از شرق به اردستان محدود و از طريق دو جاده اصلي به كاشان و شبكه راه هاي اصلي كشور مرتبط مي شود.
وجه تسميه و پيشينه تاريخي
اصل واژه «آران»از«آرين» نام ديگر قوم آريا به معناي جايگاه مقدس ، مكان گرمسير و بيدگل تغيير يافته بي بي گل، ويگل و بي گل است. شهرستان‌ آران و بيدگل را دروازه كوير مركزي ايران مي گويند. اين منطقه از ديرباز از مناطق آباد بوده است كه سابقه اي كهن دارد. آن چه كه درباره‌ي پيشينه آران و بيدگل مي توان گفت اين است كه پس از ويراني شهر باستاني سيلك – كه تمدن 7 هزار ساله دارد – در اثر حوادث و تحولات گوناگون آبادي هاي كوچك و بزرگي به صورت قلعه و حصار پديد آمد و منطقه وسيعي به نام چهل حصاران شهرت يافت.

شهرستان آران و بيدگل به دليل قرار گرفتن در مناطق خشك و كويري فاقد رودخانه هاي پرآب و منابع مهم آبي است. شهرستان آران و بيدگل در منطقه كويري و در جنوب باختري دشت كوير قرار گرفته كه قسمتي از درياچه نمك نواحي شمالي آن را پوشانده است. به لحاظ كويري بودن منطقه 2000 كيلومتر مربع ( 31% مساحت شهرستان ) را تپه هاي شني فرا گرفته كه در اصطلاح محلي به آن " بندريگ" مي گويند. رودخانه يا كوه قابل ذكري در شهرستان آران و بيد گل ديده نمي شود.

مسجد ميدان آران و بيدگل
مسجد ميدان در بيدگل واقع شده و بناي اوليه آن از آثار دوره صفويه است. در اثر تعميرات و بازسازي ‌هاي مكرر، آثار قديمي اين مسجد از بين رفته و تنها يك لوح سنگي كه تاريخ 1030 هـ . ق را نشان مي دهد بر روي ديوار مسجد باقي مانده است.
مسجد جامع قاضي آران و بيدگل
بناي مسجد قاضي كه در آران و در 10 كيلومتري شمال كاشان واقع شده است مجموعه ‌اي از ابنيه و ساختمان ‌هاي قرون مختلف اسلامي مي باشد. بناي مسجد در دو طبقه تحتاني و فوقاني ساخته شده است. طبقه تحتاني آن، هم كف با زمين كوچه بوده و از يك شبستان وسيع و كم نور كه نزديك هشتاد پايه و ستون‌هاي خشتي ضخيم دارد، تشكيل شده است. طبقه فوقاني، چند پله از سطح كوچه بالاتر بوده و داراي صحن چهار ايواني قديم و شبستان ‌هاي زمستاني و بناهاي سرپوشيده بهاري و مهتابي و تابستاني است. ساختمان اين شبستان‌ ها از دوره مغول به بعد و بر اساس اصول و طرح هاي منظم هندسي با ستون ‌هاي موزون و ظريف و با سقف‌ هاي رومي و آجري يكي پس از ديگري ساخته يا مرمت اساسي شده‌ اند. شبستان بزرگ و عالي آن، در قسمت جنوب صحن واقع شده و داراي كتيبه قرآني برجسته ‌اي است كه با خط ثلث گچبري شده است. در جنب آن، چهل ستون ديگري ساخته شده كه داراي محراب مقرنس گچكاري است و در طرفين آن ترنج‌هاي نقاشي شده است. در طرف باختري مسجد، بقعه امام زادگان قرار دارد. بر ديوار كوچه و مقابل در ورودي مسجد، سنگ نبشته‌ اي مشتمل بر مقرراتي راجع به قپانداري آران با تاريخ 1124 هجري قرار دارد.
مسجد جامع نوش آباد آران و بيدگل
مسجد جامع نوش آباد كه يكي از قديمي ترين آثار تاريخي منطقه است، در آبادي نوش آباد و در 8 كيلومتري شمال باختري كاشان واقع شده است. بناي اين مسجد شامل يك صحن وسيع با دو صفه (ايوان) مرتفع شمالي و جنوبي، دو رواق خاوري و باختري و يك شبستان ستوندار است كه در دوره اخير تغييراتي در آن داده شده است. روي جدار ايوان جنوبي، كتيبه ‌اي به خط ثلث مشتمل بر آيات قرآن گچبري شده است. مناره آجري مسجد، از نوع مناره ‌هاي آجرچيني عهد سلجوقي و فاقد كتيبه تاريخي است. روي يكي از سه جفت درهاي كنده ‌كاري شده مسجد كه جديدتر از دو جفت ديگر است، تاريخ 1133 هـ . ق كنده شده است.
مسجد علي نوش آباد آران و بيدگل
بناي مسجد علي در مجاورت مسجد جامع نوش آباد و در 10 كيلومتري شمال باختري كاشان واقع شده است. اين مسجد از آثار دوره سلجوقي بوده و در دوره‌ هاي بعدي متحمل تغييرات وسيعي شده است. بناي كنوني مسجد در دو طبقه مشتمل بر شبستان، ايوان، رواق، محراب و ماذنه مي باشد. شبستان مسجد، چند پله از كوچه پايين ‌تر بوده و بخشي از ضلع جنوبي آن كه سقف كوتاه و پايه ‌هاي حجيم مربع شكل دارد در دوره قاجاريه (در سال 1302 هـ . ق) به آن الحاق شده است. در نماي داخلي درگاه اين شبستان، بقاياي گچبري محراب را با تغييراتي - كه در اثر تعميرات و بازسازي صورت گرفته است - نصب كرده‌ اند. بر حاشيه محراب به خط ثلث، آياتي از سوره هود و بر روي هلالي طاقنما، حديث عشره مبشره به خط كوفي نوشته شده كه قسمتي از آن باقي مانده است. بر حاشيه طاقنماي وسط محراب نيز قسمتي از سوره آل عمران به خط ثلث نوشته شده است. اين محراب كتيبه تاريخي ندارد، اما با مقايسه آن با ديگر محراب‌ هاي قرن ششم هجري مي توان گفت كه از ساخته ‌هاي همان قرن است. طبقه دوم بنا كه مشتمل بر يك ايوان و 3 دهليز در دو طرف آن است، در و پنجره اي نداشته و مستقيما بر روي شبستان زيرين قرار گرفته و به نظر مي ‌رسد كه به عنوان شبستان تابستاني استفاده مي شده است. در قسمت شمال خاوري اين طبقه، راه پله ‌اي قرار دارد كه به پشت بام و ماذنه مسجد راه پيدا مي ‌كند. ماذنه مذكور 5/5 متر ارتفاع و 6/1 متر قطر دارد و به صورت يك شش ضلعي با پوشش گنبدي دوپوش ساخته شده است. پوشش داخلي ماذنه مدور و پوشش خارجي آن، مخروطي مي باشد. سه ضلع از شش ضلع بدنه منار، باز بوده و به صورت بادگير به نظر مي ‌رسد. در قسمت بالا و پوشش منار، قطعات آجر لعابدار فيروزه‌ اي رنگ به اشكال مربع و مستطيل به همراه آجر و به شكل زيبايي به كار برده شده است. ماذنه مزبور با ساختمان زيرين خود متناسب بوده و از نظر شيوه و طرح تقريبا منحصر به فرد است.
مسجد جامع نقشينه آران و بيدگل
مسجد جامع نقشينه كه در ناحيه بيدگل قرار دارد در دو طبقه تحتاني و فوقاني ساخته شده است. بناي طبقه تحتاني اين مسجد كه چند پله پايين تر از سطح كوچه قرار دارد، بسيار قديمي بوده و داراي پايه‌ هاي خشتي ضخيمي است. طبقه فوقاني مسجد نيز حدود دو متر از كف كوچه بلندتر بوده و در ابتداي آن يك ايوان مسقف و وسيع مشرف به كوچه ساخته شده و بر سه طرف آن، كتيبه كاشي قرآني به خط ثلث سفيد بر زمينه لاجوردي قرار دارد. چند كاشي از اين كتيبه افتاده است كه احتمال مي رود تاريخ بنا هم بر روي يكي از آن ها ذكر شده باشد. در جنب ايوان، شبستان بزرگ مسجد واقع شده كه داراي محرابي با مقرنس گچكاري است و ميان نقش و نگار دو طرف آن، عبارات «عجلوا بالصلواة قبل الفوت»، «يا كافي المهمات» و سال 1215 كه تاريخ تعمير مسجد بوده نقش شده است. از آثار و قراين مشهور و منقول چنين برمي ‌آيد كه پيش از اين تمام ديوارها و ستون ‌هاي اين مسجد منقش بوده و به همين جهت به مسجد نقشينه يا نقش مشهور شده است، اما در تعميراتي كه به عمل آورده ‌اند، روي نقاشي‌ ها را گچ مالي و سفيد كرده ‌اند. در چوبي و قديمي اين مسجد منبت ‌كاري شده و متعلق به قرن 6 هـ . ق بوده است.

امام زاده شاهزاده محمد آران و بيدگل
اين آرامگاه در نوش آباد بيدگل كاشان واقع شده و بناي آن شامل صحن، ايوان، رواق و بقعه اي با گنبد كاشي فيروزه ‌اي و مخروطي شكل است. ساختمان اين امام زاده داراي تزييناتي از قبيل نقاشي و گچبري مي باشد كه اين تزيينات نماي زيبايي به اين بنا داده اند. روي دماغه در بزرگ ورودي بقعه نام سازنده و تاريخ 1270 هـ . ق نقر شده است.
امام زاده شاهزاده هادي آران و بيدگل
اين آرامگاه كه بين آران و بيدگل واقع شده متعلق به شاهزاده‌ هادي از اولاد امام زين العابدين(ع) است. بناي اين امام زاده شامل يك گنبد مرتفع با دو گلدسته كاشي كاري شده، صحن، سرا و يك رواق جالب توجه و زيبا مي باشد. بناي اوليه اين امام زاده متعلق به دوره صفويه بوده و هنگام تعميرات و مرمت در ادوار مختلف تغييراتي يافته ‌است.
امام زاده هلال بن علي آران و بيدگل
امام زاده هلال بن علي بين راه آران و بيدگل و در 12 كيلومتري كاشان واقع شده است. اين بقعه داراي يك گنبد با دو گلدسته مزين به كاشي هاي الوان زيبا، صحن‌هاي شمالي و جنوبي وسيع، ايوان هاي مرتفع، صفه، غرفه ‌هاي متعدد، حوضخانه، سرداب و بادگيرهاي قديمي است. اصل بناي كنوني از دوره صفوي بر جاي مانده كه بعدها چندين بار تجديد بنا و مرمت شده و با نقاشي هاي آب رنگ زينت يافته است. در ايوان صحن شمالي و بالاي در ورودي حرم امام زاده يك سنگ نبشته مرمري با 11 بيت وجود دارد كه تاريخ 953 هـ . ق بر آن حك شده است. داخل حرم و ايوان و صحن‌هاي اين امام زاده، گروهي از علما و بزرگان روستاي آران مدفون شده ‌اند كه روي قبر هر يك از آن ها سنگ قبري تاريخي قرار دارد. گفته مي شود كه محمد هلال، همان محمد اوسط است كه در كتب تاريخي از او به نام محمد ماهروي ياد شده است، اما شيخ مفيد در بين اولاد علي(ع) از فرزندي به نام محمد هلال نام نبرده است.
امام زاده شاه زاده عبدالله و شاه زاده اسماعيل آران و بيدگل
امام زاده شاه زاده عبدالله و شاه زاده اسماعيل دو بنا دارند كه اين بناها در كوي مختص آباد بيدگل و به فاصله تقريبي چهل متر از يكديگر قرار دارند. اين امام زاده ‌ها كه فرزندان حمزه بن زين العابدين(ع) هستند هر يك بقعه و بارگاه مخصوص دارند. بناي آن‌ ها از نظر ساخت و تزيين بسيار جالب توجه بوده و زيارتگاه مردم هستند.